Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Jasper van Dijk en Leijten over falend schuldenbeleid van de Belastingdienst

Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen (Financiën – Toeslagen en Douane) (ontvangen
9 juli 2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 2447.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht «Schuldenbeleid van Belastingdienst onder vuur»?1

Antwoord 1

Zoals toegelicht in de brief bij de beantwoording van deze Kamervragen is er bij verrekening
van toeslagen in het kader van de standaard betalingsregeling ten onrechte geen rekening
gehouden met de beslagvrije voet, met als gevolg dat mensen onder het bestaansminimum
kunnen komen.

Achteraf bezien was de aanname onjuist, dat mensen op basis van de terugvorderingsbeschikking
altijd bewust stilzwijgend instemmen met de standaard. Hierdoor werd in voorkomende
gevallen de beslagvrije voet ten onrechte niet toegepast. Met de gebruikte werkwijze
is niet vast te stellen of er al dan niet is ingestemd met het aflossingsbedrag en
of inbreuk is gemaakt op de beslagvrije voet. Gezien het doel en de strekking van
de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet (Wet vBVV) concludeer ik nu met Toeslagen
en de Belastingdienst dat deze werkwijze niet had mogen worden toegepast.

Op 25 maart en op 23 april jl. heb ik, samen met Toeslagen en de Belastingdienst met
de Nationale ombudsman (No) en de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR)
gesproken over deze uitermate vervelende situatie. Ik heb aan hen toegelicht hoe dit
heeft kunnen ontstaan, welke oplossingen Toeslagen en de Belastingdienst kunnen bieden
en welke oplossingsrichtingen er onderzocht worden voor de langere termijn. Dit heb
ik ook uitgewerkt in de bijgaande brief. Afgesproken is dat ik hierover in contact
blijf met hen.

Vraag 2

Klopt het dat de Belastingdienst bij het verrekenen van toeslagen er niet standaard
rekening mee houdt of mensen genoeg geld overhouden om van te leven, terwijl dat volgens
de nieuwe Wet vereenvoudiging beslagvrije voet wel zou moeten?

Antwoord 2

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 1 en de meegezonden
brief. Naast de verrekening in het kader van de (veronderstelde) overeengekomen standaard
betalingsregeling, kan er ook sprake zijn van de eenzijdig door Toeslagen toegepaste
«dwangverrekening». Bij gebruikmaking van deze wettelijke verrekeningsbevoegdheid
past hij de beslagvrije voet actief toe.2

Bij de verrekening in het kader van de standaard betalingsregeling is verondersteld
dat de verrekening plaatsvindt met (stilzwijgende) instemming en ten behoeve van de
burger. Hierbij werd er ten onrechte vanuit gegaan dat de beslagvrije voet in dat
geval niet geldt. Beide vormen van verrekening zijn sinds 18 december 2020 niet meer
opgestart als gevolg van de uitvoering van de motie Azarkan.

Vraag 3

Erkent u dat mensen met schulden die hun toeslag moeten terugbetalen nog dieper in
de problemen kunnen komen als er geen betaalregeling wordt getroffen?

Antwoord 3

Mensen met schulden die hun toeslag moeten terugbetalen kunnen inderdaad nog dieper
in de problemen komen als er geen adequate betaalregeling wordt getroffen. Daarom
biedt Toeslagen deze mensen ook standaard een betalingsregeling aan. Maar als bij
de toepassing van de standaard betalingsregeling een te hoog aflossingsbedrag wordt
verrekend waarbij geen rekening is gehouden met de beslagvrije voet, kunnen mensen
alsnog dieper in de problemen komen. Mensen kunnen dan de verrekening stoppen door
een persoonlijke betalingsregeling aan te vragen waarbij rekening wordt gehouden met
hun betalingscapaciteit, waardoor zij niet onder het bestaansminimum komen.

Bij mensen die aangeven niet in te stemmen met het aflossingsbedrag wordt de verrekening
per direct gestopt. De beslagvrije voet wordt dan berekend en als de verrekening op
basis hiervan te hoog is geweest, dan wordt de verrekening tot en met januari teruggedraaid.
Voor een nadere uitleg van de wijze waarop ik dit wil oplossen verwijs ik u naar de
brief bij de beantwoording van deze Kamervragen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het onaanvaardbaar is dat de heer Kloos van een paar euro per
week moet leven en zelfs geen cadeautje kan kopen voor zijn zoon? Erkent u dat dit
werd veroorzaakt door het botweg stopzetten van zijn huurtoeslag?

Antwoord 4

Ik erken dat de werkwijze waarbij Toeslagen en de Belastingdienst ten onrechte uitgingen
van instemming met de hoogte van de aflossingsbedragen, zonder bij de verrekening
daarvan rekening te houden met de beslagvrije voet, tot onaanvaardbare gevolgen kan
leiden. Toeslagen en de Belastingdienst zetten alles in het werk om met mensen die
dit soort gevolgen ondervinden in contact te komen om desgewenst een persoonlijke
betalingsregeling te starten. Zoals ik ook in de begeleidende brief heb aangegeven,
betrek ik hierbij ook stakeholders en intermediairs.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de nieuwe Wet vereenvoudiging beslagvrije voet niet goed wordt
uitgevoerd als niet wordt gekeken wat iemand met schulden nog kan betalen? Wat onderneemt
u hiertegen?

Antwoord 5

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 1 en naar
de meegezonden brief.

Vraag 6

Erkent u dat mensen niet altijd weten hoe je een persoonlijke regeling moet aanvragen?
Hoe gaat u dit verbeteren?

Antwoord 6

Ik erken dat er mensen zijn die niet weten hoe je een persoonlijke betalingsregeling
aan moet vragen. Daarom informeert Toeslagen hen hier op verschillende manieren over.
Op de achterkant van elke brief die Toeslagen vanuit de centrale systemen verstuurt,
staat informatie over het terug- en invorderingsproces.

Voorbeelden van die brieven zijn: de terugvorderingsbeschikking, de bevestiging van
de start van de standaard betalingsregeling, de betalingsherinnering, de aanmaning
en mededelingen naar aanleiding van een verwerkte betaling of verrekening. In die
brieven staat dat, als iemand niet meer rondkomt omdat de toeslag moet worden terugbetaald
of omdat er wordt verrekend, hij zo snel mogelijk een persoonlijke betalingsregeling
aan moet vragen. Toeslagen verwijst in die brieven naar het formulier op de website
toeslagen.nl, waarmee een persoonlijke betalingsregeling kan worden aangevraagd. Op
de website is hierover ook informatie te vinden. Daarnaast staat vermeld dat de burger
contact kan opnemen met de BelastingTelefoon bij vragen over het starten van een persoonlijke
betalingsregeling.

Uit de gesprekken met de No en de LOSR komt naar voren dat de dienstverlening en de
informatieverstrekking via de BelastingTelefoon, de schriftelijke communicatie naar
aanleiding van verzoeken en de website verbeterd kan worden. Toeslagen werkt daar
op dit moment hard aan. Hierbij zal in contact met diverse stakeholders en intermediairs
onderzocht worden hoe de betreffende groep beter bereikt kan worden en hoe we hen
kunnen activeren om contact op te nemen met de Belastingdienst. Onderdeel hiervan
is een gezamenlijke boodschap die de verschillende stakeholders via hun informatiekanalen
kunnen verspreiden.

De Belastingdienst en Toeslagen werken daarnaast op diverse vlakken aan de verbetering
van de dienstverlening. Zo zal het aantal balieomgevingen verdubbelen. Daar kan de
burger ook met vragen omtrent betalingsregelingen terecht. Daarnaast gaan Toeslagen
en de Belastingdienst met 10 tot 20 hulpverlenende punten, bijvoorbeeld bij gemeenten
en in bibliotheken, pilots aan om meer en betere dienstverlening aan te bieden.

Zoals is toegezegd in de reactie op de ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag,
zal daarnaast ook de invorderingsstrategie van Toeslagen en de Belastingdienst tegen
het licht worden gehouden, waarbij in ieder geval gekeken wordt naar de voorwaarden
om in aanmerking te komen voor een persoonlijke betalingsregeling.

Vraag 7

Is u bekend dat wanneer de deurwaarder beslag op loon legt hij dan vraagt aan de Belastingdienst
om door te geven of betrokkene een voorlopige teruggaaf belastingen en toeslagen ontvangt
en of hierop verrekend wordt, omdat dit nodig is om de beslagvrije voet goed te kunnen
berekenen? Hoe reageert de belastingdienst op deze verzoeken? Wordt ook doorgegeven
dat toeslagen niet worden uitbetaald wanneer sprake is van een verrekening als gevolg
van een standaard betalingsregeling?

Antwoord 7

De gerechtsdeurwaarder berekent zelf de beslagvrije voet. In deze berekening worden
verrekeningen niet standaard meegerekend. Als een deurwaarder verzoekt om informatie
over verrekeningen te verstrekken, geven Toeslagen en de Belastingdienst het bedrag
dat verrekend wordt door aan de gerechtsdeurwaarder.

Vraag 8

Is de Belastingdienst al in gesprek geweest met de Sociaal raadslieden? Wat was daarvan
de uitkomst?

Antwoord 8

Op 25 maart en op 23 april jl. heb ik gesproken met de LOSR en de No. Ook op medewerkersniveau
vinden er gesprekken plaats. Deze gesprekken worden voortgezet om de oplossingsrichtingen
met hen te bespreken. Voor de uitkomsten van de eerdere gesprekken verwijs ik u naar
de meegezonden brief en antwoord 11 op de vraag van het lid Lodders.

Vraag 9

Deelt u de mening van de Nationale ombudsman dat de Belastingdienst altijd moet kijken
of mensen genoeg geld over houden? Zo ja, wat onderneemt u om dit te realiseren.

Antwoord 9

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 1 en de meegezonden
brief.

Vraag 10

Wat heeft u gedaan met de oproep van de Nationale ombudsman om het beleid van de Belastingdienst
op korte termijn aan te passen?

Antwoord 10

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik naar de meegezonden brief.

Vraag 11

Wat onderneemt u om mensen beter te informeren over de beslagvrije voet en de mogelijkheden
voor een persoonlijke betalingsregeling?

Antwoord 11

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 6.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen van het lid Lodders (VVD), ingezonden
10 maart 2021 (vraagnummer 2021Z04390) en van het lid Omtzigt (CDA), ingezonden 10 maart 2021 (vraagnummer 2021Z04395).