Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over de appreciatie voortgangsrapportage 2020 Invest-NL (Kamerstuk 35123-37)

Nr. 38
VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 14 september 2021

De vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd aan de Minister van Economische Zaken en Klimaat over de brief van 29 juni
2021 over de appreciatie voortgangsrapportage 2020 Invest-NL (Kamerstuk 35 123, nr. 37).

De vragen en opmerkingen zijn op 20 juli 2021 aan de Minister van Economische Zaken
en Klimaat voorgelegd. Bij brief van 13 september 2021 zijn de vragen beantwoord.

De fungerend voorzitter van de commissie, Azarkan

De adjunct-griffier van de commissie, Reinders

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties en reactie van de Minister

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

1

De leden van de CDA-fractie vragen de Minister of hij bekend is met de uitspraken
van de directeur van Invest-NL in NRC Handelsblad, over de noodzaak van «heftige keuzes»
van het kabinet om als Invest-NL te kunnen investeren in de energietransitie en hoezeer
hij deze opvatting deelt.

Antwoord

Ja, ik ben bekend met de uitspraken van de directeur van Invest-NL in het door de
leden van de CDA-fractie aangehaalde artikel.

Bij de oprichting heeft Invest-NL een breed mandaat gekregen en heeft de instelling
tot doel meegekregen om haar ontwikkel- en investeringsactiviteiten te richten op
ondernemingen in transitiedomeinen en in de doorgroei van mkb en start- en scale-ups.
Binnen de kaders van de wet en de aanvullende overeenkomst heeft Invest-NL haar eigen
strategie geformuleerd waarbij vanaf de start prioriteit is gegeven aan de klimaat-
en energietransitie, de circulaire economie en het financieren van jonge, snelgroeiende
en innovatieve bedrijven (scale-ups). Het staat de instelling vrij om binnen de energietransitie
zelf keuzes te maken over de domeinen waarbinnen zij een rol voor zichzelf ziet gegeven
de randvoorwaarden die gelden voor het verkrijgen van financiering door Invest-NL.
Ik zie de komende jaren met name kansen voor Invest-NL binnen de energietransitie
op het gebied van noodzakelijke innovatie, opschaling en infrastructuur van technieken
voor duurzame energie, en energiebesparing. De investeringen die Invest-NL tot nu
toe heeft gedaan op het gebied van de energietransitie zitten ook op de bovengenoemde
terreinen. Het is vooral zaak om dat nu verder uit te bouwen.

Naast investeringen door Invest-NL op de bovengenoemde terreinen denk ik dat er de
komende jaren ook door de private sector in toenemende mate geïnvesteerd moet worden
in rendabele duurzame ondernemingen. De overheid jaagt deze ontwikkeling aan door
doelen te stellen en te stimuleren met onder meer subsidies en normstelling. Met haar
business development afdeling zal Invest-NL ook gevraagd en ongevraagd adviseren over
een optimale inrichting hiervan voor de transitie naar een klimaatneutrale en circulaire
economie.

2

Voorts vragen de leden of de Minister ook op de hoogte is van het interview met de
directeur van Invest-NL in het Financieele Dagblad, waarin de complexiteit van investeringen
vanuit Invest-NL en twijfel over voldoende risicovolle projecten waarbij sprake is
van marktfalen als argumenten worden genoemd voor het nog niet tot volle wasdom komen
van Invest-NL. Verder vragen zij de Minister hierop te reageren, met name op het punt
dat in Nederland mogelijk onvoldoende risicovolle projecten zijn die markt niet oppakt
en of bij de start van Invest-NL hier onderzoek naar is gedaan.

Antwoord

Ja, ik ben op de hoogte van het interview met de directeur van Invest-NL in het door
de leden van de CDA-fractie aangehaalde artikel.

Invest-NL heeft voor haar start eigen onderzoek gedaan naar de investeringsmogelijkheden
binnen transitiedomeinen, waaruit bleek dat het financieringsgat tussen vraag en aanbod
de komende jaren het grootst is bij de transitie naar een carbonneutrale en circulaire
economie. Gegeven het feit dat Invest-NL in het eerste jaar 422 aanvragen voor financiering
heeft gekregen, heb ik niet de indruk dat er onvoldoende risicovolle projecten zijn
die niet door de markt worden opgepakt. Echter, zoals de directeur van Invest-NL in
het interview en ook in de voortgangsrapportage van Invest-NL over 2020 aangeeft,
zijn investeringen op de transitiedomeinen van klimaatneutraal en circulaire economie
zeer complex en daardoor meer tijdrovend. Het kost daarom dus meer tijd voordat de
rol van Invest-NL op dit terrein goed tot wasdom komt. Ik constateer dat dit deel
van de focus van Invest-NL wel steeds beter op gang komt, getuige bijvoorbeeld de
recente investeringen in SCW systems, een innovatieve producent van duurzame waterstof
en groen gas, en in Black Bear Carbon, dat producten terugwint uit oude autobanden.
Invest-NL heeft aangegeven zich de komende periode nog meer op dit deel van de taak
van Invest-NL te concentreren, zodat het niveau van de investeringen verder stijgt
net als de investeringen in innovatieve scale-ups die het afgelopen jaar al op een
hoger niveau zijn gekomen.

3

De leden van de CDA-fractie lezen dat de Minister in zijn appreciatie een aantal knelpunten
opsomt waar Invest-NL bij investeringsaanvragen tegenaan loopt, zoals betrokkenheid
van veel publieke/private partijen, complexiteit, onzekerheid over de rol van Invest-NL
bij vervolg financieringsrondes, en de noodzaak van subsidie vanwege een onrendabele
top. Zij vragen de Minister of hij deze knelpunten op korte termijn opgelost ziet.

Antwoord

De door Invest-NL gesignaleerde knelpunten herken ik en zijn voor een deel ook inherent
aan financieringen op het gebied van transitiedomeinen, aangezien het vaak om nieuwe
niet-bewezen technologieën gaat en/of om projecten waarvan de ontwikkeling van de
vraagkant nog onzeker is. De genoemde knelpunten zijn voor een belangrijk deel de
reden waarom Invest-NL is opgericht. De Business Development activiteiten van Invest-NL
zijn er op gericht om projecten financierbaar te maken gegeven deze knelpunten. Een
aantal voorbeelden van wat Invest-NL hierin al betekent en hoe dit bijdraagt aan het
oplossen van de knelpunten, zijn:

Collectieve warmtesystemen

Een belangrijk aandachtsgebied voor Invest-NL is het financierbaar maken van collectieve
warmtesystemen. Meerdere gemeenten willen versneld naar een collectief warmtesysteem
om zo tot een duurzaam lokaal energiesysteem te komen. Invest-NL werkt samen met partners
uit de gehele keten aan grote, kapitaalintensieve, complexe en risicovolle projecten
die niet snel van de grond komen en waar financiers niet snel in durven te stappen.
Door risico’s inzichtelijk te maken en partners erbij te betrekken die deze risico’s
kunnen mitigeren in combinatie met een financieringsmogelijkheid vanuit Invest-NL,
creëert Invest-NL toegang tot andere bronnen van financiering.

Verduurzaming binnenvaart

Een geschikt alternatief voor diesel is methanol dat in de toekomst volledig duurzaam
geproduceerd kan worden. Maar op dit moment zijn er geen geschikte motoren in de markten
en is de business case niet sluitend te maken.

Invest-NL heeft met een zestal partners een consortium opgericht om de marktintroductie
van methanol als energiedrager in de binnenvaart te realiseren, doet onderzoek naar
de financierbaarheid en ontwikkelt een business model om de economische relevantie
aan te tonen.

Agrifood

Binnen de transitie naar een duurzaam en klimaatneutraal voedselsysteem draagt Invest-NL
binnen het Business Innovation Program Food bij aan het financierbaar maken van projecten
van circulaire agrifood-ondernemers. Hierin begeleidt Invest-NL samen met de regionale
ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s), stichting Samen tegen Voedselverspilling en Rabobank
ondernemingen, gericht op hoogwaardiger gebruik van (groene) grondstoffen en het tegengaan
van verspilling, met de ontwikkeling van hun business case.

Uit deze voorbeelden blijkt dat Invest-NL de (regie)functie pakt die nodig is om business
cases samen met betrokken partijen te ontwikkelen en op te werken naar financierbare
projecten. Op deze manier draagt Invest-NL deels zelf bij aan het mitigeren van de
door de instelling gesignaleerde knelpunten. Daar waar mogelijk een rol van de overheid
nodig is, blijf ik uiteraard hierover met Invest-NL in gesprek.

4

Verder vragen de leden welke suggesties Invest-NL heeft voor aanpassing/verbetering
van het eigen handelingskader.

Antwoord

Invest-NL bestaat 1,5 jaar en heeft in deze periode gebouwd aan de organisatie en
ondertussen een aanzienlijk aantal investerings- en business development activiteiten
ontplooit. Daarbij zijn tevens stappen gezet op het gebied van het ontsluiten van
Europese middelen voor Nederland. De grootste uitdaging zit in het verder intensiveren
van de activiteiten, met name op het gebied van de investeringen in de energietransitie
en de ontwikkeling richting een circulaire economie. Invest-NL is van mening dat de
huidige kaders zoals mandaat, strategie, organisatie daar een goede basis voor bieden.

5

In een vraaggesprek met de directeur van Invest-NL in de Volkskrant zegt deze dat
«wordt samengewerkt met het Groeifonds om ervoor te zorgen dat er geen subsidiëring
komt als marktfinanciering mogelijk is».1 Daarbij wordt aangetekend dat hiervoor «nog geen mechanisme is ontworpen». De leden
vragen of dat «mechanisme» inmiddels in ontwikkeling is.

Antwoord

Invest-NL werkt nauw samen met de adviescommissie van het Nationaal Groeifonds bij
de beoordeling van projecten en het verkennen van alternatieve financieringsbronnen.
Zowel Invest-NL als het Nationaal Groeifonds zijn of worden bekostigd met publiek
geld. Het is dus belangrijk dat beide instrumenten de beschikbare middelen doelmatig
besteden, onder andere door goed samen te werken. Als marktfinanciering mogelijk is
voor (een deel van de) voorstellen bij het Groeifonds, eist de adviescommissie dat
indieners deze route eerst benutten. Uit de samenwerking in de eerste ronde zijn lessen
getrokken. De medewerkers van Invest-NL en van het Groeifonds zijn momenteel in gesprek
om de samenwerking in aanloop naar de tweede ronde verder in te vullen.

In het nieuwe propositieformulier voor de tweede ronde wordt indieners gevraagd om
inzicht te geven in relevante publieke bekostigings- en financieringsinstrumenten
(zowel op nationaal als op EU-niveau). De commissie voert op basis van deze informatie
en aanvullend onderzoek een additionaliteitstoets uit volgens een vooraf vastgesteld
kader. Op deze manier wordt geborgd dat er geen subsidiëring komt als marktfinanciering
mogelijk is.

6

Zij zijn tevens benieuwd of ook wordt samengewerkt met andere (EU-)fondsen en op welke
manier.

Antwoord

Invest-NL werkt onder andere samen met het Europees Investerings Fonds (EIF), waarmee
inmiddels enkele transacties zijn afgesloten, deels mede ondersteund door het Ministerie
van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Het betreft onder meer het Dutch Future Fund
(dat investeert in investeringsfondsen die zich richten op innovatieve scale-ups.
Afgekort: DFF) en het Dutch Alternative Credit Instrument (dat investeert in niet-bancaire
financiers, die op hun beurt het Nederlandse mkb zullen bedienen. Afgekort: DACI).
EIF steekt direct 150 miljoen euro in het DFF en 100 miljoen euro in het DACI.

Daarnaast werkt Invest-NL momenteel aan een aanvraag voor het InvestEU Fonds van de
Europese Commissie, om financiële producten te ondersteunen met een InvestEU garantie.
Met zo’n garantie kunnen extra investeringen worden gemobiliseerd in proposities die
nog te risicovol zijn om volledig zelf door Invest-NL gefinancierd te worden, maar
wel een bijdrage leveren aan de gestelde doelen. Met het EIF heeft Invest-NL al een
InnovFin MKB-garantieovereenkomst gesloten ter dekking van een leningenportefeuille
van maximaal 66 miljoen euro aan innovatieve Nederlandse mkb-bedrijven.

Verder wordt waar mogelijk aangesloten op Europese programma’s uit het Meerjarig Financieel
Kader 2021–2027 van de EU, maar deze zijn deels nog niet operationeel. Invest-NL zal
daar waar het van toepassing is aanspraak maken op deze fondsen zodra ze beschikbaar
komen.

7

De leden van de CDA-fractie lezen dat in de appreciatie dat in 2020 422 investeringsaanvragen
zijn ontvangen en voor 241 miljoen euro aan financieringen is gecommitteerd. Volgens
de voortgangsrapportage zelf (pagina 4) betreft het 13 goedgekeurde en tien gecommitteerde
investeringsaanvragen. De leden van de CDA-fractie vragen of het mogelijk een overzicht
te verstrekken van alle niet gehonoreerde financieringsaanvragen evenals de gronden/redenen
van afwijzing.

Antwoord

Invest-NL publiceert iedere investering die het doet, maar deelt geen individuele
bedrijfsgegevens van aanvragen die nog in het proces zitten of zijn afgewezen aangezien
dit bedrijfsvertrouwelijke informatie betreft. Het heeft aan mij opgegeven dat in
2020 in totaal 359 aanvragen aan de algemene criteria van Invest-NL voldeden, maar
bij de investeringsbeoordeling zijn afgewezen of teruggetrokken. Redenen hiervoor
zijn verschillend: voor een deel betreft het afwijzingen op financieel-economische
gronden (geen vertrouwen in de haalbaarheid van het bedrijfsplan en/of de vaardigheden
van het management); voor een deel betreft het ook aanvragen waarbij de aanvragers
in staat zijn gebleken private financiering aan te trekken, waardoor Invest-NL niet
additioneel was aan private financiering. En er zijn bedrijven en projecten die de
aanvraag op andere wijze wensten in te vullen, omdat bleek dat Invest-NL een rendement
verlangt op haar investering en geen subsidie verstrekt. Invest-NL is voornemens over
de afwijzingsgronden ook meer kwantitatieve gegevens te gaan registreren en rapporteren.

8

Daarnaast vragen de leden of er tevens kan worden aangegeven in hoeveel van de gevallen
waarin voor een investeringsaanvraag is doorverwezen naar andere instanties dan Invest-NL
deze doorverwijzing alsnog geleid heeft tot een succesvolle investeringsaanvraag.

Antwoord

Invest-NL probeert aanvragen die niet aan haar eigen criteria voldoen, altijd door
te verwijzen naar andere mogelijke financiers, zowel privaat (het brengt actief het
financieringslandschap van financiers in kaart en beschikt over een groeiend netwerk
waarnaar het kan doorverwijzen), als deelnemingen als de ROM’s en Invest International.
Zo zijn sinds de start circa 61 aanvragen doorverwezen naar een ROM als een aanvraag
past in het investeringsbeleid van de desbetreffende ROM. Ook is er regelmatig overleg
met de ROM’s over wederzijdse investeringskansen. Ook met de Rijksdienst voor Ondernemend
Nederland (RVO) wordt er actief samengewerkt om te kijken hoe bedrijven het beste
geholpen kunnen worden en op de juiste plek terecht komen. Invest-NL heeft niet de
capaciteit om deze doorverwijzingen daarna te blijven volgen, ook omdat de andere
partijen hun eigen bedrijfsvertrouwelijke proces hebben.

9

De leden vragen tevens naar de gemiddelde doorlooptijd vanaf het moment van indiening
tot het moment van toekenning/afwijzing van een investeringsaanvraag?

Antwoord

Invest-NL doet risicovolle investeringen in nieuwe en complexe markten. Invest-NL
heeft mij laten weten dat de gemiddelde doorlooptijd daardoor al gauw drie ot zes
maanden bedraagt. Voor risicovoller of complexer investeringen kan dit nog langer
zijn. Dit zijn echter gangbare doorlooptijden bij risicovolle investeringen. De bedrijven
en projecten waar het zich op richt zitten vaak in een opschalings- of ontwikkelingsfase
waarin de financieringsbehoefte zich vaak ook over deze doorlooptijd uitstrekt.

10

Daarnaast vragen de leden hoe ziet het afwijzingsproces er uit ziet.

Antwoord

Invest-NL heeft mij laten weten dat het probeert om aanvragers zo snel mogelijk duidelijkheid
te geven over de kans op een succesvolle aanvraag. Van alle aanvragen wordt binnen
enkele weken beoordeeld of die in beginsel kunnen passen binnen de uitgangspunten
en criteria van het investeringsbeleid van Invest-NL. Aanvragers worden schriftelijk
of mondeling op de hoogte gesteld of hun aanvraag kans van slagen heeft. Bij afwijzing
probeert Invest-NL altijd een advies te geven hoe een aanvraag beter kan worden gemaakt
en bij welke partijen de aanvrager beter terecht kan.

11

De leden vragen naar het risico-opslagpercentage waarmee Invest-NL rekent en hoe dit
zich verhoudt tot het risico-opslagpercentage dat wordt gehanteerd door private investeerders?

Antwoord

Op basis van de machtigingswet dient Invest-NL zoveel mogelijk marktconform te investeren.
Risico-opslagen dienen daardoor ook zoveel mogelijk marktconform te worden bepaald.
Het risico-opslag percentage verschilt per investering maar wordt op basis van in
de markt gangbare factoren bepaald, waarin de risicofactoren een grote rol spelen.
Invest-NL investeert daarnaast bij voorkeur op gelijke voet (pari passu) met private
investeerders, maar hiervan kan worden afgeweken in geval er geen pari passu-transactie
mogelijk is en maatschappelijke baten kunnen worden bereikt.

12

Daarnaast vragen de leden of het juist is dat voor toekenning van middelen uit Invest-NL
deelname van een serieuze Nederlands marktpartij een voorwaarde is en in hoeverre
dit ongunstig is voor kansrijke projectvoorstellen van start- en scale-ups, wanneer
blijkt dat marktpartijen nog niet durven instappen.

Antwoord

Invest-NL heeft in haar investeringsbeleid als uitgangspunt dat een professionele
private investeerder met een gelijkwaardig risicoperspectief deelneemt in de financiering.
Deze hoeft niet Nederlands te zijn, maar moet wel de markt waarin het bedrijf of project
actief is goed kennen en ervaring hebben met vergelijkbare financieringen. Dit waarborgt
dat Invest-NL geen marktpartijen verdringt, zich er van gewist dat er ook private
partijen geloof hebben in de transactie en dat Invest-NL op marktconforme voorwaarden
opereert. Daarnaast geeft het Invest-NL de gelegenheid ervaring op te doen met risicovolle
investeringen en het invullen van een rol als aandeelhouder.

Op alle focusgebieden van Invest-NL zijn investeerders actief. In veel gevallen is
er echter onvoldoende privaat kapitaal beschikbaar. Juist hier kan Invest-NL een bijdrage
leveren door marktconform en additioneel te investeren en ruimere financiering voor
Nederlandse start- en scale-ups beschikbaar te stellen, waardoor deze beter in staat
zijn in internationale markten te opereren. Naast het direct investeren in bedrijven,
stimuleert Invest-NL het financieringslandschap door zelf te (co-)investeren in gespecialiseerde
investeringsfondsen.

Het komt overigens soms voor dat er helemaal geen private investeerders interesse
hebben in de financiering van bepaalde projecten en start- en scale-ups. Invest-NL
zal -naarmate het meer ervaring opdoet- meer in staat zijn om daar als eerste investeerder
op te treden.

13

De leden vragen hoe bij ingediende investeringsaanvragen het economisch rendement
afgewogen wordt ten overstaande van het maatschappelijk rendement?

Antwoord

Invest-NL investeert alleen als het maatschappelijk rendement hoog is; het economisch
rendement op portefeuille niveau is daarbij een randvoorwaarde. Een impact analyse
op gebied van CO2-reductie en/of R&D-toename is daarom standaard onderdeel van het investeringsproces.
Het is Invest-NL echter niet toegestaan te investeren als er sprake is van een negatieve
financiële business case, ook niet als het maatschappelijk rendement hoog is.

14

Daarnaast vragen de leden in hoeverre bij de beoordeling van investeringsaanvragen
spin-off kansen in andere sectoren worden meegenomen en of de Minister daar voorbeelden
van kan geven.

Antwoord

Bij elk investeringsvoorstel worden alle kansen en risico’s beoordeeld, dus ook spin-off
kansen van de aanvrager in andere sectoren. Deze moeten dan al wel redelijkerwijs
in te schatten zijn.

Een voorbeeld van een spin-off in een andere sector bij een investering van Invest-NL,
is de investering in SCW systems. SCW systems produceert groen gas en waterstof, maar
werkt ook aan een technologie om de daarbij vrijkomende CO2 te mineraliseren en als grondstof in te zetten bij bijvoorbeeld cementproductie,
waardoor de CO2 voor zeer lange tijd wordt vastgelegd.

15

Daarnaast vragen de leden of de Minister wil ingaan op hoe door Invest-NL met Nationale
Iconen wordt omgegaan?

Antwoord

De Nationale Iconen kunnen voor business development of een investering door Invest-NL
in aanmerking komen als ze passen in de strategische focus en het investeringsbeleid
van Invest-NL. Ze krijgen daarmee geen andere behandeling dan andere bedrijven en
projecten.

16

De leden van de CDA-fractie vragen of de Minister het terugkijkend met de leden eens
is dat de huidige opbrengst van Invest-NL ver beneden de verwachtingen is tegen de
achtergrond van de zeer grote maatschappelijke uitdagingen op allerlei gebieden, om
bij te dragen aan het toekomstig verdienvermogen, een kleinere voetafdruk voor onze
economie en het creëren van nieuwe banen.

Antwoord

In 2020 heeft Invest-NL een start kunnen maken met de inrichting van haar ontwikkel-
en investeringsactiviteiten gericht op ondernemingen in transitiedomeinen en op de
doorgroei van mkb en start- en scale-ups. Het heeft in 2020 in totaal 240,5 miljoen euro
aan investeringen kunnen committeren. In de tweede helft van 2020 en eerste helft
van 2021 is het aantal investeringen goed op gang gekomen. In dit tempo zal de 1,7 miljard euro
investeringskapitaal binnen vijf tot zeven jaar grotendeels gecommitteerd zijn, op
de focusgebieden van klimaat- en energietransitie, circulaire economie en het financieren
van jonge, snelgroeiende en innovatieve bedrijven (scale-ups). Zowel de ontwikkelactiviteiten
als de investeringsorganisatie moest in 2020 verder worden opgebouwd. Dit in combinatie
met de gebruikelijke doorlooptijden van investeringsprojecten heeft ervoor gezorgd
dat het langer duurde voordat Invest-NL tot concrete financieringen kon overgaan.
Dit is tevens een normaal beeld bij nieuwe investeringsfondsen. Zoals u kunt zien
in de tabel als antwoord op vraag 22 zijn de meeste investeringen in 2020 afgesloten
in het derde en vierde kwartaal. Invest-NL is in staat geweest om deze lijn door te
zetten in 2021 en heeft inmiddels al meer projecten kunnen financieren dan in 2020.
Zoals ik in mijn appreciatie bij de voortgangsrapportage aangaf, kijk ik daarom vol
verwachting vooruit naar een verdere bijdrage van Invest-NL bij de totstandkoming
van financiering voor duurzame en innovatieve ondernemingen en projecten in Nederland.

17

De leden van de CDA-fractie lezen in het slot van de appreciatie dat Invest-NL in
de eerste vijf maanden van 2021 «al net zo veel financieringen heeft afgesloten als
in het kalenderjaar 2020». Op pag. 32 van de Voortgangsrapportage 2020 Invest-NL staat dat in 2021 onder andere een investering in het elektrische deelvervoer van
het Franse bedrijf Dott gecommitteerd is (vier miljoen euro). De leden vragen of de
Minister, indachtig de doelstelling van Invest-NL, aan kan geven welk marktfalen hiermee
wordt opgelost, daar deelsteps bewezen technologische innovaties zijn waarvoor reeds
afzetmarkten zijn gerealiseerd, en waarom überhaupt wordt geïnvesteerd in deelsteps
die door de RDW zijn verboden?

Antwoord

EmTransit B.V. (handelsnaam: Dott) is een Nederlands bedrijf met haar hoofdkantoor
in Amsterdam. Het is gespecialiseerd in het aanbieden van micromobiliteitsdiensten
in de vorm van elektrische deelsteps en deelfietsen in meerdere Europese steden.

Invest-NL heeft mij aangegeven dat het investeren in micromobiliteit, en dus ook in
Dott, verder bijdraagt aan de mogelijkheid tot het verduurzamen van (Europese) binnensteden.
Doordat steeds meer steden de wens hebben vervuilend vervoer te weren uit de binnenstad,
zijn alternatieve en schone vervoersopties noodzakelijk. E-steps (en e-fietsen) vormen
hierbij steeds meer een belangrijk onderdeel van de vervoersmix voor korte afstanden.
Invest-NL heeft dit ook extern laten valideren.

Invest-NL verwacht met deze investering een in Nederland gevestigd micromobiliteitsbedrijf
te kunnen ondersteunen dat duurzaamheid centraal stelt en steden een alternatieve
vervoersoptie biedt om in de binnenstad de uitstoot van CO2 en stikstof te verminderen, en tegelijk bijdraagt aan de Nederlandse werkgelegenheid
en R&D-investeringen.

Dott heeft zich in 2018 in Nederland gevestigd omdat Nederland, en specifiek Amsterdam,
gezien wordt als de (micro-)mobiliteitshub van Europa, met kennis over infrastructuur,
technologie en innovatie, gedreven door bedrijven met een (Europees) hoofdkantoor
in Amsterdam zoals Tesla, TomTom, Uber, Lyft, Booking en vanMoof. De aanwezigheid
en uitbreiding van Dott in Nederland draagt bij aan dit ecosysteem en leidt tot uitbreiding
van de R&D-investeringen en werkgelegenheid in Nederland.

Op dit moment exploiteert Dott (nog) geen deelsteps en -fietsen in Nederland gezien
het feit dat deelsteps op dit moment nog niet toegelaten zijn op de openbare weg in
Nederland en de strategische focus voor de introductie van e-bikes eerst nog op andere
markten ligt.

Het marktfalen bij deze investering bestaat er uit dat door de COVID-19-pandemie investeerders
terughoudend hebben gekeken naar proposities in dienstverlening waar «lockdowns» een
negatieve impact op hadden en/of zouden kunnen hebben. Eerdere pogingen van Dott om
privaat financiering op te halen, zijn niet geslaagd. Invest-NL heeft mij laten weten
dat pas toen Invest-NL commitment toonde, de private co-financiering gerealiseerd
is. Verder bevindt Dott zich in een relatief vroege investeringsfase ten opzichte
van haar (veelal Amerikaanse) concurrenten. Afgezien hiervan geeft Invest-NL aan dat
Dott ook op een aantal andere vlakken verschilt van haar concurrenten. Het belangrijkste
verschil is dat Dott de ambitie heeft om vervoersmiddelen in Europa te gaan produceren
(van ontwerp tot daadwerkelijk bouwen) in plaats van in China. Dit wijkt af van wat
concurrenten doen en zal een aanzienlijke verbetering van de CO2-footprint opleveren (minder transport). Mede op instigatie van Invest-NL is door
Dott een «Sustainability Committee» opgezet dat de duurzaamheidsafspraken controleert
en daarop adviseert.

18

Daarnaast vragen de leden hoe deze deelsteps het nationaal verdienvermogen en de werkgelegenheid
in Nederland zullen versterken.

Antwoord

Vanuit het hoofdkantoor in Amsterdam draagt Dott op meerdere manieren bij aan het
verdienvermogen en de werkgelegenheid in Nederland:

• Het bedrijf investeert in innovatie en alle R&D-activiteiten vinden plaats op het
hoofdkantoor in Amsterdam. Hiermee draagt Dott bij aan het innovatieve karakter van
de Nederlandse economie;

• Het biedt hoogwaardige werkgelegenheid: op dit moment werken er 130 fte in Amsterdam,
waarvan 120 op het gebied van R&D. De verwachting is dat Dott het team in Amsterdam
de komende jaren gaat uitbreiden naar meer dan 200 fte;

• Omdat het bedrijf in Nederland is gevestigd, draagt het ook bij aan de belastinginkomsten
van de Nederlandse staat.

19

De leden vragen of de middelen van Invest-NL ook kunnen worden toegekend aan (deels)
buitenlandse marktpartijen. Voorts vragen de leden hoe vaak dit tot dusver is gebeurd
en hoe ervoor wordt gezorgd dat economische activiteiten ook in Nederland neerslaan.

Antwoord

Om in aanmerking te komen voor financiering van Invest-NL is het noodzakelijk dat
de Nederlandse economie daarvan zal profiteren door uitgaven in Nederland aan R&D
en door het creëren van banen in Nederland. In ieder investeringsvoorstel wordt onderbouwd
hoe aan dit criterium wordt voldaan. Dit betekent inderdaad dat middelen kunnen worden
toegekend aan deels buitenlandse partijen, zolang er aantoonbare baten zijn voor Nederland
en het marktpartijen betreft die binnen de EU of Caribisch Nederland gevestigd zijn.

Tot op heden zijn er geen directe investeringen gedaan in deels buitenlandse marktpartijen.
Bij de indirecte investeringen in fondsen, is het wel gebruikelijk dat die fondsen
investeren in (deels) buitenlandse ondernemingen. Deze fondsen hebben namelijk een
sterke sectorfocus aan innovatieve bedrijven, waardoor ze niet alleen in Nederland
actief zijn. Wel stelt Invest-NL bij fondsinvesteringen de eis dat het fonds minimaal
het dubbele van het bedrag dat Invest-NL inlegt, investeert in Nederlandse bedrijven.
Per saldo wordt hierdoor meer kapitaal gemobiliseerd voor Nederlandse innovatieve
ondernemingen.

20

De leden vragen of de Minister de mening deelt dat Invest-NL primair moet zorgen voor
het versterken van de Nederlandse maakindustrie. Indien ja, hoe dit dan blijkt uit
de toekenningen in het eerste jaar Invest-NL. Of er voor de tweede helft van 2021
geherprioriteerd of bijgestuurd is om Invest-NL beter te laten doen waarvoor het is
opgericht. En wat de doelstellingen zijn voor 2021?

Antwoord

De kaders waarbinnen Invest-NL dient te opereren zijn vastgelegd in de machtigingswet
en de aanvullende overeenkomst. In de aanvullende overeenkomst zijn de terreinen vastgelegd
waarbinnen Invest-NL kan investeren.

Invest-NL is zelf verantwoordelijk om binnen de gestelde kaders een strategische focus
aan te brengen. Binnen de kaders van de wet en de aanvullende overeenkomst, heeft
Invest-NL haar eigen strategie geformuleerd waarbij vanaf de start prioriteit is gegeven
aan de klimaat- en energietransitie, circulaire economie en het financieren van jonge,
snelgroeiende en innovatieve bedrijven (scale-ups). Samen met Invest-NL heb ik geconstateerd
dat het financieren van jonge, snelgroeiende en innovatieve bedrijven van de grond
is gekomen en dat het de ambitie is het volume aan investeringen in klimaatfinanciering
en energietransitie de komende periode naar een hoger niveau te tillen. De organisatie
gaat zich de komende periode nog meer op deze doelstelling concentreren.

21

De leden van de CDA-fractie constateren dat zowel op pagina elf van de voortgangsrapportage
als op pagina twee van de appreciatie wordt gesteld dat vrijwel alle investeringsaanvragen
betrekking hebben op het midden- en kleinbedrijf (mkb) of op fondsen die zijn gericht
op mkb-financiering, en vragen of de Minister dit nader kan specificeren of kwantificeren?

Antwoord

De gehele portefeuille van Invest-NL per einde 2020 betreft investeringen (direct
dan wel indirect) in midden- en kleinbedrijven (zie ook het overzicht als antwoord
op vraag 22).De enige uitzondering daarop is een beperkt strategisch belang in het
Europees Investerings Fonds (EIF) wat wordt aangehouden om de samenwerking met EIF
op het gebied van mkb-financiering te ondersteunen.

22

De leden vragen hoeveel mkb-bedrijven de vruchten plukken van deze investeringsaanvragen,
in welke sectoren en in welke regio’s?

Antwoord

Hiernavolgend treft u de gecommitteerde portefeuille van Invest-NL aan vanaf haar
start in januari 2020 tot en met 31 augustus 2021. Voor een volledig overzicht zijn
ook de investeringen uit 2021 meegenomen in dit overzicht. Het overzicht in de voortgangsrapportage
betrof alleen het jaar 2020.

De investeringen betreffen allemaal directe investeringen in mkb-bedrijven, of in
fondsen die investeren in (innovatieve/duurzame) mkb-bedrijven. Invest-NL zal in de
komende jaren haar rapportages uitbreiden op dit vlak en daarmee ook het aantal begunstigde
bedrijven via indirecte financieringen inzichtelijk maken.

Naam

Thema

Omschrijving

Datum

Instrument

Commitment

PMC

Circulair en bio/ondernemingen

Recycling van met asbest vervuild staal

Q1 2020

Garantie

€ 6,8 mln

Bluesphere

Circulair en bio/ondernemingen

Productie van groen gas

Q1 2020

Garantie

€ 3,5 mln

Co-investment Vehicle

Fondsen

Faciliteit voor het overbruggen van de valley of death

Q1 2020

Eigen vermogen

€ 50 mln

EclecticIQ

Deep Tech

Ontwikkeling van cyber threat intelligence technologie

Q3 2020

Converteerbare lening

€ 4 mln

Vicentra

Life Sciences & Health

Ontwikkeling van een innovatieve insulinepomp

Q3 2020

Eigen vermogen

€ 4 mln

Nearfield Instruments

Deep Tech

Ontwikkeling van chip metrologie

Q4 2020

Eigen vermogen

€ 3,5 mln

Protix

Agrifood

Ontwikkeling van plantaardige diervoeding

Q4 2020

CLA

€ 7,5 mln

Duurzaam MKB-fonds

Fondsen

Private debt fonds voor het duurzame mkb

Q4 2020

Eigen vermogen

€ 5 mln

Dutch Future Fund

Fondsen

Faciliteit voor het versterken van het VC ecosysteem

Q4 2020

Eigen vermogen

€ 150 mln1

Nearfield Instruments

Deep Tech

Ontwikkeling van chip metrologie

Q1 2021

Converteerbare lening

€ 7 mln

Dott

Energie/ondernemingen

Sharing platform voor e-scooters en e-bikes

Q1 2021

Eigen vermogen

€ 4 mln

Microsure

LSH

Ontwikkeling van micro-chirurgische robtos

Q1 2021

Converteerbare lening

€ 1,4 mln

Tinn Capital

Fondsen

Venture capital fonds voor cyber security bedrijven

Q1 2021

Eigen vermogen

€ 5 mln

Innovation Industries

Fondsen

Venture capital fonds voor deep tech bedrijven

Q1 2021

Eigen vermogen

€ 10 mln

Black Bear Carbon

Circulair en bio/ondernemingen

Recycling van autobanden

Q2 2021

Converteerbare lening

€ 2,5 mln

Effect Photonics

Deep Tech

Ontwikkeling van wavelength division multiplexed transceivers

Q2 2021

Eigen vermogen

€ 5 mln

Onward

LSH

Ontwikkeling van therapieën voor dwarslaesies

Q2 2021

Converteerbare lening

€ 10 mln

SCW Systems

Circulair en bioondernemingen

Watervergassingsinstallatie voor productie groen gas en installatie voor CO2 mineralisatie

Q2 2021

Eigen vermogen

€ 15 mln

Dab

Circulair en bio/ondernemingen

Technologie voor het verbeteren van het rendement van fermentatieprocessen

Q2 2021

Converteerbare lening

€ 1 mln

CapitalT

Fondsen

Investeringsfondsvoor software technologie

Q2 2021

Eigen vermogen

€ 5 mln

Onera Health

LSH

Een innovatief ysteem dat het mogelijk maakt slaapstoornissen te diagnosticeren vanuit
het huis van de patiënt

Q3 2021

Converteerbare lening

€ 3,5 mln

Dutch Alternative Credit Instrument

Fondsen

Financiering aan niet-bancaire financiers, die op hun beurt het Nederlandse mkb zullen
bedienen

Q3 2021

Eigen vermogen

€ 100 mln2

Isa Pharmaceuticals

LSH

immunotherapie met producten in de klinische fase

Q3 2021

Converteerbare lening

€ 8 mln

LeydenJar

Energie/ondernemingen

technologie voor batterijen met 70% meer energieopslag dan huidige in de markt

Q3 2021

Eigen vermogen

€ 5 mln

Totaal Portefeuille Committeringen Invest-NL t/m 31 augustus 2021 (in mln)

€ 416,70

X Noot

1

25 miljoen euro afkomstig van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

X Noot

2

Hiervan is 50 miljoen euro afkomstig van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

23

De leden vragen of de voortgangsrapportage en resultaten van Invest-NL ook besproken
zijn met mkb-organisaties als MKB-Nederland en Ondernemend Nederland (ONL). Indien
ja, wat hun was en indien nee, vragen de leden of de Minister alsnog bereid dit te
doen en terug te koppelen aan de Kamer.

Antwoord

Vanuit het ministerie vinden regelmatig gesprekken plaats met mkb-organisaties als
MKB-Nederland en Ondernemend Nederland over financiering van het Nederlands midden-
en kleinbedrijf. Invest-NL voert zelf regulier overleg met haar stakeholders, waaronder
ook mkb-organisaties. In sommige gevallen wordt ook specifiek overleg gevoerd op onderwerpen,
zoals bij de oprichting van het DACI-fonds. Als er bij mkb-organisaties behoefte is
de voortgangsrapportage te bespreken, staat Invest-NL hiervoor open.

24

De leden vragen in hoeverre is de investeringsdrempel van vijf miljoen euro in combinatie
met de cofinancieringseis voor eenzelfde bedrag een beperking gebleken zijn voor investeringen
die ten goede komen aan het mkb en hoe dit blijkt uit de toekenningen/afwijzingen.

Antwoord

Invest-NL verstrekt ook financieringen onder de 5 miljoen euro aan ondernemingen,
getuige ook het portfolio overzicht van Invest-NL bij vraag 22. Wel legt Invest-NL
haar focus op bedrijven en projecten in de carbonneutrale en circulaire economie die
een hoge impact bereiken maar op de markt onvoldoende financiering op kunnen halen.
Daarbinnen gaat het vooral om relatief grotere en complexere (co-)financieringen,
tot 50 miljoen euro waarvan beperkt aanbod is. Invest-NL moet additioneel zijn aan
het aanbod van marktpartijen en het reeds bestaande overheidsinstrumentarium en werkt
samen met andere partijen, zoals de ROM’s, die zich meer richten op kleinere financieringen.

Daarnaast investeert Invest-NL zelf via fondsen zoals DFF, DACI, CapitalT, Innovation
Industies en Dutch security tech fund in kleinere mkb-bedrijven. Onderstaande tabel
geeft aan welke investeringsomvang per bedrijf deze fondsen hanteren. DACI gaat investeren
in mkb-financieringsfondsen die voornamelijk leningen van onder de 2 miljoen euro
verstrekken. In totaal zullen zo’n 250 kleinere mkb-bedrijven hierdoor financiering
krijgen.

Instrument / investeringsfonds

Investeringsomvang per bedrijf

Dutch Future Fund

Van vroege fase (ca. € 500k) tot de scale-up fase (€ 10–30 mln)

Dutch Alternative Credit Instrument

Leningen tot € 5 mln, met een sterke focus op leningen kleiner dan € 2 mln

Capital T

€ 150k – € 3 mln

Dutch Security Tech Fund

€ 200k – € 1 mln

Innovation Industries

€ 1 mln – € 25 mln

Duurzaam MKB fonds

€ 200k – € 1,5 mln

25

De leden van de CDA-fractie lezen in de voortgangsrapportage dat Invest-NL in 2020
geen investeringdomeinen heeft gesignaleerd waarbinnen financiering met inachtneming
van artikel 9 niet meer zou kunnen plaatsvinden.

Wel hebben additionaliteitsargumenten mede ten grondslag gelegen aan de beslissing
het kleinere mkb vooral indirect te financieren. Voor directe kleine financieringen
is het uitgangspunt dat Invest-NL aanvullend wil zijn op het werkgebied van de Regionale
Ontwikkelings Maatschappijen. Daartoe is een samenwerking geformaliseerd onder de
naam «ROM Range Extender» waarbij Invest-NL onder voorwaarden aanvullend kan financieren
als verdere exposure vanuit een Regionale Ontwikkelingsmaatschappij niet mogelijk
is. Invest-NL verwacht op korte termijn de eerste financiering onder deze samenwerking
publiek te kunnen maken. De leden vragen of de Minister deze ROM Range Extender nader
kan toelichten. Welke voorwaarden hiervoor gelden en of het reeds mogelijk is de eerste
financiering(en) bekend te maken?

Antwoord

Het investeringsbeleid verschilt per ROM, maar typisch investeren de ROM’s tot maximaal
5 miljoen euro, met focus rond 2,5 miljoen euro. Hierdoor kunnen kansrijke maar kapitaalintensieve
start-ups buiten het bereik van de ROM vallen op het moment dat financiering benodigd
is. Door mee te investeren met de ROM’s beoogt Invest-NL de slagkracht van de ROM’s
te vergroten, andere investeerders aan te trekken in vroege fase financieringstrajecten
en een pijplijn voor vervolginvesteringen in veelbelovende start-ups te creëren.

Invest-NL heeft hiervoor de ROM Range Extender ingericht voor financieringsrondes
van minimaal 4 miljoen euro en maximaal 10 miljoen euro in innovatieve start/scale-ups,
waarbij de investering van Invest-NL 1 tot 2,5 miljoen euro is en gelijk is aan die
van de ROM. De ROM is in de lead voor intake en analyse.

Recent heeft Invest-NL de eerste investering van 1 miljoen euro onder deze ROM range
extender gedaan in Delft Advanced Biorenewables (DAB). Deze spin-out van de TU Delft
ontwikkelt, gebruikt en verkoopt geavanceerde fermentatietechnologie. De financiering
maakt een aanzienlijke uitbreiding van de laboratoriumfaciliteiten en wetenschappelijk
personeel mogelijk.

26

Tot slot vragen de leden in hoeverre het afgelopen jaar al gesprekken geweest met
provincies om projecten gezamenlijk te financieren. Welke projecten dat waren en wat
de onderwerpen waren.

Antwoord

Invest-NL vindt de relaties met provincies heel belangrijk en heeft daarom voor alle
provincies en alle ROM’s een relatieverantwoordelijke aangewezen die periodiek contact
onderhoudt met de desbetreffende provincie. ROM’s zijn in de regel de eerste partner
als het gaat om gezamenlijke financiering met regio’s, maar er zijn ook gesprekken
over directe cofinanciering met provincies. Voorbeelden van samenwerkingen met ROM’s
zijn de financieringen in de TOPPS en ROM Range Extender programma's en de cofinanciering
van Effect Photonics met de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM).

Invest-NL heeft daarnaast concreet een samenwerking met de provincie Noord-Brabant,
waarbij de provincie samen met Invest-NL leningen verstrekt tussen de 5 miljoen euro
en 15 miljoen euro aan innovatieve, snelgroeiende bedrijven. In totaal wordt er 60 miljoen euro
beschikbaar gesteld door beide partijen, waarvoor Invest-NL als loket fungeert.