Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden De Hoop en Nijboer over de activiteiten van NS-dochter Abellio in Noordrijn-Westfalen (NRW)

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) (ontvangen 10 december 2021).

Vraag 1

Kent u het bericht «Neues Angebot von Abellio an Verkehrsverbünde in NRW»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het conflict tussen Abellio en de vervoersautoriteiten in NRW?

Antwoord 2

Abellio Duitsland kampt al enkele jaren met verliezen, ook in Nordrhein-Westfalen.
De problemen van Abellio Duitsland staan niet op zichzelf. Meerdere treinaanbieders
in Duitsland ervaren problemen met hun contracten en vanuit de branchevereniging voor
Duitse regionale vervoerders wordt daarom al geruime tijd aangedrongen op aanpassing
van de vervoersovereenkomsten.

Vraag 3

Hoe kan het dat Abellio een veel te laag bod heeft gedaan op de aanbesteding in NRW,
waardoor zij circa 400 miljoen euro te weinig ontvangen om het treinvervoer te regelen?

Antwoord 3

De verliezen van Abellio Duitsland worden grotendeels veroorzaakt door externe factoren
buiten de invloedsfeer van het bedrijf, die ten tijde van het uitbrengen van de biedingen
niet voorzienbaar waren.

Vraag 4

Kunt u uiteenzetten waaruit de meerkosten voor Abellio bestaan en waarom hier geen
rekening mee is gehouden?

Antwoord 4

Nieuwe sector brede cao’s, waar Abellio geen invloed op heeft, zorgen voor hogere
personeelskosten. Deze zijn niet volledig gecompenseerd via de prijsindexmechanismes
in de contracten. Ook de arbeidsduurverkorting uit de cao’s zorgt voor extra kosten,
bijvoorbeeld voor werving en opleiding van extra personeel in de krappe arbeidsmarkt.
Daarnaast resulteren meer spoorwerkzaamheden dan voorzien in extra kosten voor vervangend
vervoer, die niet worden vergoed. Tot slot zorgt de toename in spoorwerkzaamheden
ervoor dat Abellio Duitsland contractueel overeengekomen prestatieafspraken (zoals
punctualiteit) niet haalt en daar boetes voor moet betalen, ook als verstoringen het
gevolg zijn van natuurgeweld zoals stormen en de recente overstromingen. Daarnaast
zijn verliezen deels ook veroorzaakt door andere tegenvallers, zoals de vertraagde
levering van treinmaterieel in Baden-Württemberg en extra complexiteit in de uitvoering
vanwege grootschalige werkzaamheden aan de infrastructuur. Abellio heeft getracht
zoveel mogelijk de kosten te beperken, door middel van kostenreductieprogramma’s.
Echter, zonder de aanpassingen van de compensatie door de regionale vervoersautoriteiten
voor de onvoorziene omstandigheden blijven de activiteiten van Abellio Duitsland tot
het einde van de looptijd van de contracten verlieslatend.

In 2018–2020 werd de grootte van de verliezen helder. Sindsdien heeft Abellio Duitsland
geprobeerd afspraken te maken met de regionale vervoersautoriteiten over financiële
compensatie binnen de bestaande contracten. Andere vervoerders in het regionale spoorverkeer
in Duitsland, zoals Transdev en Keolis hebben gelijksoortige problemen. Vanuit de
branchevereniging voor Duitse regionale vervoerders wordt daarom al geruime tijd aangedrongen
op aanpassing van de vervoersovereenkomsten. Keolis heeft inmiddels in overleg met
de opdrachtgevers besloten haar activiteiten per 31 december 2021 te beëindigen.

NS heeft mij op de hoogte gehouden over de voortgang van de gesprekken met de regionale
vervoersautoriteiten. Begin mei 2021 heeft NS mij geïnformeerd dat de gesprekken niet
tot het gewenste resultaat hebben geleid. Op 26 mei 2021 heb ik daarom de minister-presidenten
en verkeersministers van de deelstaten een brief geschreven, waarin ik als aandeelhouder
van NS aandacht heb gevraagd voor de situatie van Abellio Duitsland. Toen resultaten
uitbleven, leek het Abellio noodzakelijk om een voorlopige insolventieprocedure («Schutzschirmverfahren»)
aan te vragen. Ik heb met deze stap ingestemd en uw Kamer daarover geïnformeerd.

De afgelopen maanden heeft er volop overleg plaatsgevonden tussen Abellio en de Duitse
opdrachtgevers in de diverse deelstaten. NS heeft mij hierover frequent op de hoogte
gehouden. Op 1 oktober 2021 heeft de Duitse rechtbank de insolventieprocedure formeel
geopend. De gesprekken van Abellio met de regionale opdrachtgevers richten zich op
het vinden van passende oplossingsrichtingen waardoor de reizigers geen nadelen van
de herstructurering ondervinden én een oplossing wordt gevonden in het belang van
de Nederlandse belastingbetaler en reiziger. Hieronder volgt een overzicht van de
oplossingsrichtingen per regio. Een aantal oplossingsrichtingen is onder voorbehoud
van lopende gesprekken en finaal akkoord van de regionale vervoersautoriteiten en/of
deelstaten.

De activiteiten in Mitteldeutschland waren verlieslatend. De concessie in Saksen-Anhalt
wordt in goed overleg met de concessieverlener eind 2023 overgedragen aan een derde.
De concessie in Thüringen kan, na herstructurering van financiële afspraken minimaal
kostendekkend worden uitgevoerd in de komende jaren en wordt daarom voortgezet. In
Nedersaksen wordt een concessie gereden die is gelegen in het grensgebied met Nederland
en naar verwachting met een licht positieve resultaatbijdrage wordt voortgezet door
Westfalenbahn, een dochteronderneming van Abellio Duitsland. De concessie van Abellio
in Baden-Württemberg wordt overgedragen aan de lokale vervoerder SWEG. De concessieverlener
is eigenaar van deze vervoerder. Doel is om dit per 1 januari 2022 te realiseren.
In Nordrhein-Westfalen is Abellio Duitsland actief met vijf concessies. In Nordrhein-Westfalen
is helaas geen oplossing gevonden en hebben de opdrachtgevers het aanbod van Abellio
afgeslagen. De regionale vervoersautoriteiten schrijven op korte termijn een zogenoemde
«Notvergabe» (noodconcessie) uit voor de vijf concessies in Nordrhein-Westfalen die
Abellio momenteel rijdt. De activiteiten van Abellio in Nordrhein-Westfalen eindigen
op 31 januari 2022. Abellio zal zich inzetten om de overgang naar de nieuwe vervoerder
zo goed mogelijk te faciliteren.

Vraag 5

Heeft Abellio zich op de markt van NRW begeven met dumpprijzen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Nee. Zie antwoord op vraag 3.

Vraag 6

Kunt u zich voorstellen dat de vervoersautoriteiten in NRW, waarvan lokale gemeenten
de aandeelhouders zijn, zich onaangenaam verrast voelen als Abellio zich voor een
te laag bedrag inschrijft bij een aanbesteding, verliezen lijdt, en vervolgens dreigt
met een faillissement indien er geen compensatie wordt geboden?

Antwoord 6

Toen in de periode 2018–2020 de grootte van de verliezen helder werd, heeft Abellio
Duitsland geprobeerd afspraken te maken met de regionale vervoersautoriteiten over
financiële compensatie binnen de bestaande contracten. Op basis van een clausule in
de contracten is Abellio van mening daar aanspraak op te kunnen maken. Met name in
Nordrhein-Westfalen is hier intensief over onderhandeld. Toen resultaten uitbleven,
was het voor het management van Abellio, gelet op het Duitse faillissementsrecht,
noodzakelijk om een voorlopige insolventieprocedure («Schutzschirmverfahren») aan
te vragen, omdat sprake was van een vooruitzicht op een langdurige verlieslatende
situatie van de onderneming. NS heeft als aandeelhouder het management gesteund met
deze stap door de vereiste financiële middelen beschikbaar te stellen. Ik heb met
de financiering ingestemd en uw Kamer daarover geïnformeerd.

Vraag 7

Bent u ook van mening dat deze situatie de verhoudingen tussen Nederland en NRW kan
beschadigen en dat dit ten koste kan gaan van de ontwikkeling van treinverbindingen
tussen Nederland en Duitsland? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Ik hecht grote waarde aan een goede relatie met Duitsland, waaronder ook Nordrhein-Westfalen.
Daarom heb ik het afgelopen jaar contact gehad met de Duitse deelstaten waar Abellio
actief is. De aanwezigheid van Abellio als dochterbedrijf van NS in de Duitse grensregio
kan bijdragen aan betere grensoverschrijdende verbindingen, maar is geen randvoorwaarde.
NS streeft er naar om de reis voor Nederlandse reizigers over de grens naar Duitsland
en naar grote steden in Duitsland aantrekkelijker te maken. NS zet zich hierop in
door de informatievoorziening voor Nederlandse reizigers te verbeteren, het boeken
van een reis richting Duitsland makkelijker te maken en de ambitie om nieuwe grensoverschrijdende
verbindingen te realiseren invulling te geven.

Vraag 8

Hoe wordt voorkomen dat Nederlandse reizigers en belastingbetalers opdraaien voor
de problemen over de grens?

Antwoord 8

De potentiële verliezen voor Abellio Duitsland zouden oplopen van € 30 tot € 50 miljoen
per jaar. Tot de afloop van de laatste concessie eind 2034, zouden deze verliezen
in totaal € 300 tot 500 miljoen bedragen. Daarom is Abellio overgegaan tot herstructurering.
De afgelopen maanden heeft er volop overleg plaatsgevonden tussen Abellio en de Duitse
opdrachtgevers in de diverse deelstaten. De gesprekken van Abellio met de regionale
opdrachtgevers richten zich op het vinden van passende oplossingsrichting waardoor
de reizigers geen nadelen van de herstructurering ondervinden én een oplossing wordt
gevonden in het belang van de Nederlandse belastingbetaler en reiziger. NS blijft
met deze oplossing binnen het risicokader («Capital at Risk») dat ik met uw Kamer
heb afgesproken voor de buitenlandse activiteiten van NS.2

Vraag 9

Kunt u deze vragen voor het commissiedebat Spoor, spoorveiligheid, European Rail Traffic
Management System (ERTMS) en internationaal spoorvervoer van 9 december aanstaande
beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.