Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Staaij, Segers, Van der Plas, De Roon, Jasper van Dijk, Van der Lee, Agnes Mulder en Eppink over het bericht dat Indonesië dreigt met 'uitroeiing' separatisten op Papoea

Antwoord van Minister Kaag (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 9 juli 2021).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Indonesië dreigt met «uitroeiing» separatisten
op Papoea»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is de achtergrond van de (tragische) dood van de hoge Indonesische inlichtingenofficier
Nugraha in Papoea, enkele weken geleden?

Antwoord 2

Inlichtingenofficier Gusti Putu Danny Karya Nugraha kwam op 25 april jl. in Puncak
Regency om het leven tijdens een vuurgevecht tussen het Indonesische leger en separatistische
rebellen, die het vuur hadden geopend op een patrouillerende eenheid van de veiligheidsdiensten.
Confrontaties tussen de veiligheidsdiensten en gewapende rebellengroepen waren toegenomen
nadat rebellen eerder in april drie scholen in brand hadden gestoken en twee docenten
hadden gedood.

Vraag 3

Welke doelen beogen Indonesische veiligheids- en inlichtingendiensten met hun aanwezigheid
in West-Papoea?

Antwoord 3

De Indonesische autoriteiten hebben aangegeven dat de veiligheidsdiensten aanwezig
zijn om orde en veiligheid in Papua te bewaren en gewapende separatisten op te pakken.

Vraag 4

In hoeverre kunnen de verantwoordelijken voor de dood van de inlichtingenofficier
rekenen op een eerlijke rechtsgang?

Antwoord 4

Vooralsnog zijn er geen verdachten gearresteerd, dus er is (nog) geen sprake van een
rechtsgang. Amnesty International en andere waarnemers hebben in het verleden zorgen
geuit over rechtszaken tegen activisten voor een onafhankelijk Papua.

Vraag 5, 6, 7

Deelt u de vrees dat de 400 extra Indonesische militairen van een elitebataljon als
vergelding disproportioneel geweld zullen gebruiken tegen de Papoeabevolking?

Kunt u de berichten van de mensenrechtenadvocaat Veronica Koman bevestigen dat uit
angst voor geweld zo'n 50.000 burgers hun dorpen ontvlucht zijn?

Zijn er aanwijzingen, of ziet u het risico, dat het «uitroeien» van verantwoordelijken
zich ook uitstrekt tot onschuldige Papoea’s die zich (geweldloos) verzetten tegen
de Indonesische overheersing in hun provincie?

Antwoord 5, 6, 7

Er zijn meerdere verklaringen voor het politieke geweld en de zorgelijke mensenrechtensituatie
in Papua, waaronder de wijze van integratie van Papua in de Republiek Indonesië, de
achterblijvende sociaaleconomische ontwikkeling in Papua, de wijze waarop de Otsus-wet
voor speciale autonomie geïmplementeerd wordt, marginalisatie en discriminatie van
de Papua-bevolking, economische exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, en de voortgaande
instroom van migranten, waardoor het percentage inheemse Papua’s gestaag afneemt.
Alles bij elkaar is dit een uiterst complexe en spanningsvolle situatie. Ondertussen
blijven gewapende groepen aanvallen uitvoeren, onder andere op een vliegveld op 3 juni
jl. Migranten zijn soms ook het doelwit van aanvallen van gewapende groepen.

Zoals de overheden van alle landen heeft de Indonesische overheid het geweldsmandaat
in hun land. Vanzelfsprekend treden zij op tegen gewapende rebellen. De grote en groeiende
aanwezigheid van het leger lijkt evenwel al langer voor spanningen in het gebied te
zorgen en heeft vaker tot geweld tegen burgers geleid, in sommige gevallen met dodelijke
slachtoffers. Daarnaast zorgen confrontraties tussen het leger en rebellengroepen
voor een groot aantal Internally Displaced Persons (IDPs). Uit gesprekken met organisaties die lokaal actief zijn, blijkt dat er sinds
eind april inderdaad meer burgers in Papua hun dorpen ontvlucht zijn. Vanwege de gebrekkige
informatievoorziening is het echter moeilijk om een precies aantal te noemen. Een
betekenisvolle dialoog tussen alle partijen zou het het risico van geweld en ontheemding
kunnen doen afnemen.

Vraag 8

Beaamt u dat de Papoeabevolking het recht heeft, en dient te behouden, om zich politiek
en geweldloos te verzetten tegen fundamentele inbreuken op hun rechten en vrijheden
als etnische minderheid in Indonesië?

Antwoord 8

Indonesië heeft het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten
geratificeerd, waaruit bepaalde politieke rechten en vrijheden voortvloeien. Deze
rechten gelden voor de bevolking van Papua evenzeer als zij voor de bevolking van
de andere delen van Indonesië gelden.

Vraag 9

In hoeverre worden die politieke rechten daadwerkelijk gerespecteerd door de Indonesische
overheid – nationaal maar ook provinciaal en lokaal in Papoea? Kunt u in uw antwoord
onder meer de analyse betrekken zoals beschreven in de open brief van de West Papuan
Council of Churches (WPCC) aan de president van Indonesië inzake de situatie in West-Papoea?2

Antwoord 9

Zoals hierboven beschreven, kent de mensenrechtensituatie in Papua diverse zorgpunten.
Dit gaat naast het geweld tegen burgers en de toename van IDPs ook om bijvoorbeeld
de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van vereniging, de positie van mensenrechtenverdedigers
en (lokale) journalisten, en proportionaliteit bij het optreden van de veiligheidsdiensten.
Deze thema’s spelen soms ook elders in Indonesië. De West Papuan Council of Churches (WPCC) signaleert in haar open brief dat de «militarisering» van Papua de politieke
vrijheden van de lokale bevolking ondermijnt. Nederland deelt die zorgen. Het is aan
Indonesië om de territoriale integriteit van het land te bewaren, maar dit zou gepaard
moeten gaan met een constructieve dialoog om verbetering van de situatie te bewerkstelligen.
Een strikte veiligheidsaanpak zou averechts kunnen werken.

Vraag 10

Welke politieke en/of diplomatieke actie wilt u ondernemen om bij Indonesië aan te
dringen op respect voor de rechten en vrijheden van de Papoeabevolking en het voorkomen
van disproportioneel geweld («uitroeien») tegen Papoea’s?

Antwoord 10

De situatie in Papua, inclusief de mensenrechtensituatie, vormt een vast onderdeel
van de bilaterale en EU-dialoog met Indonesië. Nederland zal blijven aandringen op
een constructieve dialoog tussen alle relevante stakeholders en verbetering van de
sociaaleconomische positie van de Papua-bevolking. Op 15 juni jl. heb ik nog met de
Indonesische ambassadeur over Papua gesproken en op 1 juli jl. besprak ik de situatie
in Papua met de Indonesische Minister van Buitenlandse Zaken, Retno Marsudi. Ook bij
deze gelegenheden heb ik de Nederlandse zorgen overgebracht.

Vraag 11

Hoe draagt Nederland bij aan internationale inspanningen ten behoeve van (humanitaire)
steun aan ontheemde Papoea’s?

Antwoord 11

Nederland draagt zelf niet rechtstreeks bij aan specifieke programma’s voor humanitaire
steun voor ontheemden in Papua. In het kader van het beleid voor humanitaire hulp
en diplomatie maakt Nederland het werk mogelijk van internationale hulporganisaties
als UNHCR, UNICEF en het Rode Kruis. Deze organisaties zijn breed actief in de Pacific-regio.

Vraag 12

Steunt u de oproep van Human Rights Watch inzake de vrijlating van de bekende activist
Victor Yeimo?

Antwoord 12

Ik ben bekend met de arrestatie van Victor Yeimo en de oproep van Human Rights Watch aan de Indonesische autoriteiten om hem vrij te laten. Zijn zaak wordt echter nog
door de Indonesische rechter behandeld en Nederland mengt zich in beginsel niet in
de rechtsgang van andere landen. Wel dringt Nederland in contacten met de Indonesische
regering, zowel bilateraal als in EU-verband, aan op waarborging van politieke rechten,
zoals het recht op een eerlijk proces en vrijheid van meningsuiting.

Vraag 13

Beaamt u dat Nederland, vanuit het koloniale verleden en de historisch sterke banden
met Indonesië en Papoea, een bijzondere verantwoordelijkheid heeft ten aanzien van
de rechten en vrijheden van de Papoea’s?

Antwoord 13

Nee. Vanuit de historische banden heeft Nederland (en hebben Nederlanders) veel belangstelling
voor de ontwikkelingen in Papua. Zoals bekend erkent Nederland de soevereiniteit en
territoriale integriteit van de Republiek Indonesië binnen zijn huidige grenzen, dus
inclusief Papua. Dat betekent dat de inwoners van Papua dezelfde rechten en vrijheden
behoren te hebben als de andere inwoners van Indonesië, niet meer en niet minder.
De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de Indonesische autoriteiten.

Vraag 14

Wilt u opnieuw (op 22-11-2019 vond een gesprek plaats met de Indonesische Minister
van Buitenlandse Zaken, en marge van de G20 bijeenkomst in Japan), ook in lijn met
de motie-Van der Staaij en Ploumen (Kamerstuk 35 300 V, nr. 39), in gesprek gaan met de Minister van Buitenlandse Zaken van Indonesië om de Nederlandse
zorgen omtrent de huidige situatie kenbaar maken? Wilt u de recente ontwikkelingen
ook agenderen binnen de EU-Indonesië Mensenrechtendialoog?3

Antwoord 14

De situatie in Papua is een vast onderdeel van de bilaterale dialoog. Zo is dit recent
ook aan de orde gekomen in mijn gesprek met Minister Retno Marsudi. Ook is Papua opgebracht
tijdens de meest recente EU-Indonesië Mensenrechtendialoog op 27 mei jl. Nederland
zal bij de Indonesische autoriteiten blijven aandringen op een betekenisvolle dialoog,
tussen alle betrokken partijen.