Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Podt over de situatie op de Griekse vluchtelingekampen

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid), mede namens
de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 7 december 2021). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 786.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het artikel «In het nieuwe vluchtelingenkamp op Samos blijft
de poort 's avonds dicht»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit artikel.

Vraag 2

Klopt het dat deze kampen afgesloten zijn, dat mensen alleen met pasjes toegang hebben
en dat de poorten ’s avonds en ’s nachts gesloten blijven? Zo nee, hoe zit het dan
wel?

Antwoord 2

Bij de ontwikkeling van deze nieuwe centra, die mede met hulp van de Europese Commissie
zijn ontwikkeld, zijn nieuwe middelen in gebruik genomen om beter zicht te hebben
op de toegang tot de centra. Het gebruik van biometrische pasjes maakt daar onderdeel
van uit. Met deze pasjes kunnen bewoners en medewerkers tussen 08.00 en 21.00 uur
het centrum vrij in- en uitlopen.

Vraag 3

Welke consequenties hebben deze maatregelen voor de ngo’s die in de kampen actief
zijn en voor de bewegingsvrijheid van de bewoners van de kampen? Bent u het eens dat
non-gouvernementele organisaties (ngo’s) altijd toegang moeten hebben tot deze kampen?

Antwoord 3

De Griekse overheid heeft de afgelopen periode meer verantwoordelijkheid op zich genomen
ten aanzien van de opvang van vluchtelingen en migranten. Waar in het verleden diensten
veelal door non-gouvernementele organisaties (ngo’s) werden aangeboden in deze centra,
worden deze nu of in de toekomst door de Griekse overheid verstrekt. Daarmee is vanuit
de optiek van de Griekse overheid de reden komen te vervallen om sommige organisaties
nog toegang te verlenen. Ook hebben enkele organisaties, zoals in het artikel wordt
aangehaald, aangegeven hun activiteiten stop te zetten omdat zij het niet eens zijn
met de mate van controle die nu wordt toegepast.

Met uw Kamer onderschrijf ik het uitgangspunt dat maatschappelijke organisaties zo
veel mogelijk toegang moeten hebben tot locaties waar asielzoekers worden opgevangen,
maar dit hoeft geen automatisme te zijn. Toegang dient in goed overleg vorm te worden
gegeven. Daarbij zij opgemerkt dat ook in Nederland niet elke organisatie zonder meer
toegang heeft tot de verschillende COA locaties waar asielzoekers worden opgevangen,
of DJI locaties waar vreemdelingenbewaring wordt toegepast.

Vraag 4

Hoe kijkt u naar het restrictieve toegangsbeleid dat de Griekse regering nastreeft,
in relatie tot de Europese Opvangrichtlijn die aangeeft dat asielzoekers, die geen
strafbare feiten hebben gepleegd, niet zomaar in detentie geplaatst mogen worden?

Antwoord 4

De locatie op Samos is één van de vijf nieuwe centra die in nauwe samenwerking met
de Europese Commissie wordt gebouwd. De Europese Commissie zal, als hoedster van de
Europese verdragen en het acquis, er nadrukkelijk op toezien dat deze centra en de
wijze van opvang in lijn zijn met geldende Europese regelgeving, inclusief de Opvangrichtlijn.
Vooralsnog heeft de Commissie niet geoordeeld dat er sprake is van het detineren van
asielzoekers, zoals in de vraag wordt gesuggereerd. Wel is het zo dat in het centrum
een apart detentiecentrum wordt gehuisvest. Het feit dat bewoners in principe op gezette
tijden het centrum vrij in en uit kunnen lopen impliceert ook dat er geen sprake is
van een centrum waar mensen in detentie worden geplaatst.

Vraag 5

Deelt u de mening dat Nederland kritisch moet zijn op deze kampen die gebouwd zijn
met EU-geld, maar niet overeenkomen met Europese richtlijnen?

Antwoord 5

Nederland volgt de ontwikkeling van de bouw van deze centra en de verdere ondersteuning
die de Europese Unie aan Griekenland geeft kritisch. De mening dat deze centra niet
overeen zouden komen met Europese richtlijnen, deel ik echter niet. Zoals in de beantwoording
van voorgaande vragen, waaronder vraag 4, is toegelicht, is de Europese Commissie
nauw bij de ontwikkeling van deze centra betrokken, en ziet zij er op toe dat deze
locaties voldoen aan het EU-acquis.

Vraag 6

Kunt u een actuele stand van zaken geven met betrekking tot de bezetting van de vluchtelingenkampen
op de vijf Griekse Eilanden Samos, Leros, Lesbos, Kos en Chios wat betreft het aantal
asielzoekers, waaronder alleenstaande minderjarigen, de conditie van het kamp, de
toegang tot medische en juridische hulp en de basale voorzieningen zoals warm water?
Kunt u hier in het bijzonder ingaan op het kamp Mavrouvouni op Lesbos?

Antwoord 6

Het is niet mogelijk om een uitgesplitst overzicht te bieden voor wat betreft de opvangcapaciteit
en bezetting per eiland. De totale capaciteit op de eilanden biedt ruimte voor de
opvang van ruim 12.000 personen. Volgens de cijfers van het Griekse nationale centrum
voor sociale solidariteit, E.K.K.A., stonden op 15 oktober 2021 in heel Griekenland
2.159 personen als alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) geregistreerd. De
samenstelling van deze groep bestaat uit 92% jongens waarvan 90,9% 14 jaar of ouder
is. Het overgrote deel van deze amv’s wordt opgevangen op het Griekse vasteland. Het
is immers staand beleid van de Griekse overheid om kwetsbare groepen, waaronder amv’s,
zo snel mogelijk van de eilanden over te brengen naar opvang op het vaste land.

Via de Europese agentschappen wordt Griekenland ondersteund in het beheer en het doorvoeren
van verbeteringen ten aanzien van de opvangcentra op de Griekse eilanden. Het nieuwe
centrum op Samos is daar een voorbeeld van. De voorzieningen in de opvangkampen zijn
over het algemeen verbeterd met onder meer medische voorzieningen voor de bewoners.

De situatie in het opvangkamp Mavrovouni wordt steeds meer vergelijkbaar met een permanente
opvang. Desondanks blijven Griekenland en de Europese Commissie inzetten op een geheel
nieuwe opvangfaciliteit. De medische en juridische hulp in het opvangkamp worden primair
aangeboden door de Griekse autoriteiten. Diverse ngo’s verlenen daarbij ondersteuning.
Zo is er een door de Europese Commissie gefinancierd project van UNICEF dat zich richt
op spoedeisende hulp. Het kamp beschikt vanaf medio november over stromend warm water
dat is aangesloten op het lokale riool.

Vraag 7

Op welke wijze worden de kampen op de eilanden winterklaar gemaakt? In hoeverre draagt
Nederland hieraan nog bij en zo ja op welke wijze?

Antwoord 7

Zoals beschreven in de vorige vraag wordt Griekenland via de Europese agentschappen
ondersteund in het beheer en het doorvoeren van verbeteringen ten aanzien van de opvangcentra
op de Griekse eilanden. Via detacheringen worden verschillende experts van de IND,
COA en de Koninklijke Marechaussee ingezet als hotspot adviseur op Chios en Samos
en bij de Taskforce Migratiemanagement van de Europese Commissie die sinds vorig jaar
Griekenland ondersteunt in het verbeteren van de opvang op de Grieks eilanden. Het
winterklaar maken is nu de grote prioriteit in alle opvangkampen. Veel werk is reeds
verzet. De tenten zijn reeds of worden nog vervangen door refugee housing units, oftewel wooncontainers. Daarnaast helpen ngo’s, zoals Eurorelief, met het aanbrengen
van isolatiemateriaal. Ten slotte zijn zogenaamde storm drains aangelegd om hevige regen aan te kunnen.

Vraag 8

In hoeverre worden de kampen voorbereid op de hogere instroom uit bijvoorbeeld Afghanistan?
In hoeverre draagt Nederland hieraan nog bij en zo ja op welke wijze?

Antwoord 8

Tijdens de ingelaste JBZ-raad van 31 augustus jl. heeft de JBZ-raad in een aangenomen
verklaring de Commissies en lidstaten opgeroepen maatregelen te treffen in reactie
op een mogelijke en te verwachten toename van met name Afghaanse vluchtelingen.2 Deze situatie wordt door de Commissie en de Raad zeer nauwlettend gevolgd. Op dit
moment ligt er geen specifiek verzoek van de Griekse overheid om aanvullende steun
bij het treffen van dergelijke voorbereidingen.

Dit hangt mogelijk samen met het feit dat de huidige opvangcapaciteit op de Grieks
eilanden groter is dan het aantal vluchtelingen en irreguliere migranten dat daar
wordt opgevangen. Tot 24 oktober jl. werden volgens gegevens van de Europese Commissie
4.390 personen in de centra op de eilanden opgevangen, terwijl dat in dezelfde periode
in 2020 bijna 20.000 was. Deze daling is onder andere het gevolg van het grote aantal
transfers naar het vasteland (ca. 31.755 in 2020 en 12.325 in 2021 tot nu toe) en
de daling in het aantal irreguliere aankomsten. In 2021 zijn tot 24 oktober jl. ca.
78% minder irreguliere aankomsten op de Griekse eilanden geregistreerd dan in dezelfde
periode in 2020. Ook de ontscheping van een groep van ca. 400 voornamelijk Afghaanse
vluchtelingen die aan boord zaten van een Turks schip dat voor de kust van Kos is
onderschept3 heeft vooralsnog niet tot een dergelijk verzoek geleid.