Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Leijten over het bericht 'Het Rijk regelde onder druk van Facebook voorrang op het stroomnet'

Antwoord van Minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), mede namens
de Minister van Economische Zaken en Klimaat en de Minister voor Klimaat en Energie
(ontvangen 16 februari 2022).

Vraag 1

Erkent u dat het via de krant openbaar worden dat de vorige Minister van Economische
Zaken en Klimaat actief toegang regelde op het stroomnet voor het datacenter van Facebook
in Zeewolde, terwijl er enorme krapte op het net is, het vertrouwen schaadt?1 Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 1

De Minister van Economische Zaken en Klimaat heeft destijds geen «toegang geregeld
op het stroomnet» voor het beoogde datacenter van Meta. Dit is toegelicht door de
Minister van Economische Zaken en Klimaat in het Vragenuur van 7 december 2021 en
blijkt ook uit de openbaar gemaakte stukken.

Het openbaar maken van de stukken draagt naar mijn mening bij aan het vergroten van
het vertrouwen, omdat de stukken blijk geven van een integrale advisering met uiteenzetting
van voor- en nadelen. Overigens ben ik van mening dat de onjuiste berichtgeving daarover
het vertrouwen helaas wel kan schaden.

Vraag 2

Waarom blijft u ontkennen dat het Rijk voorwaarden schept voor het kunnen vestigen
van een energieslurpend datacenter, terwijl er zonder de toegang tot het net geen
sprake van vestiging zou zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoordm2

In Nederland heeft op grond van de Elektriciteitswet 1998 elke partij recht op een
aansluiting op het elektriciteitsnet: elk huishouden, elk midden- en kleinbedrijf,
elke industriële grootverbruiker en elke grote en kleine producent van (hernieuwbare)
energie. Dat geldt dus ook voor datacenters.

Vraag 3

Vindt u het netjes om de wenselijkheid van de komst van (grote) datacenters af te
schuiven op provinciale en lokale overheden, terwijl het mogelijk maken reikt tot
aan de handtekening van de (voormalig) Minister van Economische Zaken en Klimaat?
Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 3

De vraag wie het bevoegd gezag is (of zou moeten zijn) om te besluiten over de komst
van dit datacenter en de vaststelling van bijbehorende ruimtelijke plannen is een
andere vraag dan de vraag rondom de aansluiting. Conform het stelsel van de ruimtelijke
ordening is momenteel de gemeente bevoegd gezag voor de ruimtelijke afweging. En in
dit geval hebben zowel de provincie als gemeente benadrukt dat zij grote belangen
hechten aan de komst van dit datacenter op deze plek. Op 16 december 2021 stemde de
gemeenteraad van Zeewolde in met het bestemmingsplan voor Trekkersveld IV; het bedrijventerrein
voor het beoogde datacenter.

De vraag die vanuit de netbeheerders heeft voorgelegen bij de Minister van Economische
Zaken en Klimaat is of de bijzondere wijze van aansluiting die Meta verzocht, passend
is binnen het wettelijke kader van netbeheer. Na een juridische toets, is dat antwoord
bevestigend geweest.

Vraag 4

Kunt u nog eens proberen uit te leggen waarom de komst van een grootverbruiker van
energie ten goede komt aan het draagvlak voor de overgang naar duurzame energie die
de samenleving als geheel moet doormaken? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 4

De toenemende (wereldwijde) digitalisering, kan niet los gezien worden van een groei
van de datacenterssector. Datacenters zijn een vorm van industrie die digitaal en
elektrisch is. Naast datacenters zijn er ook andere grootverbruikers van energie.
Het beleid is gericht op het verduurzamen van die sectoren in plaats van het verbieden
van sectoren.

Het gaat erom dat er op een zorgvuldige wijze wordt nagedacht over de vestiging van
datacenters, dat helpt ook om grip te houden op groei van datacenters in brede zin
en bijvoorbeeld slimme locaties te kiezen die goed aansluiten bij het energiesysteem.

Overigens is het wel positief dat datacenters voor een groot deel bereid zijn te betalen
voor groene elektriciteit. Volgens de Dutch Datacenter Association komt meer dan 80%
van het elektriciteitsverbruik van datacenters uit hernieuwbare bronnen. Dat versterkt
de businesscase van hernieuwbare energieprojecten en zorgt ervoor dat deze sneller
subsidievrij kunnen worden.

Vraag 5

Hoe kan het dat nieuwe scholen en bedrijven soms jarenlang moeten wachten op een aansluiting
op het stroomnet, maar een Amerikaanse techreus de steun krijgt van een Minister?
Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 5

Of aanvragers binnen afzienbare tijd over de gevraagde aansluiting en gevraagde transportcapaciteit
kunnen beschikken is afhankelijk van de vraag of deze transportcapaciteit ook beschikbaar
is op het moment van aanvraag op die specifieke locatie. Op dit moment is er in Nederland op verschillende plekken sprake van transportschaarste
voor zowel invoeding als afname van elektriciteit (zie ook Kamerstuk 29 032, nr. 268 voor een actueel overzicht van de transportschaarste). Ook Meta zal worden aangesloten
met inachtneming van de beschikbare transportcapaciteit ter plekke, zodat zij niet
onbeperkte transportcapaciteit kan verkrijgen.

Vraag 6

Waarom wordt er gedaan alsof er niks onoorbaars is gebeurd terwijl uit de stukken
die zijn opgevraagd middels een verzoek in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur
(Wob) blijkt dat ambtenaren en de voormalige Staatssecretaris van Economische Zaken
wel degelijk grote bezwaren hadden tegen de voorkeursbehandeling voor Facebook/Meta?

Antwoord 6

Vooropgesteld: de stukken benadrukken in de eerste plaats dat geen sprake is van verlening
van «voorrang» voor aansluiting op het elektriciteitsnet. De stukken laten zien dat
Meta al recht had op een aansluiting op basis van het wettelijke kader. Dit is ook
toelicht door de Minister van EZK in het Vragenuur van 7 december 2021.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat had destijds geen bezwaren tegen de binnen
de wettelijke kaders passende aansluiting van het datacenter. Wel is aangegeven dat
de gekozen locatie schuurt met de voorkeurslocaties genoemd in de Nationale Omgevingsvisie
(NOVI). De NOVI is echter een zelfbindend instrument waarin de rijksoverheid voor
datacenters uit oogpunt van de kwaliteit voor de leefomgeving voorkeuren uitspreekt
voor vestigingslocaties. De uiteindelijke afweging over het vestigen van datacenters
blijft een afweging van het bedrijf zelf en de decentrale overheid.

Vraag 7

Hoe kan het dat afspraken met betrekking tot de voorkeursbehandeling van grote techbedrijven
geheim blijven ondanks dat de Kamer erom vraagt en dat de waarheid pas boven tafel
komt wanneer journalisten gaan graven? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 7

Er is geen sprake van een voorkeursbehandeling. Het is gebruikelijk dat medewerkers
van mijn ministerie adviseren over de interpretatie van het wettelijke kader uit de
Elektriciteitswet 1998, de Gaswet, of andere wetten die onder verantwoordelijkheid
van het ministerie vallen. Dergelijke gesprekken vinden plaats met bedrijven, netbeheerders,
MKB-ers, mede-overheden, energiecoöperaties en burgers. Zoals de Minister van Economische
Zaken en Klimaat in het Vragenuur van 7 december 2021 heeft gezegd wordt de Minister
met grote regelmaat benaderd worden door lokale en regionale overheden die contact
hebben met grote investeerders.

Vraag 8 en 9

Klopt het dat Facebook/Meta gedreigd hebben elders naar een investeringsplek te zullen
zoeken als uw voorganger niet tegemoet kwam aan hun wensen?

Erkent u dat het gebrek aan transparantie over de besluitvorming gevoeligheid voor
chantage oplevert?

Antwoord 8 en 9

Het klopt dat Facebook gedurende het traject heeft aangegeven dat er voor de vestiging
van het datacenter ook naar locaties in andere landen werd gekeken. Het is bij dergelijke
omvangrijke investeringsbeslissingen zeer gebruikelijk dat een bedrijf onderzoek doet
naar verschillende potentiële locaties, de voor- en nadelen van de verschillende locaties
op een rijtje zet en op basis daarvan tot een investeringsbeslissing komt. Het in
de vraagstelling geschetste beeld van een dreigement of chantage herken ik niet.

Vraag 10

Kunt u een exhaustieve tijdlijn aan de Kamer doen toekomen van de contacten die er
tussen uw ministerie en Facebook/Meta zijn geweest, zowel op niveau van de bewindspersonen
als ambtenaren?

Antwoord 10

Belangrijk onderdeel van het werk van mijn ministerie is dat we in contact staan met
bedrijven en andere belanghebbenden. Deze contacten gaan onder meer over ons beleid
en hoe dat in praktijk uitpakt, maar ook over mogelijke investeringen van bedrijven
in Nederland. De Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), een uitvoeringsorganisatie
van EZK en onderdeel van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), vormt hierbij
het eerste aanspreekpunt voor buitenlandse bedrijven die een vestiging in Nederland
overwegen. Deze contacten vinden plaats op verschillende niveaus, met verschillende
partijen en in wisselende samenstellingen. Er wordt geen administratie bijgehouden
van deze contacten met bedrijven en andere belanghebbenden. Gezien uw vraag vindt
u hieronder een tijdlijn met de belangrijkste contactmomenten tussen mijn ministerie
en Facebook/Meta betreffende de mogelijke vestiging van het datacenter in Zeewolde.

– In maart 2019 werd de NFIA benaderd door Facebook/Meta om een mogelijk project van
het bedrijf te bespreken.

– De NFIA heeft vervolgens contact opgenomen met de verschillende regionale ontwikkelingsmaatschappijen
met de vraag of de regio’s interesse hadden in de mogelijke vestiging van een datacenter.

– Vanaf mei 2019 tot oktober 2019 zijn er vervolgens verschillende contacten geweest
tussen Facebook/Meta, de NFIA en enkele regio’s over potentieel geschikte locaties
voor een datacenter. Naar aanleiding van deze inventarisatie is uiteindelijk geconcludeerd
dat er geen geschikte locatie naar voren kwam.

– Vervolgens werd in november 2019 de NFIA door Horizon, de regionale ontwikkelingsmaatschappij
van Flevoland, geïnformeerd dat Facebook/Meta op eigen initiatief in contact was gekomen
met de gemeente Zeewolde over een mogelijke vestiging van het datacenter en dat deze
locatie door de regio zelf toch geschikt werd geacht voor een verdere verkenning.

– Sindsdien is de NFIA op de hoogte gehouden over de voortgang van het project door
de regio – i.c. Horizon, de gemeente en/of provincie – en Meta. Daarbij heeft de NFIA
op verzoek van de regio dan wel het bedrijf contact gelegd met partijen binnen de
rijksoverheid.

– Zie verder ook het antwoord onder vraag 11 hieronder en de beantwoording onder vraag
7 van de Kamerleden Van Dijk c.s. (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022,
nr. 1727).

Vraag 11

Kunt u tevens een tijdlijn maken met de contacten met de provincie Flevoland en de
gemeente Zeewolde over de komst van het datacenter?

Antwoord 11

Naast de contacten van NFIA met de partijen uit de regio, zoals eerder aangegeven
in antwoord op vraag 10, zijn er ook contacten geweest met de provincie Flevoland
en de gemeente Zeewolde in het kader van de elektriciteitsaansluiting en de verkoop
van Rijksgronden voor het beoogde datacenter:

– Medio 2020 benadert de gemeente Zeewolde het RVB over verwerving van de gronden voor
het datacenter.

– Naar aanleiding van de vraag van de netbeheerders over of de bijzondere wijze van
aansluiting die Meta wenste, passend is binnen het wettelijke kader, is er contact
geweest tussen EZK en de gemeente Zeewolde en de provincie Flevoland. EZK heeft in
november 2020 aan de provincie en gemeente verzocht om per brief een toelichting te
geven op de plannen en de belangen die de decentrale overheden aan deze ontwikkeling
hechtten. De provincie en gemeenten hebben deze toelichting in december 2020 gegeven.
Dit valt ook verder terug te lezen in geopenbaarde stukken in het kader van het besluit
op het Wob-verzoek over datacentra in gemeente Hollands Kroon.

– Vanaf december 2020 vinden gesprekken plaats tussen het Rijk en de provincie Flevoland
en gemeente Zeewolde over de rijksopstelling ten aanzien van het datacenter in Zeewolde.
Daarin gaat het over keuzes in de NOVI over datacenters en dat het initiatief op die
locatie, hoewel niet strijdig, niet de voorkeur heeft.»

– Medio maart 2021 vindt bestuurlijk overleg plaats van LNV, RVB en BZK met provincie
Flevoland en gemeente Zeewolde. In het overleg werd afgesproken om het CRa te verzoeken
een verkenning uit te voeren naar het ontwerp van en multifunctioneel gebruik voor
het datacenter.

– Op 10 augustus stuurt de Staatssecretaris van BZK een brief, mede namens EZK en LNV,
met voorwaarden voor de verkoop van Rijksgronden voor het Datacenter.

– Op 25 oktober 2021 vond bestuurlijk overleg van RVB plaats met Flevoland en Zeewolde.
In dat overleg werden deze voorwaarden toegelicht en de in de brief uitgezette lijn
bevestigd.

Vraag 12

Wat is precies de strategie van de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) met
betrekking tot het voor Nederland binnenhalen van techbedrijven en hun datacenters?
Hoe heeft deze strategie zich ontwikkeld?

Antwoord 12

Het strategische acquisitiebeleid van ICT-bedrijven is onderdeel van een bredere ambitie
om hoofkantoor-, onderzoeks- en innovatieactiviteiten van buitenlandse bedrijven in
Nederland te laten vestigen, zoals opgenomen in het plan «the Netherlands: Digital
Gateway to Europe»2. Doel van de eerste versie van dit plan uit 2013 was het kwantitatief (omzet, aantal
bedrijven, werkgelegenheid) en kwalitatief (innovatiekracht, kennis en kunde) versterken
van de Nederlandse ICT-sector en economische (top)sectoren. De keuze voor sectoren
was gebaseerd op een SWOT-analyse van de sterktes en zwaktes van de Nederlandse ICT-sector
en is tot stand gekomen in samenspraak met het (ICT-)bedrijfsleven en kennisinstellingen.
Daarbij was de datasector slechts één van de focusgebieden uit het plan in 2013; daarnaast
waren gaming en cybersecurity als kansrijke sectoren geïdentificeerd. Verder richtte
het plan zich op het aantrekken van buitenlandse ICT-bedrijven die innovatieve oplossingen
bieden voor onze topsectoren (LSH, logistiek, tuinbouw, media en HTSM). Een belangrijke
basis voor deze ambitie was een onderzoek van Roland Berger uit 20113, waarin werd geconstateerd dat Nederland voordeel zou hebben van het aantrekken van
hoofdkantoor-, onderzoeks- en innovatieactiviteiten van buitenlandse ICT-bedrijven.

Het plan liep van 2013 tot 2017 en is daarna aangepast en verlengd van 2018 tot eind
2021. In dat plan zijn de focusgebieden herijkt met bijvoorbeeld meer aandacht voor
opkomende technologieën als AI en bedrijven die big data toepassingen aanbieden. Ook
is ervoor gekozen om in dat plan nog meer focus te leggen op het aantrekken van hoogwaardige
ICT-activiteiten4. Specifiek voor datacenters geldt dat sinds begin 2020 NFIA deze niet actief naar
Nederland acquireert. Dit geldt voor alle soorten datacenters, dus ook voor grootschalige
(hyperscale) datacenters.

Vraag 13

Welke techbedrijven haalt de NFIA binnen?

Antwoord 13

Er bestaat geen éénduidige definitie voor wat een techbedrijf, oftewel technologiebedrijf,
is. «Tech» is een zeer breed begrip en wordt daarom niet door de NFIA als definitie
gehanteerd. In plaats daarvan maakt de NFIA onderscheid tussen verschillende soorten
IT-bedrijven. In de afgelopen vijf jaar (2016–2020) heeft de NFIA meer dan 250 buitenlandse
IT-bedrijven ondersteunt bij hun keuze om in Nederland te investeren. Daarnaast heeft
de NFIA nog eens bijna 80 andere buitenlandse IT bedrijven geholpen met de keuze om
de bedrijfsactiviteiten in Nederland uit te breiden.

Dit zijn bedrijven met uiteenlopende activiteiten in Nederland zoals saleskantoren,
hoofdkantoren, datacenters en innovatie (R&D) en vanuit verschillende subsectoren
zoals IT-services – software en SaaS, Cloud Computing, Hardware devices and supporting
software, Cybersecurity, Gaming en Fintech. In totaal hebben deze circa 330 projecten
aangegeven in de komende drie jaar naar verwachting ruim 10.000 arbeidsplaatsen in
Nederland te creëren. Bij acht van de circa 330 IT-projecten waar NFIA in de periode
2016–2020 bij betrokken was ging het om een datacenter.

Om de diversiteit van de projecten van buitenlandse IT-bedrijven te illustreren, vindt
u hieronder een aantal voorbeelden van de eerder genoemde circa 330 projecten waar
NFIA bij betrokken is geweest:

– Swisscom: de Zwitserse tegenhanger van het Nederlandse KPN heeft een groot R&D-center
in Rotterdam opgezet. De vestiging in Rotterdam is het eerste softwareontwikkelingscentrum
in het buitenland voor Swisscom.

– DataBricks: een AI/Data bedrijf uit de Verenigde Staten dat vorig jaar het Europees
hoofdkantoor in Amsterdam heeft uitgebreid.

– Prosus: onderdeel van IT-bedrijf Naspers uit Zuid Afrika (sinds 2019 genoteerd op
de Amsterdamse beurs) die het internationale hoofdkantoor en team op het gebied van
AI en Machine Learning in Amsterdam heeft geplaatst.

– Plaid: een snelgroeiende en toonaangevende financiële dienstverlener (toeleverancier
voor banken en andere fintechs) uit de Verenigde Staten. Het bedrijf heeft voor Nederland
gekozen vanwege het goede fintech-ecosysteem en de «innovatieve mindset» (FD, 20205).

– Google: heeft in 2018 en 2019 de bestaande datacenteractiviteiten in de Eemshaven
verder uitgebreid.

– Microsoft: heeft in 2018 een kwantum Lab op de TU Delft Campus geopend in samenwerking
met de universiteit en TNO.

Vraag 14

Kunt u een exhaustieve tijdlijn aan de Kamer doen toekomen van de contacten die er
tussen uw ministerie en de NFIA zijn geweest over het binnenhalen van techbedrijven?

Antwoord 14

De contacten tussen de NFIA en mijn ministerie worden niet actief bijgehouden. De
NFIA is een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van EZK met circa 135 medewerkers,
waarvan circa 50 op het kantoor in Nederland. Binnen de rijksoverheid is NFIA verantwoordelijk
voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven en daarom ook hun eerste aanspreekpunt.
De NFIA is jaarlijks betrokken bij circa 350 projecten van buitenlandse bedrijven
die uiteindelijk kiezen voor een vestiging in Nederland en heeft daarvoor contact
met een veelvoud aan bedrijven. De NFIA werkt daarbij samen met zeer veel verschillende
partijen, waaronder uiteraard ook mijn ministerie. De mate waarin over projecten contact
wordt onderhouden tussen de NFIA en mijn ministerie is zeer afhankelijk van de aard
van het project en specifieke vragen die bij een project naar voren komen. De contacten
tussen NFIA en mijn ministerie over de aansluiting van Facebook op het net is hier
een voorbeeld van.

Vraag 15

Waarom wordt Facebook in de documenten en communicatie met derden aangeduid als «Tulip»
en doet iedereen hieraan mee, in plaats één van de gangbare namen te gebruiken (Facebook
of Meta)? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 15

Het is gebruikelijk dat er tijdens de gesprekken over een mogelijke vestiging van
een bedrijf in Nederland een projectnaam wordt gehanteerd. In de verkenningsfase van
grote projecten, vaak van beursgenoteerde bedrijven, werkt de NFIA in sommige gevallen
op verzoek van het bedrijf richting derden met een dergelijke projectnaam. Het feit
dat een bedrijf overweegt een nieuwe vestiging te openen is bedrijfsvertrouwelijke,
concurrentiegevoelige en soms ook beursgevoelige informatie. De naam Tulip is gebruikt
als aanduiding voor het project van Facebook om een datacenter in Nederland te willen
vestigen. Wel is voor de betrokken overheden, inclusief de NFIA, op elk moment tijdens
het traject duidelijk geweest welke partij het hier betrof. Nu het investeringstraject
in de afrondende fase is beland heeft Meta (voormalig Facebook) gekozen om haar naam
publiekelijk bekend te maken.

Vraag 16

Zijn er rulings afgesproken tussen de Belastingdienst en Facebook/Meta? Zo ja, wanneer
zijn/is die ruling(s) overeengekomen?

Antwoord 16

Het kabinet kan geen mededelingen doen over de fiscale positie van individuele belastingplichtigen
vanwege de fiscale geheimhoudingsplicht (artikel 67 AWR).

Vraag 17

Bent u bereid een pas op de plaats te maken met de besluitvorming over het datacenter
in Zeewolde, totdat er een landelijke datacenterstrategie is vormgegeven en er meer
duidelijkheid is over de wenselijkheid van de plaatsing van het datacenter? Kunt u
uw antwoord toelichten?

Antwoord 17

Op 16 december heeft de gemeenteraad van Zeewolde ingestemd met de ruimtelijke plannen
die de vestiging van dit datacenter mogelijk maken. De rijksoverheid heeft geen rol
in deze besluitvorming. BZK en het Rijksvastgoedbedrijf zijn in afwachting van het
aangepaste plan. U bent hier door de Staatssecretaris van BZK over geïnformeerd (zie
Kamerstuk 32 813, nr. 944).

Vraag 18

Heeft u het idee dat er draagvlak is voor de komst van het datacenter in Zeewolde?
Wat is uw reactie op de petitie van Stichting DataTruc Zeewolde die al vele keren
is ondertekend?6

Antwoord 18

Het is aan de gemeente om daar een weging in te maken. Binnen het college van burgemeester
en wethouders is er unaniem draagvlak. Het college is positief over de ontwikkeling
de mogelijke vestiging van het datacenter van Meta. De gemeenteraad heeft op 16 december
2021 ingestemd met het bestemmingsplan. Ik kan geen oordeel geven over het maatschappelijk
draagvlak voor de komst van het datacenter in Zeewolde. De petitie van Stichting DataTruc
Zeewolde geeft een indicatie van zorgen die er zijn.

Vraag 19

Wilt u deze vragen beantwoorden voor maandag 13 december?

Antwoord 19

Wij hebben uw vragen op een zo kort mogelijke termijn beantwoord.