Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Azarkan over het nieuwsartikel 'Raad van Europa: Nederlandse rechter normaliseert discriminatie door marechaussee'

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid), mede namens
de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 24 november 2021).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 528.

Vraag 1

Kunt u aangeven of u bekend bent met de onderstaande artikelen?

– «Raad van Europa: Nederlandse rechter normaliseert discriminatie door marechaussee»1

– «Rechter koppelt ten onrechte Nederlanderschap aan witheid»2

– «Felle kritiek op uitspraak dat huidskleur mag meewegen bij selectie reizigerscontrole»3

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met de betreffende artikelen.

Vraag 2

Klopt het dat u een brief heeft ontvangen van de Raad van Europa waarin de Raad van
Europa aangeeft ernstig bezorgd te zijn over etnisch profileren door de Marechaussee?
Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 2

Het klopt dat Momodou Malcolm Jallow, de General Rapporteur on Combatting Racism and
Intolerance van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, op 5 oktober jl.
een brief heeft gestuurd aan de Minister van Justitie en Veiligheid en de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De rapporteur vraagt aandacht van het
kabinet inzake de uitspraak van de rechtbank van 22 september 2021 over de wijze waarop
de Koninklijke Marechaussee (KMar) Mobiel Toezicht Veiligheid-controles uitvoert.
Op 8 november 2021 heeft de Minister van BZK uw Kamer geïnformeerd over het juridische
toetsingskader dat het College voor de rechten van de mens opstelt ten aanzien van
het gebruik van etniciteit in risicoprofielen. Zij zal u na het verschijnen daarvan
begin december informeren over dit kader en dit vergezellen van een standpunt van
het kabinet met betrekking tot etnisch profileren. Hierin worden ook de gedane toezegging
van de Minister van JenV uit het 30-ledendebat over etnisch profileren van 9 september
20214, de brief van de rapporteur van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa
inzake de bestrijding van racisme en intolerantie en nog openstaande moties5 op dit onderwerp meegenomen.

Vraag 3

Kunt u aangeven op welke wijze bij de Koninklijke Marechaussee aandacht wordt besteed
aan het voorkomen van (on)bewuste vooroordelen en etnisch profileren? Kunt u een toelichting
geven?

Antwoord 3

De Koninklijke Marechaussee is een integere organisatie die op een professionele wijze
selecteert, controleert, bejegent en reflecteert. Het is daarom belangrijk dat controles
op zorgvuldige wijze worden uitgevoerd waarbij voorop staat dat de controle altijd
uitgelegd kan worden aan de gecontroleerde persoon. De KMar zet in op het borgen en
ontwikkelen van een professionele wijze van controleren en heeft hiervoor een handelingskader
opgesteld dat in begin september van dit jaar nog is geactualiseerd.

Dit handelingskader heeft tot doel om elke controle te voorzien van een informatieopdracht
die uitlegbaar is. Daarnaast wordt ingezet op bewustwording in de operatie, met name
op het gebied van bejegening en predictive profiling (herkenning normafwijkend gedrag).
Conform de in het handelingskader beschreven systematiek wordt etniciteit niet afzonderlijk
gebruikt als enkele indicator bij de uitvoering van MTV-controles.

Vraag 4

Kunt u aangeven of er bij de opleidingen en trainingen bij de Koninklijke Marechaussee
aandacht wordt besteed aan het voorkomen van etnisch profileren, en aan de juiste
wijze van professioneel controleren, bij het selecteren van reizigers voor extra controle?
Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 4

Non-discriminatoir handelen is het uitgangspunt bij alle uitvoeringshandelingen van
de KMar. In opleidingen, trainingen en dagelijkse briefings wordt hieraan aandacht
besteed. Daarnaast zijn informatie en e-learning modules beschikbaar via de (mobiele)
digitale werkplek en worden marechaussees getraind om elkaar aan te spreken op onjuist
gedrag. Het voorkomen van etnisch profileren is van belang voor het legitiem optreden
van de KMar en het maatschappelijk vertrouwen in het effectief optreden van de KMar.
De KMar beschikt tevens over een toegankelijke en transparante klachtenprocedure waarin
de onafhankelijke beoordeling van een klacht is geborgd.

Vraag 5

Kunt u zich voorstellen dat het feit dat de Marechaussee etnische kenmerken en huidskleur
mag meewegen bij het selecteren van reizigers voor extra controle, als discriminatoir
ervaren wordt door mensen van kleur? Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 5

Het is zeer begrijpelijk dat reizigers het zeer onaangenaam vinden als zij uit de
groep reizigers geselecteerd worden voor een controle en daarbij vermoeden dat hun
huidskleur doorslaggevend is geweest. Het is daarom belangrijk dat controles zorgvuldig
worden uitgevoerd waarbij altijd kan worden uitgelegd waarom een controle heeft plaatsgevonden.
Desondanks kan het voorkomen dat een persoon zich onheus bejegend voelt door de KMar.
Dan kan een klacht worden ingediend. Dit kan zowel mondeling als schriftelijk. Een
klacht wordt binnen de KMar conform de Klachtenregeling Politietaken Koninklijke Marechaussee
afgehandeld. Indien een persoon uiteindelijk ontevreden blijft over de afhandeling
van de klacht, kan er contact opgenomen worden met de Nationale ombudsman.

Vraag 6

Bent u bereid om de brief van de Raad van Europa te delen met de Kamer? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 6

Ja, de brief van de rapporteur doe ik u als bijlage bij deze beantwoording toekomen.

Vraag 7

Bent u tevens bereid om op korte termijn een inhoudelijke reactie te sturen aan de
Raad van Europa en de Kamer hierover te informeren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Er zal een reactie worden opgesteld naar aanleiding van de brief van de rapporteur.
Ik zal uw Kamer een afschrift doen toekomen van deze reactie.

Vraag 8

Kunt u reageren op het feit dat Momodou Malcolm Jallow, rapporteur van de Parlementaire
Vergadering van de Raad van Europa, in zijn brief aan u niet alleen schrijft dat de
recente uitspraak aantoont dat etnisch profileren nog steeds gebeurt in Nederland,
maar ook dat deze laat zien dat het rechtssysteem het ondersteunt en rechtvaardigt?
Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 8

In het kabinetsstandpunt over het gebruik van etniciteit in risicoprofielen zal op
de brief van de heer Momodou Malcolm Jallow nader worden ingegaan. Daarbij moet wel
worden aangetekend dat de rechtszaak die aanleiding gaf tot de kritiek van de rapporteur
van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa expliciet ziet op het Mobiel
Toezicht Veiligheidscontroles (MTV). Een ruimere reikwijdte heeft het vonnis van de
rechtbank niet. Uit de uitspraak van de rechtbank blijkt dat er in het kader van het
MTV geen sprake is van etnisch profileren. Tegen deze uitspraak is hoger beroep aangekondigd.

Vraag 9

Bent u het met mij en de rapporteur van de Raad van Europa eens dat de recente uitspraak
problematisch is, aangezien een duidelijke uiting van discriminatie op grond van etniciteit
en/of huidskleur genormaliseerd wordt? Zo nee, waarom niet? Kunt u een toelichting
geven?

Antwoord 9

Allereerst hecht ik eraan te benadrukken dat het kabinet pal achter het discriminatieverbod
staat en actief uitdraagt dat alle mensen in alle gevallen gelijk worden behandeld.
Een verschil in behandeling levert discriminatie op als daarvoor geen objectieve en
redelijke rechtvaardiging aanwezig is. Die rechtvaardiging is er niet wanneer met
het onderscheid geen legitiem doel is gediend, dan wel indien het een niet met dat
doel evenredig middel is.

Zoals in de beantwoording van de voorgaande vraag is aangegeven, heeft de rechtbank
aangegeven dat het vonnis expliciet ziet op het MTV. Het vonnis is dan ook alleen
daartoe beperkt.

Het doel van het MTV is de bestrijding van illegaal verblijf na grensoverschrijding
waarbij personen staande kunnen worden gehouden ter vaststelling van hun identiteit,
nationaliteit en verblijfsrechtelijke positie. Hierbij is onderscheid naar nationaliteit
(en verblijfsrecht) inherent aan het doel van het MTV. De rechtbank heeft geoordeeld
dat etniciteit onder omstandigheden een rol mag spelen in profielen en selectiebeslissingen
bij het uitvoeren van het MTV. Dat onder omstandigheden naast andere indicatoren,
ook etniciteit een rol mag spelen in selectiebeslissingen, betekent volgens de rechtbank
niet dat er sprake is van ongeoorloofd «onderscheid naar etniciteit» ofwel van discriminatie.

Vraag 10

Kunt u aangeven wat uw zienswijze is op het feit dat dit de eerste keer sinds zijn
aantreden twee jaar geleden is, dat rapporteur Malcolm Jallow zich direct wendt tot
een regering van een lidstaat? Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 10

Etnisch profileren heeft een grote impact op het leven van mensen. Het is een onderwerp
dat terecht de aandacht heeft van velen, waaronder de Raad van Europa. Het kabinet
acht het van belang helderheid te bieden over de juridische kaders die van toepassing
zijn en in Nederland worden toegepast ten aanzien van het gebruik van etniciteit en
nationaliteit in risicomodellen. Dit zal na het verschijnen van het toetsingskader
van het College voor de rechten van de mens gebeuren, zoals toegezegd in de brief
van de Minister van BZK van 8 november 2021.

Vraag 11

Kunt aangeven hoe volgens u een Nederlander anno 2021 eruitziet? Bent u het ermee
eens dat Nederland inmiddels een superdiverse maatschappij is? Kunt u een toelichting
geven?

Antwoord 11

Ja. Daar ben ik het mee eens. Volgens de bevolkingsteller van het CBS telt Nederland
17.582150 inwoners. Op 1 oktober 2021 had 25,1 procent van de bevolking een migratieachtergrond.6

Vraag 12

Bent u het eens met rapporteur Malcolm Jallow dat de Nederlandse regering verplicht
is personen te beschermen tegen discriminatie? Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting
geven?

Antwoord 12

Ja. Internationale mensenrechtenverdragen, Europese wet- en regelgeving en nationale
wet- en regelgeving, waaronder artikel 1 van de Grondwet, bepalen dat discriminatie
verboden is. Deze normen verplichten het kabinet tot bescherming daarvan.

Vraag 13

Bent u het met de Raad van Europa eens dat etnisch profileren in al z’n vormen moet
worden bestreden? Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting geven?

Antwoord 13

Ja.

Vraag 14

Bent u het ermee eens dat huidskleur en etnische kenmerken niet thuis horen in risicoprofielen
die de Marechaussee gebruikt? Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting geven?

Antwoord 14

Zie antwoord 8. Daarnaast zal de Minister van BZK voor het einde van het jaar in reactie
op het toetsingskader van het College voor de rechten van de mens ingaan op de (on)rechtmatigheid
van het gebruik van etniciteit (waaronder huidskleur) en nationaliteit in risicoprofielen.

Vraag 15

Bent u bereid om een verbod in te stellen op het opstellen van, en het gebruik van
huidskleur en etnische kenmerken in, risicoprofielen? Zo nee, waarom niet? Kunt een
toelichting geven?

Antwoord 15

In het kabinetsstandpunt dat de Minister van BZK heeft aangekondigd en waarnaar verwezen
wordt in het antwoord op vraag 2 en 14, zal worden ingegaan op de juridische kaders
voor het gebruik van etniciteit (waaronder huidskleur) en nationaliteit.

Vraag 16

Begrijpt u dat rapporteur Malcolm Jallow zijn pijlen naar eigen zeggen niet richt
op de Nederlandse rechtsgang, maar op de regering? Bent u het met de rapporteur eens
dat etnisch profileren bestaat in Europa, en Nederland geen uitzondering is? Zo nee,
waarom niet? Kunt een toelichting geven?

Antwoord 16

De regering is gehouden aan de naleving van internationale mensenrechtenverdragen
en Europese wet- en regelgeving, zoals het EVRM. Gelet hierop is het passend dat de
rapporteur Malcolm Jallow zich richt tot het kabinet. Op de inhoudelijke kritiek van
de heer Jallow zal ingegaan worden in het kabinetsstandpunt over het gebruik van etniciteit
en nationaliteit in risicoprofielen, voor zover mogelijk vanwege de lopende rechtsgang,
zoals genoemd onder vraag 2.

Vraag 17

Bent u het eens met rapporteur Malcolm Jallow dat elk land de taak heeft ervoor te
zorgen dat iedereen zich vrijelijk kan bewegen? Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting
geven?

Antwoord 17

Een staat moet inderdaad het recht eerbiedigen van een ieder, die wettig op het grondgebied
van die staat verblijft, zich vrijelijk te verplaatsen en vrijelijk verblijfplaats
te kiezen. Daaraan kunnen onder voorwaarden beperkingen worden gesteld. Voorwaarde
is onder meer dat beperkingen worden gerechtvaardigd door het algemeen belang in een
democratische samenleving en dat beperkingen evenredig zijn. Personen die de nationaliteit
hebben van een lidstaat (Unieburgers) hebben daarnaast het recht om zich vrijelijk
te verplaatsen op het grondgebied van alle lidstaten en daar te verblijven. Nadere
regulering van dit recht is met name opgenomen in Richtlijn 2004/38/EG.

Vraag 18

Kunt u zich voorstellen wat het met een individu doet, als hij op basis van zijn kleur
of etniciteit uit een rij wordt gepikt en onderworpen wordt aan een extra controle?
Begrijpt u dat dit vernederend kan zijn? Begrijpt u dat het voor een Nederlandse staatsburger
extra pijnlijk is als hij vanwege zijn huidskleur, dan wel etniciteit, ten onrechte
wordt aangezien voor een «Nigeriaanse geldsmokkelaar»?7 Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting geven?

Antwoord 18

Het is zeer begrijpelijk dat reizigers het zeer onaangenaam vinden als zij uit de
groep reizigers geselecteerd worden voor een controle en daarbij vermoeden dat hun
huidskleur of etniciteit daarbij doorslaggevend is geweest.

Vraag 19

Bent u, gelet op de kritiek van de Raad van Europa, Sinan Cankaya (assistent professor
aan de VU) en Ashley Terlouw (hoogleraar rechtssociologie van de Radboud Universiteit)
bereid om «predictive profiling» door de Marechaussee opnieuw tegen het licht te houden?
Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting geven?

Antwoord 19

Predictive profiling is onderdeel van de basisopleiding van de KMar, waarmee medewerkers
worden opgeleid om afwijkend gedrag te detecteren binnen de verschillende taken en
werkprocessen. De methode wordt onder andere geoefend door middel van rollenspellen.
Hierbij wordt voortdurend aandacht besteed dat non-discriminatoir handelen altijd
het uitgangspunt is.

Vraag 20

Kunt u uw zienswijze geven op het feit dat Sinan Cankaya, assistent professor aan
de VU en voormalig onderzoeker van etnisch profileren bij de politie Amsterdam, stelt
dat de rechter ten onrechte Nederlanderschap aan witheid koppelt? Kunt u een toelichting
geven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 20

Discriminatie op grond van huidskleur valt onder discriminatie op grond van ras en
is verboden en ontoelaatbaar. De toelaatbaarheid van het gebruik van etniciteit en
nationaliteit bij risicoprofielen zal, in reactie op het juridische toetsingskader
van het College voor de rechten van de mens, worden meegenomen in het eerder genoemde
kabinetsstandpunt waarnaar verwezen wordt in het antwoord op vraag 2.l

Vraag 21

Kunt u uw zienswijze en reactie geven op de volgende uitspraak van Sinan Cankaya:

«Met deze uitspraak giet de rechtbank Nederlanderschap en witheid in beton. Dat wisten
een heleboel Nederlanders-op-het-randje natuurlijk al langer, maar nu is er een gerechtelijke
uitspraak. De Nederlander is wit, en de vreemdeling is dat niet; niemand kan er nog
om heen. De uitspraak is de juridisch onderbouwde, hoogdravende stand-in van het plattere:
Ja, maar zij zíjn toch ook gewoon zwart, en wij zíjn toch gewoon wit.»8

Zo nee, waarom niet? Kunt een toelichting geven?

Antwoord 21

Zie antwoord op vraag 8 en 9.

Vraag 22

Begrijpt u dat Sinan Cankaya stelt dat de uitspraak van de rechter de facto een vrijbrief
geeft aan nog troebelere vormen van etnisch profileren? Bent u het ermee eens dat
we dit dienen te voorkomen? Kunt een toelichting geven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 22

Zie antwoord op vraag 8 en 9.

Vraag 23

Bent u het met mij en hoogleraar rechtssociologie Ashley Terlouw van de Radboud Universiteit
eens dat Europese rechters niet snel van mening zijn dat er voor rassendiscriminatie
een objectieve rechtvaardiging bestaat?

Antwoord 23

Ja. Hierop zal ik nader ingaan in het kabinetsstandpunt over het gebruik van etniciteit
en nationaliteit bij risicoprofielen, in reactie op het juridische toetsingskader
van het College voor de rechten van de mens.

Vraag 24

Bent u het met mij en hoogleraar rechtssociologie Ashley Terlouw van de Radboud Universiteit
eens dat het niet rechtvaardig is om structureel donkere mensen uit de rij te halen,
mede gelet op het feit dat er heel veel EU-burgers zijn met een donkere huid? Kunt
een toelichting geven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 24

In de MTV-controles worden niet structureel personen met een donkere huidskleur uit
de rij gehaald. Zoals in vraag 9 is aangegeven levert een verschil in behandeling
alleen discriminatie op als daarvoor geen objectieve en redelijke rechtvaardiging
aanwezig is. Die rechtvaardiging is er niet wanneer met het onderscheid geen legitiem
doel is gediend, dan wel indien het een niet met dat doel evenredig middel is. De
rechter toetst dit in individuele gevallen, zoals momenteel het MTV wordt getoetst.

Zoals in de beantwoording van de voorgaande vraag 8 en 9 is aangegeven is het doel
van het MTV de bestrijding van illegaal verblijf na grensoverschrijding waarbij personen
staande kunnen worden gehouden ter vaststelling van hun identiteit, nationaliteit
en verblijfsrechtelijke positie. Dit doel kan alleen worden bereikt op een wijze die
geen discriminatoir effect heeft. Daar is nadrukkelijk aandacht voor.

Vraag 25

Bent u het met hoogleraar rechtssociologie Ashley Terlouw van de Radboud Universiteit
eens dat de werkwijze van de Marechaussee stigmatiserend werkt op mensen met een donkere
huidskleur? Kunt een toelichting geven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 25

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 26

Begrijpt u de zorgen van hoogleraar rechtssociologie Ashley Terlouw van de Radboud
Universiteit over de effectiviteit van de huidige werkwijze en begrijpt u de zorg
dat mensen met een niet-donkere huidskleur die over onjuiste papieren beschikken,
er nu mogelijk makkelijker doorheen glippen? Kunt een toelichting geven? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 26

Ik begrijp het standpunt van hoogleraar Terlouw waarmee ze haar zorgen naar voren
brengt. Het voorkomen van discriminatie waaronder etnisch profileren is prioriteit
van het kabinet. Zoals aangegeven verschijnt hierover voor het einde van het jaar
een kabinetsstandpunt. Het is van groot belang dat de rechtmatigheid van gemaakt onderscheid
wordt gewaarborgd terwijl tegelijkertijd het doel en de taken van opsporingsdiensten
gerealiseerd kunnen worden. Maar nooit op discriminatoire wijze. MTV heeft als doel
illegaal verblijf, migratiecriminaliteit en grensoverschrijdende criminaliteit in
een zo vroeg mogelijk stadium tegen te gaan. Bij de selectiebeslissingen in MTV-controles
worden verschillende selectie indicatoren gebruikt zoals modus operandi en routes
van personen met valse of vervalste documenten.

Vraag 27

Kunt u een overzicht aan de Kamer sturen van alle overheidsdiensten die selectie-indicatoren
etniciteit dan wel huidskleur hanteren als selectiecriterium? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 27

In het debat van 19 januari 2021 (Handelingen II 2020/21, nr. 45, item 4) over het rapport «Ongekend Onrecht» van de Parlementaire Ondervragings-commissie
Kinderopvangtoeslag is bij motie van het lid Marijnissen (SP) c.s. verzocht om «voor
1 maart een voorstel te doen hoe overal binnen overheidsinstellingen vervuilde data,
risicomodellen en het gebruik van nationaliteit worden opgeruimd».9 Uitvoering van deze motie vindt plaats met inachtneming van het verzoek van lid Klaver
(GroenLinks) c.s. om hierbij niet alleen te kijken naar nationaliteit, maar ook naar
etniciteit en geboorteplaats.10 Alle bewindspersonen zijn voor hun beleidsterreinen gestart met het voorbereiden
van onderzoeken naar het onrechtmatig of oneigenlijk gebruik van afkomst gerelateerde
indicatoren in risicomodellen. Hierbij wordt nadrukkelijk breder gekeken dan alleen
naar de drie in de moties genoemde indicatoren. In 2021 heeft de Minister van SZW
zijn eindrapportage reeds aan uw Kamer gestuurd (Handelingen II 2020/21, Kamerstuk
26 448, nr. 653). Eind van dit jaar zal de Staatssecretaris van BZK uw Kamer informeren over de plannen
van aanpak van de departementen en hun planningen.

Vraag 28

Begrijpt u waarom eisende partijen in de rechtszaak aangeven dat het hanteren van
etniciteit als selectiecriterium in strijd is met artikel 1 van de Grondwet en het
discriminatieverbod? Kunt een toelichting geven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 28

Op deze juridische vraag zal de Minister van BZK nader ingaan in het kabinetsstandpunt
over het gebruik van etniciteit en nationaliteit in risicoprofielen. Daarbij moet
aangetekend worden dat in deze vraag wordt verzocht om een oordeel over een zaak die
momenteel nog onder de rechter is. In een dergelijk geval is terughoudendheid bij
een reactie vanuit het kabinet geboden.

Vraag 29

Vindt u dat etniciteit, ondanks andere selectiecriteria, de doorslag mag geven bij
het kiezen van iemand voor een controle? Kunt een toelichting geven? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 29

Het is wenselijk om het juridische toetsingskader in z’n geheel te bezien. Dit zal
het College voor de rechten van de mens begin december doen. Het kabinet zal hierop
reageren.

Vraag 30

Bent u het ermee eens dat etniciteit en huidskleur structureel meewegen, in strijd
is met het VN-verdrag tegen rassendiscriminatie en alle daaruit voortvloeiende wetgeving
en jurisprudentie? Kunt een toelichting geven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 30

Het College voor de rechten van de mens zal alle relevante internationale mensenrechtenverdragen
meenemen in het juridisch toetsingskader over het gebruik van etniciteit en nationaliteit
in risicoprofielen.

Vraag 31

Bent u bereid om een verbod in te stellen op het gebruik van etniciteit dan wel huidskleur
als indicator in risicoprofielen voor alle overheidsinstanties?

Antwoord 31

De Minister van BZK zal uw Kamer informeren over het juridische toetsingskader en
dit doen vergezellen van een standpunt van het kabinet met betrekking tot etnisch
profileren. Hierin zal ik ook de gedane toezegging van de Minister van JenV uit het
30-ledendebat over etnisch profileren van 9 september 202111, de brief van de rapporteur van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa
inzake de bestrijding van racisme en intolerantie en nog openstaande moties op dit
onderwerp meenemen, zoals de motie Belhaj12 die vraagt om een verbod op het gebruik van etniciteit bij de fraudebestrijding.

Vraag 32

Bent u het ermee eens dat «wit» en «zwart» geen objectieve in het lichaam gegraveerde
gegevens zijn? Hoe zwart moet iemands huidskleur zijn om zwart te zijn? Hoe wit moet
iemands huidskleur zijn om wit te zijn?

Antwoord 32

Ja. Discriminatie op grond van huidskleur valt onder discriminatie op grond van ras
en is verboden en ontoelaatbaar.

Vraag 33

Kunt u uitsluiten dat burgers door de Marechaussee niet geselecteerd worden op basis
van indicatoren, maar op basis van onderbuikgevoelens? Kunt u aangeven of hier toezicht
op wordt gehouden en, zo ja, door wie?

Antwoord 33

Ja. Zie antwoord 5, 6, 8 en 9.

Vraag 34

Kunt u toelichten waarom de Marechaussee stelt dat etniciteit geen rol speelt in algemene
risicoprofielen?

Antwoord 34

Zie antwoord 8 en 9.

Vraag 35

Begrijpt u dat de profielindicatoren die gebruikt worden vaak ook geracialiseerd zijn
en geen neutrale begrippen zijn? Bent u het ermee eens dat de selectiecriteria los
van elkaar ogenschijnlijk neutraal lijken, maar opgeteld bedoeld en onbedoeld kunnen
verwijzen naar een ras of etniciteit?

Antwoord 35

De profielen die de KMar op dit moment gebruikt, zijn samengesteld op basis van cijfers,
informatie, inlichtingen en indicatoren. Onder indicatoren wordt bijvoorbeeld verstaan
de afgelegde reisroute en de samenstelling van het reisgezelschap maar ook etniciteit
kan een selectie -indicator zijn. Op basis van de indicatoren wordt onder andere bepaald
wie wordt gecontroleerd. De selectiebeslissing voor de MTV-controle is daarmee gebaseerd
op objectiveerbare criteria zoals cijfers en trends, modus operandi, ervaringsgegevens
en informatie van (inter)nationale partners. Ook wordt gekeken naar afwijkingen van
het normaal beeld, risico-indicatoren en specifieke signaleringen van personen. Etniciteit
kan hier onderdeel van uitmaken, maar altijd in combinatie met andere objectiveerbare
indicatoren of informatie ten behoeve van de selectiebeslissingen zoals hierboven
genoemd.

Vraag 36

Bent u het ermee eens dat de huidige techniek van werken, met selectiecriteria, niet
per se neutraal of kleurenblind is? Zo nee, waarom niet? Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 36

Zie antwoord, 5,6 8 en 9.

Vraag 37

Bent u het ermee eens dat het argument dat er nu sprake is van een effectief toezicht
op vreemdelingen een onbewezen claim is? Zo nee, waarom niet? Kunt u een toelichting
geven?

Antwoord 37

Het is onduidelijk wat precies met deze vraag wordt bedoeld. In het algemeen geldt
dat -discriminatoir handelen verboden en ontoelaatbaar is, ook bij de uitvoering van
het toezicht op vreemdelingen.

Vraag 38

Bent u ermee eens dat het argument dat er nu sprake is van een effectief toezicht
op vreemdelingen niet zwaarder mag wegen dan de principes van non-discriminatie? Zo
nee, waarom niet? Kunt u een toelichting geven?

Antwoord 38

Discriminatoir handelen is altijd verboden en ontoelaatbaar, ook bij de uitvoering
van het toezicht op vreemdelingen.

Vraag 39 en 40

Kunt u aangeven welke lessen u heeft getrokken uit de toeslagenaffaire en het recente
rapport van de Raad van Rechtspraak dat ook rechters fouten kunnen maken door te veel
te kijken naar de letter van de wet?13

Bent u het met de Raad voor de rechtspraak eens dat het belang van rechtsbescherming
voor het individu zwaarder moet wegen dan de vaste lijn van jurisprudentie?14

Antwoord 39 en 40

Voor de algemene lessen die het kabinet getrokken heeft uit de toeslagenaffaire verwijs
ik naar de diverse aan uw Kamer gezonden brieven en de daarover sindsdien met uw Kamer
gevoerde debatten.

Ik ben blij dat ook de verschillende geledingen binnen de bestuursrechtspraak, die
toeslagen zaken behandeld hebben – rechtbanken en de afdeling bestuursrechtspraak
bij de Raad van State – indringend zelf in de spiegel kijken en de eigen werkwijzen
daarbij analyseren. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft een
programma van reflectie opgezet. Het doel van het programma is te leren van het verleden,
daaruit lessen te trekken en aanbevelingen te doen voor de toekomst. Het programma
is gestart in februari 2021. Het eindrapport met aanbevelingen van de Raad van State
is op 19 november jl. gepubliceerd.

Bestuursrechters in de rechtbanken hebben met het rapport «Recht vinden bij de Rechtbank»,
al verslag gedaan van hun zelfreflectie. Voor de openheid en eerlijkheid, die uit
het rapport spreekt heb ik veel respect en waardering. Ik sluit me aan bij de woorden
van de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak die in zijn reactie op het rapport,
stelde: «Een eerlijke kijk naar het eigen handelen maakt het onrecht niet ongedaan,
maar kan het mogelijk wel in de toekomst voorkomen». Met de conclusies uit het rapport
gaat in de eerste plaats de rechtspraak zelf aan de slag. De inhoud van het rechterlijk
werk is immers de verantwoordelijkheid van de onafhankelijke rechter zelf. Ik ga daar
niet over. Daarom is het zo belangrijk dat de Raad voor de rechtspraak de verbeterpunten
ondersteunt door in de toekomst meer rechterlijke uitspraken online te publiceren
en in gesprek te treden met andere staatsmachten als sprake is van onwenselijke of
onrechtvaardige uitwerking van wetgeving of beleid.

Vraag 41

Kunt u aangeven of huidskleur dan wel etniciteit een rol spelen in de algoritmische
risicoanalyses die de Marachaussee gebruikt bij het toezicht houden op vreemdelingen
bij grenscontroles?

Antwoord 41

Op basis van de Schengengrenscode wordt een ieder die de buitengrens van Nederland
passeert onderworpen aan een grenscontrole. Bij deze grenscontrole, niet zijnde een
MTV controle wordt gecheckt of een persoon geen gevaar is voor de openbare orde, nationale
veiligheid of volksgezondheid.

Vraag 42

Bent u bereid iedere vraag separaat te beantwoorden en te voorzien van een toelichting,
en in geen enkel geval de beantwoording te bundelen?

Antwoord 42

De vragen zijn zoveel en waar mogelijk separaat beantwoord.

Vraag 43

Bent u bereid om deze vragen te beantwoorden voor de begrotingsdebatten Binnenlandse
Zaken en Justitie & Veiligheid?

Antwoord 43

Ik stuur u hierbij de antwoorden toe voorafgaand aan het begrotingsdebat van Justitie
en Veiligheid.