Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Nijboer over het bericht ‘Hoge leeftijd mag toegang tot krediet niet blokkeren?’

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) (ontvangen 18 oktober 2021). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 4082.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Hoge leeftijd mag toegang tot krediet niet blokkeren?»1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat banken eenzijdig leningsvoorwaarden aanpassen wanneer klanten ouder
worden? Zo ja, waarom doen zij dit?

Antwoord 2

De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) heeft mij desgevraagd gemeld dat het bereiken
van een bepaalde leeftijd aanleiding kan zijn om de financiële situatie van een consument
weer te toetsen, en indien nodig de voorwaarden van het product aan te passen. De
gedachte daarbij is dat banken klanten niet meer krediet moeten verstrekken dan voor
die individuele klant passend is. De banken baseren zich bij dit beleid deels op het
Klantbelang normenkader van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) uit 2018 over consumptief
krediet,2 dat is terug te vinden in de Gedragscode Consumptief Krediet van de NVB.3 Banken houden met die beoordeling onder andere rekening met zogeheten life events, zoals scheiden, pensioen en werkloosheid. Ik vind het van belang dat banken bij
het aanpassen van de kredietvoorwaarden de belangen van de consumenten in acht nemen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat bij het eenzijdig aanpassen van kredietvoorwaarden louter wegens
het bereiken van een bepaalde leeftijd sprake is van ongeoorloofde leeftijdsdiscriminatie?

Antwoord 3

Naar aanleiding van een vergelijkbare zaak, hebben de leden Alkaya en Van Kent (beiden
SP) eerder schriftelijke vragen gesteld.4 Zoals ik in mijn beantwoording op hun vragen schreef, is discriminatie in Nederland
verboden en zet het kabinet zich in om alle vormen van discriminatie tegen te gaan.
Het eenzijdig aanpassen van kredietvoorwaarden kan tot doel hebben om overkreditering
te voorkomen. Dat kan geoorloofd zijn. Wel ben ik van mening dat banken bij het eenzijdig
aanpassen van kredietvoorwaarden oog moeten hebben voor de gevolgen daarvan voor de
consument.

Vraag 4

Onder welke voorwaarden kunnen banken eenzijdig kredietvoorwaarden aanpassen, en onder
welke omstandigheden kan het blote feit van het bereiken van een bepaalde leeftijd
daar aanleiding toe geven?

Antwoord 4

Banken mogen kredietvoorwaarden eenzijdig aanpassen, mits dit voorafgaand in de kredietovereenkomst
is overeengekomen en banken consumenten over wezenlijke wijzigingen voorafgaand informeren.
Het bereiken van een bepaalde leeftijd wordt, vanwege het aan leeftijd gebonden potentieel
veranderende inkomen, door banken beschouwd als een factor van belang bij de beoordeling
of een krediet passend is en ook in de toekomst blijft voor de consument. Voorkomen
moet worden dat consumenten na een verandering in hun inkomen (door bijvoorbeeld pensionering)
niet langer in staat zijn om hun krediet terug te betalen en als gevolg daarvan in
de schulden terecht komen. Banken moeten daarbij wel altijd de belangen van de consumenten
op zorgvuldige wijze in acht nemen.

Als een consument het oneens is met de wijziging van de voorwaarden, kan de consument
een klacht indienen bij de betreffende bank. Vervolgens kan de consument de klacht
ook voorleggen aan de civiele rechter of het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening
(Kifid).

Vraag 5

Op welke schaal komt dit voor? Heeft u daar inzicht in?

Antwoord 5

Bij navraag heeft de NVB gemeld dat het specifieke beleid per bank verschillend is,
maar dat de meeste banken rekening zullen houden met de pensioengerechtigde leeftijd
van een consument, omdat dit impact kan hebben op de financiële situatie van die consument.

Vraag 6

Wordt er toezicht gehouden op leeftijds- en andere vormen van discriminatie door toezichthouders
als de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank? Zo ja, wat zijn daarvan
de resultaten; zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

De AFM, De Nederlandsche Bank (DNB) en de Europese Centrale Bank (ECB) houden toezicht
op de integere en beheerste bedrijfsvoering van banken. Dit omvat ook dat banken moeten
waarborgen dat wetsovertredingen of andere handelingen die het vertrouwen in de financiële
markten kunnen schaden worden tegengegaan. In het geval van misstanden die de bedrijfsvoering
van banken raken, zouden de toezichthouders handhavend kunnen optreden. Als een consument
een klacht heeft over een financieel product of financiële dienst – waaronder vermeende
leeftijdsdiscriminatie – dan kan hierover melding worden gedaan bij de AFM. Daarnaast
kan de consument de klacht ook voorleggen aan het Kifid of de civiele rechter.

Vraag 7

Deelt u de mening dat bij het versoberen van voorwaarden altijd gekeken moet worden
naar de individuele omstandigheden, nu het bereiken van een bepaalde leeftijd zeer
weinig zegt over de kredietwaardigheid van een persoon?

Antwoord 7

Zoals ik in mijn beantwoording op vraag 2 heb aangegeven, voeren banken een beleid
om overkreditering tegen te gaan. Het bereiken van een bepaalde leeftijd is een factor
die daarin wordt meegewogen. Het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd kan
het inkomen van de consument veranderen en dat kan gevolgen hebben voor de kredietwaardigheid.
Een bank mag een algemeen beleid voeren, maar moet daarbij wel altijd de belangen
van de consumenten op zorgvuldige wijze in acht nemen.

Vraag 8

Bent u bereid met banken in gesprek te gaan om ervoor te zorgen dat leeftijdsdiscriminatie
niet meer plaatsvindt en dat bij het versoberen van voorwaarden altijd gekeken wordt
naar de persoonlijke omstandigheden van klanten?

Antwoord 8

Een bank mag om overkreditering tegen te gaan algemeen beleid voeren, maar moet daarbij
wel altijd de belangen van de consumenten op zorgvuldige wijze in acht nemen. Ik vraag
banken dan ook om samen met de klant te kijken wat er wél mogelijk is op basis van
de individuele situatie. Dit kan helpen bij het uitleggen waarom voorwaarden eenzijdig
zijn aangepast en geeft de consument de mogelijkheid een passende oplossing te vinden.
Dit is ook aan de NVB overgebracht.

Vraag 9

Wilt u ervoor zorgen dat ouderen niet stelselmatig benadeeld worden door banken en
zo nodig wettelijke maatregelen nemen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Mijn beeld is niet dat ouderen stelselmatig door banken worden benadeeld en ik zie
daarom geen noodzaak voor wettelijke maatregelen. Dat neemt niet weg dat het eenzijdig
aanpassen van voorwaarden ervaren kan worden als een benadeling. Toch is het belangrijk
dat banken beleid voeren om overkreditering tegen te gaan. Het gesprek tussen bank
en klant om te kijken wat wel mogelijk is kan hierbij helpen. Indien een consument
een klacht heeft, kan die klacht worden ingediend bij de desbetreffende bank. Daarnaast
kan de consument de klacht ook voorleggen aan het Kifid of de civiele rechter.