Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over de berichten ‘Extra toezicht in winkels ‘asielhoofdstad’ Ter Apel: ‘Het geeft meer rust’’ en ‘Extra beveiliging tegen overlast asielzoekers in winkels Ter Apel’

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 19 augustus
2021) Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3679

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten «Extra toezicht in winkels «asielhoofdstad» Ter Apel:
«Het geeft meer rust»» en «Extra beveiliging tegen overlast asielzoekers in winkels
Ter Apel»?1,
2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw oordeel over het feit dat er particuliere beveiligers, die in tegenstelling
tot de eerdere COA-beveiligers ook binnen winkels surveilleren, nodig zijn om het
grote aantal winkeldiefstallen door asielzoekers uit veilige landen tegen te gaan
en de rust terug te brengen in de winkels?

Antwoord 2

Nederland wil bescherming bieden aan mensen die vluchten voor oorlog of vervolging.
Iedereen heeft recht op een eerlijke asielprocedure, ook personen uit landen die wij
als veilig kenmerken.

Overlast is een hardnekkig probleem dat mijn volle aandacht heeft, en waar ik hard
tegen optreed. De aanpak van overlastgevende asielzoekers vraagt om een gezamenlijke
aanpak van onder andere de migratieketen, de politie, het Openbaar Ministerie en het
lokaal bestuur. Dat komt terug in de aanpak waar de genoemde artikelen over gaan.

Lokale overlastproblematiek vraagt om een lokale aanpak, waarbij ik samen met de ketenpartners
in de migratieketen en de ketenmariniers bekijk wat de alternatieven zijn om zoveel
mogelijk tegemoet te komen aan de vraag. Omdat de winkeliers in Ter Apel behoefte
hebben aan de inzet in de winkels van de beveiligers die voorheen door het COA in
het winkelgebied werden ingezet, is tegemoetgekomen aan deze wens. Uiteraard streef
ik in mijn aanpak van de overlastproblematiek naar een situatie waarbij beveiligers
overbodig zijn. In de tussentijd doe ik al het mogelijke om de veiligheid en het veiligheidsgevoel
in de omgeving van AZCs te bevorderen.

Vraag 3

Welk deel van de kosten die de winkeliers maken wordt niet vergoed door het COA?

Antwoord 3

Het COA heeft de gemeente Westerwolde bij wijze van proef in de periode tussen 1 juli
en 31 december 2021 de gelegenheid gegeven om de beveiliging in het winkelcentrum
in samenwerking met de winkeliers naar eigen inzicht in te zetten. Daarbij draagt
het COA het bedrag bij dat zij eerder financierde voor de inzet van beveiligers in
het winkelcentrum, namelijk 109.000 euro incl. BTW voor een half jaar. De gemeente
heeft mij laten weten zelf 30.000 euro incl. BTW te vergoeden aan de winkeliers. Eventuele
extra kosten worden niet vergoed door het COA. De gemeente zou eventueel een aanvraag
kunnen indienen voor de specifieke uitkering die het departement beschikbaar heeft
gesteld voor gemeenten hen tegemoet te komen in de financiering van lokale maatregelen
tegen overlast.

Vraag 4

Deelt u de mening dat deze winkeliers het slachtoffer zijn van het Nederlandse asielsysteem
en derhalve volledig schadeloos gesteld horen te worden? Zo ja, hoe gaat u dit bewerkstelligen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Ik vind het volstrekt onacceptabel wanneer personen die als asielzoeker worden opgevangen
in Nederland zich overlastgevend en/of crimineel gedragen. Het gedrag van een kleine
groep bewoners van COA-locaties vormt een grote last voor onder meer medewerkers van
het COA, medebewoners en omwonenden en dit is onacceptabel. Daarbij komt dat het draagvlak
voor het verstrekken van bescherming aan personen die daar recht op hebben onder druk
komt te staan.

SODA (Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling) is een organisatie die benadeelden
helpt om de financiële schade die gepaard gaat met winkeldiefstal te verhalen op de
winkeldief. Vorig jaar heb ik de pilot SODA in Ter Apel gefinancierd om zo winkeliers
de mogelijkheid te bieden om gecompenseerd te worden voor de geleden schade bij diefstal
door asielzoekers. De ervaringen met de SODA-werkwijze zijn goed. Dit jaar is het
voor gemeenten mogelijk om tot 1 oktober een specifieke uitkering voor lokale maatregelen
aan te vragen. Dit kan bijvoorbeeld worden ingezet voor een impuls aan de lokale inzet
van de SODA-regeling.3 Ik hecht eraan het belang van het doen van aangifte van winkeldiefstal te benadrukken,
omdat zo ook de politie en het OM maatregelen kunnen treffen tegen winkeldieven.

Vraag 5

Ziet u in hoe absurd het is dat naast speciale pendelbussen voor asielzoekers ook
particuliere beveiliging nodig is om ov-personeel, Drentse en Groningse reizigers,
winkelend publiek en ondernemers te beschermen tegen asielzoekers die hier helemaal
niet horen te zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Voor een goed begrip merk ik op dat de vraag of een asielzoeker hier hoort te zijn
eerst wordt beantwoord met het besluit op de asielaanvraag. De overlast die een aantal
asielzoekers veroorzaakt is hardnekkig en ondanks alle maatregelen kan niet volledig
voorkomen worden dat er incidenten plaatsvinden. Ik steun daarom alle maatregelen
die helpen om de veiligheid te bevorderen en het draagvlak voor de opvang van personen
die vluchten voor geweld of vervolging te borgen.

Vraag 6, 7, 8 en 9

Wat is uw reactie op het feit dat uit uw recente incidentenoverzicht blijkt dat 53
procent van de Marokkanen en Tunesiërs in een COA-locatie in 2020 een incident veroorzaakte
en dat dit eveneens voor 48 procent van de asielzoekers uit het tot vorige maand als
veilig bestempelde Algerije gold?4

Wat zegt het u dat in hetzelfde jaar slechts aan respectievelijk 26, 35 en 25 procent
van de betrokken groepen een maatregel werd opgelegd?

Wat is uw reactie op het feit dat 62 procent van de vreemdelingen die verdacht worden
van bij het OM in 2020 binnengestroomde feiten uit een veilig land van herkomst afkomstig
is?

Wat is uw reactie op het feit dat maar liefst 38 procent van de Marokkanen en Algerijnen
en 35 procent van de Tunesiërs die vorig jaar in een COA-locatie verbleven verdacht
wordt van een misdrijf?

Antwoord 6, 7, 8 en 9

Ondanks dat er in 2020 ten opzichte van 2019 een daling van het aantal registraties
van incidenten heeft plaatsgevonden, is de aard van de incidenten die hebben plaatsgevonden
zwaarder. Dit vind ik zorgelijk en dit is reden de prioritaire aanpak van overlast
en criminaliteit voort te zetten en waar mogelijk te intensiveren. Dit doe ik samen
met onder meer het COA, de IND, de DT&V, het Openbaar Ministerie, de politie en het
lokale bestuur.

Ik wil er daarnaast op wijzen dat niet alle incidenten (zoals het eenmalig niet voldoen
aan de meldplicht) vragen om een maatregel. Het COA beschikt ook over alternatieven
voor gedragsbeïnvloeding zoals een corrigerend gesprek.

Vraag 10

Trekt u uit het feit dat in 2020 in Nederland slechts 40 verblijfsvergunningen asiel
zijn ingetrokken op grond van de openbare orde en er slechts 30 om dezelfde reden
werden afgewezen de conclusie dat de lat voor het uitwijzen van overlastgevende asielzoekers
veel te hoog ligt? Zo ja, hoe gaat u dit beleid aanscherpen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Vanaf 2015 zijn meerdere beleidsaanscherpingen ingezet ten aanzien van het intrekken
van verblijfsvergunningen asiel op grond van openbare orde. Op basis van de stand
van zaken zoals die bekend was in onder meer de jurisprudentie, is eerder het standpunt
ingenomen dat hiermee de grens was bereikt van wat we op dit punt kunnen doen met
inachtneming van de Europese regels, bijvoorbeeld de Procedurerichtlijn, maar ook
het Vluchtelingenverdrag.

In mijn brief van 1 juli 2020 heb ik aangekondigd te onderzoeken of er aanleiding
is om binnen het internationale juridische kader een verdere aanscherping door te
voeren.5 Gezien de demissionaire status van het kabinet past mij daar thans enige terughoudendheid.

Vraag 11

Wanneer gaat u eens serieus werk maken van de drukmiddelen die nota bene in uw eigen
regeerakkoord staan om veilige landen van herkomst te dwingen kansloze en overlastgevende
onderdanen terug te nemen, waaronder het onthouden van ontwikkelingshulp, het weigeren
van visa (met name voor overheidsbeambten en hooggeplaatsten) en het intrekken van
landingsrechten? Waarom gaat u bij voorbaat diplomatieke conflicten uit de weg uit
angst om ze te verliezen?

Antwoord 11

Verbetering van de terugkeersamenwerking is onverminderd een prioriteit, zowel in
nationaal en EU verband. Ik wijs hier ook op mijn brief eerder dit jaar over de voortgang
van de integrale migratieagenda.6

Vraag 12

Waarom neemt u geen voorbeeld aan het Verenigd Koninkrijk, dat visa gaat weigeren
aan landen die weigeren mee te werken aan het terugnemen van asielzoekers?7

Antwoord 12

Het visumbeleid is een aangelegenheid waarin de lidstaten van de Europese Unie gezamenlijk
optrekken. Dat betekent ook dat het aanscherpen van het visumbeleid, of het versoepelen
daarvan, in gezamenlijkheid plaatsvindt. Dit versterkt de kracht van het signaal,
maar betekent aan de andere kant dat een gedeeld standpunt moet worden gevonden. In
artikel 25bis van de Visumcode is een bepaling opgenomen die het treffen van maatregelen
mogelijk maakt bij slechte of juist goede terugkeersamenwerking. De EU is hierover
nu in gesprek. De Raad zal na de zomer een besluit nemen over de voorstellen van de
Commissie.

Vraag 13

Bent u bereid om veel sneller over te gaan tot het opleggen van gebiedsverboden en
het overplaatsen van overlastgevende asielzoekers uit Ter Apel naar de handhaving
en toezichtlocatie (HTL) in Hoogeveen, ook voor vergrijpen als winkeldiefstallen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

Het is aan de gemeente om een gebiedsverbod op te leggen bij overlast en criminaliteit
op plekken buiten de COA-locatie, zoals het winkelcentrum. Het is aan de politie en
het Openbaar Ministerie om bij winkeldiefstal strafrechtelijke stappen te ondernemen.
De htl-plaatsing is een zware maatregel die als doel heeft om de veiligheid en leefbaarheid
op reguliere COA-opvanglocaties te borgen. Ik werk thans aan de mogelijkheden om ook
aantoonbare incidenten buiten de COA-locatie bij te laten dragen aan het dossier om
een overlastgever over te plaatsen naar de htl. Momenteel dragen politieregistraties
van misdrijven zoals winkeldiefstal reeds bij aan plaatsing op de Top-X lijst van
de meest hardnekkige overlastgevers. Personen op deze lijst staan onder verscherpt
toezicht van de migratieketen, waarbij op lokaal niveau door het COA, de IND, de DT&V
en AVIM wordt bekeken welke maatregelen passend zijn. Hierbij is htl-plaatsing ook
een mogelijkheid. Ik hecht eraan om hier nogmaals het belang van het doen van aangifte
van winkeldiefstal te benadrukken.

Vraag 14

Bent u bereid het huidige COA-maatregelenregime (inhouding RVA-verstrekkingen (Regeling
Verstrekkingen Asielzoekers), inhouding zakgeld en de HTL/EBTL (Extra Begeleidings-
en Toezichtlocatie)) uit te breiden met oplegging van huisarrest op AZC-terreinen
bovenop de reguliere maatregelen, oplopend in duur per misdraging – bijvoorbeeld één
maand na de eerste keer en zes maanden na de tweede? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 14

Op dit moment zijn diverse maatregelen mogelijk op en rondom COA-locaties. Voor het
toepassen van beperkingen moet altijd een wettelijke basis zijn, en deze moet proportioneel
zijn. Uiteraard is bij crimineel gedrag het OM aan zet om een passende strafrechtelijke
sanctie te eisen. Binnen het bestuursrechtelijke wettelijk kader zijn al een aantal
maatregelen mogelijk. Bij incidenten met grote impact kan een bewoner door het COA
worden overgeplaatst naar de htl, waar men een gebiedsbeperking krijgt opgelegd voor
een beperkt gebied direct in de omgeving van de locatie. Deze gebiedsbeperking wordt
strikt gehandhaafd. Als ultimum remedium kan bovendien het belang van de openbare
orde (mede) een grond vormen om gedurende de asielprocedure vreemdelingenbewaring
toe te passen. Huisarrest op de COA-locatie zal juridisch snel kwalificeren als vrijheidsontneming
en is daarom aan dezelfde gronden gebonden als strafrechtelijke of vreemdelingenbewaring.
Om die reden heeft dit geen meerwaarde in het palet aan maatregelen.

Vraag 15

Bent u bereid over te gaan tot generieke maatregelen om de bewegingsvrijheid in te
perken van veiligelanders die in de versoberde opvang in Ter Apel verblijven, om zo
de overlast in het dorp terug te dringen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 15

Niet alle veiligelanders die in de versoberde opvang verblijven zijn overlastgevend.
De dagelijkse inhuisregistratie en de avondklok (iedereen moet om 22 uur binnen zijn)
maakt wel dat deze groep dagelijks op de locatie aanwezig dient te zijn en beter beschikbaar
is voor de versnelde asiel- en vertrekprocedure. Met deze maatregelen worden de veiligelanders
in de spoor 2 opvang beperkt in hun bewegingsruimte.