Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid van Nispen over de tarieven, de kwaliteit en de aanbestedingen van tolk- en vertaaldiensten door politie en justitie

Antwoord van Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 6 september
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3688.

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat bij het Bureau Wet beëdigde tolken en vertalers van de Raad
voor Rechtsbijstand een zogenaamde «noodlijst» voor crisissituaties bestaat waar tolken
en/of vertalers op staan die niet in het Register van beëdigde tolken en vertalers
(hierna: het Register) zijn opgenomen?

Antwoord 1

Ik kan u bevestigen dat Bureau Wbtv administratief een lijst beheert genaamd de «noodlijst».
Op deze lijst worden tolken, geen vertalers, geregistreerd op taalcombinaties. Het
kan zijn dat een tolk voor een andere talencombinatie wel in het Register beëdigde
tolken en vertalers (Rbtv) is ingeschreven dan de talencombinatie waarmee hij op de
noodlijst staat geregistreerd.

Vraag 2

Staan op die lijst ook tolken en/of vertalers die een lager niveau hebben dan C1 of
zelfs B2?

Antwoord 2

Voor de tolken op de noodlijst wordt het taalvaardigheidsniveau niet aangetoond voor
de talencombinaties waarvoor zij op de noodlijst staan. Hieruit volgt dat geen uitspraak
kan worden gedaan over het taalvaardigheidsniveau van tolken op de noodlijst. Een
tolk wordt aangedragen voor de noodlijst door een intermediair, voor inzet in noodsituaties.
Voor opname op de noodlijst is een recente verklaring omtrent het gedrag met screeningsprofiel
80 (hierna: een geldige VOG-80) vereist. Ook is in de aanbesteding opgenomen dat de
intermediair die de tolk aandraagt, de kwaliteit van zijn tolkdiensten strikt monitort.
Dit doet de intermediair onder andere door na iedere inzet navraag te doen bij de
opdrachtgever over de kwaliteit en de integriteit.

Vraag 3

Kunt u uitleggen waarom er naast het Register en de «uitwijklijst» ook nog een «noodlijst»
bestaat?

Antwoord 3

Er zullen zich situaties voordoen, waarin een registertolk niet of niet tijdig beschikbaar
is voor een opdracht. U moet hierbij denken aan een onverwacht hoge vraag naar tolken
in een bepaalde talencombinatie of de situatie waarin er geen tolken voor een bepaalde
talencombinaties in het Rbtv staan. In die gevallen kan dan soms in overleg met de
opdrachtgever, een opdracht soms verzet worden. Maar in bepaalde situaties moeten
opdrachten doorgang vinden in het belang van de continuïteit van de primaire processen
van de overheidsorganisaties. Het is ook in het belang van bijvoorbeeld een verdachte
dat deze direct bijgestaan kan worden door een tolk. Dan is het belangrijk dat partijen
terug kunnen vallen op een noodmechanisme. Daarmee voorkomt men dat primaire processen
onder druk komen te staan. Zou er niet centraal een noodmechanisme ontwikkeld zijn,
dan bestaat de kans dat overheidsorganisaties en/of intermediairs in die situaties
gaan werken met eigen tolkenlijstjes en recruitmentstrategieën. Daarmee zou de onwenselijke
situatie ontstaan dat het overzicht verloren gaat op de tolken die diensten uitvoeren
voor rijksoverheidsorganisaties en loopt men het risico dat de tolken worden ingezet
die niet beschikken over de benodigde integriteit. Daarom is er als noodmechanisme
een noodlijst met tolken die een VOG-80 kunnen overleggen, maar voor de talencombinaties
waarmee zij op de noodlijst zijn opgenomen niet in het Rbtv staan.

Er kan gebruik worden gemaakt van de noodlijst op het moment dat een tolkopdracht
absoluut doorgang moet vinden en een registertolk niet beschikbaar is. Dit gebeurt
altijd in overleg en na goedkeuring met de opdrachtgever en wordt schriftelijk vastgelegd
en met redenen omkleed. Hierop zal ook gemonitord worden. Met de administratieve verwerking
van de noodlijst door Bureau Wbtv wordt er vorm gegeven aan een gestroomlijnde uitvoering
van artikel 28 lid 4 Wbtv.

De uitwijklijst kan niet dienen als noodmechanisme voor tolken, omdat de uitwijklijst
alleen bestemd is voor tolken die werkzaam zijn in een niet toetsbare taal en de taalbeheersing
van die taal dan ook niet kunnen aantonen, maar verder wel kunnen aantonen dat zij
voldaan aan de andere voorwaarden voor inschrijving op C1 niveau. Hierdoor konden
deze tolken voorheen niet opgenomen worden in het Rbtv. Door het toevoegen van het
B2-niveau aan het register is gebleken, dat door het overleggen van een portfolio,
een aanzienlijk deel van de tolken van de uitwijklijst op B2-niveau in het register
is ingeschreven. Desondanks blijven er talen die niet getoetst kunnen worden en ook
niet in het register opgenomen kunnen worden, bijvoorbeeld Pidgin Engels (Nigeria)
of Rohinja.

Vraag 4

Kunt u garanderen dat deze noodlijst in het verleden niet is ingezet in situaties
anders dan een noodsituatie en dat dit in de toekomst ook niet zal gaan gebeuren?

Antwoord 4

In het verleden was er geen noodlijst, maar stonden tolken op eigen lijstjes van de
opdrachtgevers. De noodlijst is er sinds 1 juli 2021. Er kunnen, door de intermediairs,
tolken aangeleverd worden voor de noodlijst. In de werking van de Wbtv is niets veranderd.
Het uitgangspunt blijft dat tolken ingezet worden vanuit het register. Afwijking geschiedt
slechts in de situaties zoals omschreven in de beantwoording van vraag 3. Wanneer
dit gebeurt zal zulks gemotiveerd moeten worden en dient de opdrachtgever hier goedkeuring
voor te hebben geven. Doormiddel van de monitoring wordt dit inzichtelijk gemaakt.

Vraag 5

Hoe wordt crisissituatie/noodsituatie gedefinieerd en in welke gevallen mag naar deze
noodlijst worden uitgeweken? Mogen bemiddelaars bijvoorbeeld ook naar deze noodlijst
uitwijken als er geen tolken beschikbaar zijn uit het Register, maar de politie er
per direct één nodig heeft voor verhoor?

Antwoord 5

De noodsituatie wordt omschreven in artikel 28 lid 3 Wbtv.1 Dit is tevens nader uitgelegd in de beantwoording op vraag 3.

Vraag 6

Mag een bemiddelaar een B2-tolk of een noodlijsttolk inzetten als die bemiddelaar
geen C1-tolk beschikbaar heeft voor het tarief dat die bemiddelaar zelf maximaal aan
C1-tolken wenst te betalen? Geldt een dergelijke situatie naar uw mening als een crisissituatie?

Antwoord 6

Als de inzet van een C1-tolk gevraagd wordt en een C1-tolk tijdig beschikbaar is dan
heeft een intermediair geen geldige reden om uit te wijken naar een registertolk met
B2-taalvaardigheidsniveau. Dit betreft geen noodsituatie, waarmee inzet van een tolk
op de noodlijst uitgesloten is.

Vraag 7

Deelt u de mening dat tolk- en vertaaldiensten binnen de strafrechtketen altijd van
zo’n hoog mogelijke kwaliteit moeten zijn, dus minstens het niveau C1, en dat daarom
de inzet van deze noodlijst strikt moet worden beperkt tot noodsituaties?

Antwoord 7

Ja, deze mening deel ik. In eerdere brieven heb ik toegelicht dat afnameplichtige
organisaties exclusief C1-tolken blijven oproepen.2 Zoals bij vraag 3 aangegeven is, is de noodlijst een noodmechanisme dat alleen gebuikt
wordt nadat er zowel geen C1-tolk als geen B2-tolk uit het register tijdig beschikbaar
is én er sprake is van een spoedeisende situatie.

Vraag 8

Bent u bereid om te bekijken wat nodig is om de inzet van deze noodlijst strikt te
beperken tot noodsituaties en zo te voorkomen dat dit tot valse concurrentie en uitholling
van de kwaliteit van tolk- en vertaaldiensten leidt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Ja, dit zal middels de monitoring ingericht worden. De eerste contracten zijn op 1 juli
jl. in werking getreden. Hieruit volgt de eerste informatie voor de monitoring. Dit
zal zich in de komende periode verder uitbreiden en zoals eerder toegezegd is zal
uw Kamer hierover medio 2022 geïnformeerd worden.3 In artikel 28 Wbtv en de contracten met de intermediairs zijn kaders gesteld voor
de inzet van een C1-tolk. Zo is er opgenomen dat er voor de afnameplichtige organisaties
binnen een bepaald tijdbestek toegewerkt moet worden naar een inzet van 95% aan registertolken.
Deze KPI is opgenomen in de monitoring. Wanneer intermediairs zich, structureel, niet
aan de contractuele verplichtingen houden zullen zij hierop aangesproken worden of
worden hier consequenties aan verbonden.

Daarnaast dient een intermediair op voorhand contact op te nemen met de opdrachtgever
om gemotiveerd en met redenen omkleed aan te geven waarom er geen registertolk ingezet
kan worden. De opdrachtgever dient hiermee op voorhand akkoord te gaan. Deze prestaties
worden in het kader van de monitoring in beeld gebracht.

Vraag 9 en 10

Kunt u uitleggen hoe het gunnen van tolk- en vertaaldiensten aan tolken en vertalers
op de noodlijst verloopt? Is dat ook via aanbesteding of mag dat wel direct gegund
worden?

Voor welke partijen en instellingen is deze noodlijst inzichtelijk?

Antwoord 9 en 10

De noodlijst wordt niet separaat aanbesteed. Deze lijst is alleen inzichtelijk voor
intermediairs die een aanbesteding van de overheid gegund hebben gekregen. Dezelfde
intermediairs hebben exclusief de mogelijkheid om een tolk op de noodlijst te plaatsen.
Hierdoor vinden er geen aparte aanbestedingen voor de tolken van de noodlijst plaats
en is er ook geen sprake van een directe gunning.

Vraag 11

Kunt u bevestigen dat het bedrijf AVB het tolken en vertalers bij overeenkomst verbiedt
om onderling met elkaar over de door AVB aangeboden tarieven te spreken? Zo ja, wat
vindt u daarvan?

Antwoord 11

De overeenkomsten die de tolken en vertalers met AVB kunnen afsluiten, bevatten een
wederzijds geheimhoudingsbeding. Dit beding houdt in dat partijen elkaars vertrouwelijke
niet-openbare (bedrijfs)informatie niet aan derden mogen worden prijsgegeven. Dit
gaat om de (bedrijfs)informatie die in het kader van de samenwerking over en weer
worden gedeeld. Het gaat daarmee om een algemeen geheimhoudingsbeding zoals dat gebruikelijk
is in de zakelijke markt. In het contractrecht staat het partijen vrij om met elkaar
aanvullende afspraken te maken. Het is aan de individuele partijen om hier al dan
niet mee akkoord te gaan door het wel of niet ondertekenen van de overeenkomst.

Vraag 12

In hoeverre is het toegestaan om te verbieden dat tolken en vertalers met elkaar spreken
over tarieven die zij van aanbestedingsbemiddelaars betaald krijgen?

Antwoord 12

De mate waarin marktpartijen uit verschillende sectoren met elkaar in gesprek gaan
of afspraken maken over prijzen of gedragingen is bepaald in de Mededingingswet. Hierin
zijn bepalingen opgenomen voor beiden partijen.4 Daarnaast zijn hierover voor tolken en vertalers voorwaarden gesteld in de Gedragscode
Wbtv, in het bijzonder in artikel 3:1.5

In de geschetste situatie is er geen sprake van een verbod over het spreken van tarieven,
maar om een algeheel geheimhoudingsbeding. Dit is een wederzijdse contractuele afspraak.

Vraag 13

Kunt u ook bevestigen dat AVB met een boete dreigt voor tolken en vertalers die toch
onderling over tarieven spreken? Is dat ook/wel toegestaan?

Antwoord 13

Nee, dit kan ik niet bevestigen. AVB heeft mij gemeld dat er in de huidige overeenkomsten
geen boetebeding voorkomt, ook niet in het kader van de geheimhoudingsplicht. Wel
is er in het geheimhoudingsbeding een bepaling over de aansprakelijkheid van eventuele
schade opgenomen.

Vraag 14

Wat gaat u doen om aan deze bizarre praktijk een einde te maken en tolken en vertalers
zich te laten verenigen om voor de kwaliteit van tolk- en vertaaldiensten te strijden?

Antwoord 14

Tolken en vertalers hebben de mogelijkheid om zich te verenigen via de beroepsorganisaties.
Wanneer tolken en vertalers hier actief gebruik van maken kan ik dit alleen maar toejuichen.
Met de beroepsorganisaties wordt structureel overleg gevoerd, een essentieel onderdeel
van de monitoring van de systematiek. Via de beroepsorganisaties worden de belangen
van aangesloten tolken en vertalers behartigd. Het ministerie is reeds met verschillende
partijen in gesprek.

Binnen het overleg kan van gedachten worden gewisseld over een eventuele focusgroep
van tolken en vertalers of andere manieren waarop beroepsorganisaties als kanaal voor
de beroepssector signalen, vragen en ideeën kunnen overbrengen. Na de zomervakantie
staat het eerstvolgende overleg gepland.6

Vraag 15

Hoe wordt uitvoering gegeven aan en gecontroleerd op de naleving van het zesde en
laatste punt van de motie van de leden Van Dam en Groothuizen? Kunt u dit op enige
wijze transparant maken waardoor het ook voor tolken en vertalers inzichtelijk is
hoeveel geld de bemiddelaars krijgen en hoeveel geld naar de tolken en vertalers zelf
gaat?7

Antwoord 15

Bij elke aanbesteding is een bandbreedte meegegeven waarbinnen inschrijvers hun prijzen
aanbieden. Die informatie is openbaar beschikbaar via de gepubliceerde aanbesteding.
Aan de hand van de inschrijving zijn er contracten gesloten met de rijksoverheid.
Het zesde en laatste punt van de motie van de leden Van Dam en Groothuizen ziet op
de feitelijke vergoedingen van de intermediair in redelijkheid tot de feitelijke werkzaamheden
van de intermediair. Deze vergoeding is afhankelijk van de contracten die zijn gesloten
met de rijksoverheid, maar ook met de contracten van de individuele tolken en vertalers.
Het staat de tolken en vertalers vrij om al dan niet een contract aan te gaan met
de betreffende intermediair. Uiteraard kan commercieel vertrouwelijke informatie van
inschrijvers of opdrachtnemers niet openbaar gemaakt worden.

Vraag 16

Bent u ook op de hoogte van de voorlichtingscampagne van tolken en vertalers waarin
zij advocaten wijzen op het kwaliteitsverschil tussen B2 en C1 tolken en waarin zij
advocaten oproepen om B2 tolken te weigeren?

Antwoord 16

Ik ben bekend dat advocaten actief aangeschreven worden om tolken van het juiste niveau
in te zetten. Dat zijn ook de instructies die de advocaten bij het gebruik van het
contract meegegeven worden door de opdrachtgever en waarop actief monitoring en sturing
gegeven wordt in het nieuwe stelsel, zoals omschreven bij de beantwoording van vraag
3.

Vraag 17

Wat vindt u ervan dat deze beroepsgroep zelf de touwtjes in hand moeten nemen om te
voorkomen dat zij als beroepsgroep worden uitgehold door ongeschikte tolken en vertalers?

Antwoord 17

Ik ben van mening dat met een eenduidige vertegenwoordiging van de verschillende kwaliteitsniveaus
in de verschillende beroepsgroepen en het gezamenlijke onderlinge overleg het stelsel
goed kan worden uitgedragen en verder worden doorontwikkeld. Ik hoop dat de beroepsgroepen
mijn ministerie goed weten te vinden om met elkaar hierover in gesprek te gaan. Inmiddels
heeft, mede daarom, ook een kennismakingsgesprek met een vertegenwoordiging van de
nieuwe beroepsgroep, de Orde van Registertolken en -vertalers, plaatsgevonden.

Vraag 18

Herinnert u zich uw antwoorden op eerdere Kamervragen?8

Antwoord 18

Ja.

Vraag 19

Kunt u bevestigen dat, ondanks uw antwoord op vraag 3, er wel degelijk tolken en vertalers
zijn die sinds 1 januari hogere tarieven hebben weten te ontvangen voor tolk- en vertaaldiensten?
Hoe kunt u dat verklaren?

Antwoord 19

Ja, dit kan ik bevestigen. In een beperkt aantal gevallen is een hoger tarief bedongen
dan in het Btis is vastgesteld. De besteller is ter goede trouw hiermee akkoord gegaan
nadat tolken hem hadden overtuigd dat tarieven sinds 1 januari waren gewijzigd. In
één ander geval is een hoger tarief betaald specifiek voor de desbetreffende aanvraag/bestelling
in verband met schaarste in de benodigde taalcombinatie en operationele noodzaak.
In deze casus heeft de Stuurgroep Tolken en Vertalers positief geadviseerd op het
hogere tarief.

Vraag 20

Kunt u vraag 5 opnieuw beantwoorden, met de notitie dat de vraag zich focust op de
tolk- en vertalerlijsten van politie en justitie zelf?

Antwoord 20

In afwachting van de invoering van de contracten met marktpartijen beheert de politie
voor de eigen planningsadministratie gegevens van tolken. Deze gegevens zijn dynamisch
en kunnen al naargelang de actuele vraag naar tolken verschillen. Uitschrijven zoals
bedoeld in vraag 5 is hierop niet van toepassing. Wel ben ik nagegaan of het voorkomt
dat de politie geen gebruik meer maakt van tolken vanwege tarieven. Dat is niet het
geval.

Vraag 21

In het antwoord op vraag 9 geeft u aan dat reisbewegingen in het nieuwe stelsel zo
efficiënt mogelijk in dienen te worden gepland, maar hoe kijkt u aan tegen het voorbeeld
uit de vraag binnen het huidige stelsel?

Antwoord 21

Zonder op dit specifieke voorbeeld in te gaan, kan ik aangeven dat het nieuwe stelsel
is ingevoerd omdat onder meer is vastgesteld dat er in de oude situatie sprake was
van een inefficiënte inzet van tolken. Het nieuwe stelsel begint nu zichtbaar te worden
met de aanbestedingen die thans worden uitgevoerd. Deze aanbestedingen worden tot
eind 2022 gefaseerd uitgezet zodat het stelsel verder vorm krijgt. Uiteraard neemt
dat niet weg dat niet uitgesloten kan worden dat ook in het nieuwe stelsel incidenteel
inefficiënte reisbewegingen worden gemaakt.

Vraag 22

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat er ook voldoende gekwalificeerde tolken en
vertalers van minder gangbare talen zijn?

Antwoord 22

Door middel van de monitoring wordt inzichtelijk gemaakt welke behoefte de overheid
heeft en waar knelpunten zijn ten aanzien van gevraagde en beschikbare talencombinaties
in het Rbtv. Met deze gegevens kan er gericht ingezet worden op het toetsen en/of
opleidingen stimuleren met als doel om voor alle talencombinaties (naar rato van behoefte)
voldoende registertolken te hebben en te houden.

Vraag 23

Kunt u bevestigen dat er binnen de politie een bericht van de stuurgroep Tolk en Vertalers
wordt verspreid waarin het «bestellers» wordt verboden om met tolken of vertalers
te onderhandelen over de prijs, waarin nadrukkelijk wordt gewezen op de optie om tolken
of vertalers die verder weg wonen in te zetten en waarin tevens wordt gewezen op het
grote netwerk van tolken en vertalers dat de politie heeft?

Antwoord 23

Het bericht waarop u waarschijnlijk doelt, betreft een handelingskader dat de politie
heeft opgesteld in afwachting van de aanbesteding van tolkdiensten op locatie die
binnenkort wordt afgerond. Het document is opgesteld door de stuurgroep Tolken en
Vertalers en verspreid onder de tolkenliaisons van alle eenheden, met het verzoek
dit binnen de opsporingsketen kenbaar te maken. In dit handelingskader wordt onder
andere het uitgangspunt verwoord dat het niet is toegestaan te onderhandelen over
tarieven. Tevens wordt aangegeven dat de gegevens van tolken uit de planningsadministratie
van de politie moeten worden aangewend om een tolk te vinden voor het huidige tarief.
Indien dit niet lukt, wordt vermeld welke stappen moeten worden ondernomen om te zoeken
naar een passende oplossing.

Vraag 24

Wat vindt u van het document?

Antwoord 24

Ik ben van mening dat het opstellen van een handelingskader een geoorloofde manier
is om ervoor zorg te dragen dat er binnen de organisatie een uniforme werkwijze gehanteerd
wordt.