Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Wiersma over het bericht dat de marechaussee de handen vol heeft aan mensensmokkel

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 21 juni
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 2854.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Handen vol aan mensensmokkel: complete pakketreizen
naar Nederland»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is de stand van zaken van uw aanpak aangaande mensensmokkel? Hoe staat het met
de uitvoering van de motie Van Ojik/Becker die oproept tot een effectievere bestrijding,
kamerstuk 35 300 VI, nr. 48?

Antwoord 2

In het kader van het vreemdelingentoezicht en Mobiel Toezicht Veiligheid (MTV) worden
door de politie en de KMar controles uitgevoerd bij asielzoekerscentra en landsgrenzen
om mensensmokkel tegen te gaan.

Ook in Europol verband werkt Nederland al nauw samen met andere lidstaten.

Verder wordt in het kader van de motie onder andere de juridische mogelijkheden met
betrekking tot de rechtsmachtstoedeling voor mensensmokkel nader bezien.

Het doel hiervan is dat de Nederlandse opsporingsinstanties – waar mogelijk in samenwerking
met andere landen – effectiever de bij mensensmokkel betrokken criminele organisaties
kunnen onderzoeken en vervolgen. Daarnaast is een voorstel van het kabinet om de strafmaat
voor mensensmokkel te verhogen uitgewerkt, zoals aangekondigd in de brief van 10 september
2020 aan de Kamer.

Vraag 3

Kunt u een overzicht geven van de verschillende onderdelen van deze aanpak, waaronder
het strikter controleren van aankomsten bij aanmeldcentra en het opvoeren van controles?
Kunt u per onderdeel van de aanpak aangeven wat de resultaten zijn en welke knelpunten
worden ervaren?

Antwoord 3

In het kader van het vreemdelingentoezicht en MTV worden door de Politie en de KMar
controles uitgevoerd om bij asielzoekerscentra en landsgrenzen mensensmokkel tegen
te gaan. Ook rondom het azc in Ter Apel en de Nederlands- Duitse grens. Bij deze controles
zijn zij alert op mogelijke signalen van mensensmokkel en kijken zij ook naar verdachte
voertuigen die in de buurt van AZC’s rondrijden. Daarnaast zijn in het kader van het
identificatie en registratieproces de politie en KMar bij de intake van de asielaanvraag
door de IND alert op signalen van mensensmokkel. Als blijkt dat er mogelijke sprake
is van mensensmokkel dan wordt hier nader strafrechtelijk onderzoek naar gedaan

Vraag 4

Welke verschillende motieven voor mensensmokkel, bijvoorbeeld asiel, arbeid, illegale
prostitutie zijn te onderscheiden? Hoe vaak komen deze voor en hoe hebben deze verschillende
groepen zich qua omvang in de afgelopen jaren ontwikkeld?

Antwoord 4

Mensensmokkel is in hoog tempo een lucratieve activiteit geworden voor goed georganiseerde
criminele organisaties die een breed scala aan diensten aanbieden aan migranten die
om verschillende redenen naar de EU willen komen. Er zijn verschillende modi operandi
voor mensensmokkel en oneigenlijk gebruik van reguliere- of asielprocedures om mensensmokkel
te faciliteren. Bij de registratie van de mensensmokkel incidenten door de uitvoeringsorganisaties
worden de motieven niet structureel aangegeven.

Vraag 5

Heeft de manier waarop asielzoekers worden opgevangen effect op het gebruik van mensensmokkelroutes
naar Nederland, bijvoorbeeld met betrekking tot de sobere opvang, de handhaving en
toezicht locatie en de aanpak van overlast?

Antwoord 5

De wijze waarop de opvang asielzoekers is ingericht kan een effect hebben op het gebruik
van mensensmokkelroutes naar Nederland. Mensensmokkelorganisaties maken gebruik van
verschillende modi operandi om migranten naar Nederland te smokkelen. In dat verband
kunnen gesmokkelde migranten nagaan wat de procedures en opvang zijn in een bepaald
land. Het is voorgekomen dat de opvang voor asielzoekers wordt gebruikt om migranten
tijdelijk te huisvesten in afwachting van de doorsmokkel naar een eventuele eindbestemming
in een ander land.

Vraag 6

Verschillen asielzoekers die gebruik maken van mensensmokkelroutes van asielzoekers
die legale migratieroutes gebruiken om in Nederland te komen, bijvoorbeeld qua herkomstland,
inkomen, opleidingsniveau, asielmotief? Kunt u hierop een toelichting geven?

Antwoord 6

Er zijn aanwijzingen dat asielzoekers die via legale migratieroutes naar Nederland
reizen, relatief hoger zijn opgeleid en een beter inkomen hebben dan asielzoekers
die via illegale migratieroutes reizen. Uit recent onderzoek is gebleken dat met name
Iraanse asielzoekers op basis van een kort verblijf visum naar Nederland reizen. Deze
modus operandi ziet de IND ook bij een beperkt aantal andere nationaliteiten.

Vraag 7

Bent u het eens dat een van de pijlers in de aanpak mensensmokkel moet zijn dat, zeker
evident kansarme asielzoekers die gebruik willen maken van smokkelroutes, moeten weten
dat ze geen of weinig kans op asiel maken? Deelt u voorts de mening hen überhaupt
te ontmoedigen de gevaarlijke reis te ondernemen om naar Nederland te komen? Welke
interventies zijn hierbij tot nu toe bewezen effectief?

Antwoord 7

Bewustwording kan ervoor zorgen dat migranten afzien van de gevaarlijke reis naar
Europa, doordat men beter geïnformeerd is over de risico’s van irreguliere migratie,
alternatieven in eigen land en de realiteit in het land van bestemming.

Uit onderzoek kunnen we lessen trekken over de effectiviteit van deze interventies.
Het is cruciaal dat migranten de bron van informatie vertrouwen. Boodschappen moeten
aansluiten bij de werkelijkheid van de migrant, die per herkomstland of zelfs per
regio verschilt. De effectiviteit van campagnes moet ook bezien worden in samenhang
met andere onderdelen van het migratiebeleid. Boodschappen over risico’s hebben bijvoorbeeld
meer effect als ze worden gecombineerd met alternatieven voor migratie. Daarom wordt
in de bewustwordingscampagnes ook een verband gelegd met het Nederlandse beleid om
de grondoorzaken van migratie aan te pakken, dat bijv. jeugdwerkloosheid tegengaat.
Ook worden mensen gewezen op de kansen die in eigen land bestaan.

Vraag 8

Bent u het eens dat mensensmokkel hard bestraft moet worden? Hoe staat het met de
uitwerking van de aanscherping van de strafmaat voor mensensmokkel zoals aangekondigd
in de Kamerbrief naar aanleiding van de brand op Lesbos (Kamerstuk 19 637, nr. 2652)?

Antwoord 8

Ik deel uw standpunt dat mensensmokkel passend moet kunnen worden bestraft. Met het
oog daarop is een wetsvoorstel uitgewerkt, waarin de strafmaat voor mensensmokkel
wordt verhoogd. Hiermee wil het kabinet het mogelijk maken om een verder aangescherpt
strafvorderingsbeleid te voeren en hogere straffen op te leggen. Het streven is om
het wetsvoorstel in juni voor advies aan de Raad van State voor te leggen.

Vraag 9

Welke mogelijkheden ziet u om de aanpak mensensmokkel komende tijd te intensiveren?

Antwoord 9

Voor intensivering van de aanpak mensensmokkel wordt in samenspraak met het OM, de
KMar en politie de juridische mogelijkheden met betrekking tot de extraterritoriale
rechtsmacht voor mensensmokkel nader bezien. In dit verband wordt verkend of uitbreiding
van de rechtsmacht tot bijvoorbeeld op EU-grondgebied begane mensensmokkel door personen
met niet-Nederlandse nationaliteit, die zich na het plegen van het delict naar Nederland
hebben begeven, mogelijk en wenselijk is. Doel is dat de Nederlandse opsporingsinstanties
– waar mogelijk in samenwerking met andere landen – effectiever de bij mensensmokkel
betrokken criminele organisaties kunnen onderzoeken en vervolgen. Verder worden in
EU verband ook de nodige maatregelen genomen onder andere in het Europol European
Multidisciplinary Platform Against Crime Threat (EMPACT)-project illegale immigratie.
Binnen dit Europol project worden verschillende operationele acties door de lidstaten
uitgevoerd om mensensmokkel aan te pakken. Daarnaast is het de verwachting dat er
in het herziene EU-actieplan mensensmokkel ook nieuwe maatregelen zullen worden voorgesteld
om mensensmokkel tegen te gaan. Het streven van de Commissie is om dit actieplan medio
2021 met de lidstaten te delen.

Vraag 10

Bent u bereid komende tijd in de voorlichting richting vluchtelingen, zowel binnen
als buiten Nederland, extra aandacht te schenken aan het gevaar van mensensmokkel
en de beperkte kans op een verblijfvergunning voor asielzoekers uit diverse herkomstlanden?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Zoals ook in vraag 7 benoemd, neemt bewustwording creëren, naast andere preventiemaatregelen,
een belangrijke plaats in bij de bestrijding van mensensmokkel. Er wordt voor een
goed evenwicht gekozen tussen mogelijkheden in eigen land, daadwerkelijke risico’s
langs de migratieroute en het schetsen van een realistisch beeld van de situatie in
Europa. Als het echter gaat om vluchtelingen, kunnen zij in aanmerking komen voor
hervestigingsmogelijkheden, waaronder ook in beperkte mate naar Nederland.