Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Hijink over het bericht dat het ministerie in strijd met de wet, en zonder toezicht 925 miljoen euro stort voor entreetesten

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 29 april
2021).

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht dat het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport in strijd met de wet, en zonder toezicht 925 miljoen euro stort voor entreetesten?1

Antwoord 1

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar mijn brief d.d. 14 april in reactie
op het verzoek van de Vaste Kamercommissie van VWS d.d. 13 april om een reactie op
deze berichtgeving.

Vraag 2

Waarom is er niet voor gekozen om het project om 400.000 sneltesten per dag af te
gaan nemen openbaar aan te besteden, terwijl dit wettelijk gezien wel zou moeten?
Als deze keuze is gemaakt vanwege de snelheid, waarom is er dan geen gebruik gemaakt
van een spoedprocedure voor aanbestedingen?

Antwoord 2

Een verkorte aanbestedingsprocedure duurt al gauw minimaal 6–8 weken, waarna vervolgens
het werk nog zou moeten beginnen. De wens was echter op dat moment om in februari/maart
2021 van start te kunnen gaan met het opzetten van toegangstesten. Om die reden heb
ik vanwege de snelheid, in afwijking van de Europese aanbestedingsregels, de Stichting
financieel in de gelegenheid gesteld om dit te realiseren.

Vraag 3

Waarom is de keuze gemaakt om dit project aan de stichting Open Nederland te gunnen?
Welke rol heeft VNO-NCW hierbij gespeeld?

Antwoord 3

In het najaar van 2020 klonk maatschappelijk breed de roep om de inzet van sneltesten
bij het «van het slot krijgen» van de samenleving door weer meer maatschappelijke
en economische activiteiten mogelijk te maken. Zo lanceerde werkgeversorganisatie
VNO NCW begin november een rapport over de testsamenleving. Ook in de Tweede Kamer
pleitten meerdere fracties voor de inzet van sneltesten voor dit doel. Vanaf november
2020 heb ik samen met de Minister van EZK en de voorzitter van VNO NCW gesproken over
de realisatie voor sneltestcapaciteit, welke nodig is bij het openen van de samenleving.
Oud-commandant der strijdkrachten Tom Middendorp (momenteel bestuurder van de Stichting
Open Nederland en eerder betrokken bij de opschalen van GGD-testcapaciteit in XL-straten,
spoor 1) heeft hierna, op verzoek van VNO NCW, een voorstel ontwikkeld voor de realisatie
van speciale teststraten waar toegangstesten kunnen worden afgenomen. Dit is besproken
in een bestuurlijk overleg op 27 januari 2021. Om dit plan te realiseren is door het
gezamenlijke bedrijfsleven een onafhankelijke Stichting opgericht; Stichting Open
Nederland. Deze Stichting heeft een kwartiermakersfunctie en in de latere fasen een
coördinerende functie om met hulp van het bedrijfsleven snel een landelijk dekkend
netwerk van testaanbieders voor toegangstesten te realiseren. Het kabinet heeft besloten
met de Stichting samen te werken vanwege het non-profit karakter, de ervaring die
werd ingebracht en de snelheid die nodig was. De Stichting heeft daarom op 22 februari
jl. formeel opdracht gekregen om de testinfrastructuur

voor de testafnamecapaciteit te realiseren, de testuitslagen te genereren in het ICT-systeem
en de koppeling van de testuitslag aan het testbewijs mogelijk te maken. Vooruitlopend
hierop is de Stichting al aan de slag gegaan.

Vraag 4

Klopt het dat de stichting zelf kan bepalen hoe bijna een miljard euro aan publieke
middelen wordt besteed? Waarom wordt er bij zo’n omvangrijk bedrag niet meer controle
uitgeoefend?

Antwoord 4

Nee. Ten eerste is de opdracht aan de Stichting in fasen opgedeeld (go/no go momenten);
er wordt per fase een beslissing genomen of er gestart wordt met een volgende fase;
inclusief de financiering van een volgende fase.

Het kabinet heeft in totaal 1,1 miljard euro begroot voor het toegangstesten tot en
met eind augustus 2021. Hiervan zal totaal ca. 900 miljoen via de Stichting lopen
voor realisatie en exploitatie van toegangstesten. Ten eerste is dit een raming. Of
de geraamde bedragen nodig zullen zijn voor de realisatie van de opdracht van de Stichting
hangt af van ook de daadwerkelijke besluitvorming door het kabinet (wanneer en hoelang
is toegangstesten nodig/nuttig, mede in relatie tot het epidemiologisch beeld), de
hoeveelheid benodigde testen en de prijsstelling. Inzet is om de kosten zo laag mogelijk
te houden, maar wel met een goede prijs/kwaliteitverhouding.

Ten tweede wordt dit bedrag niet in een keer over gemaakt aan de stichting. Het kabinet
besluit immers steeds per fase om de testcapaciteit verder op te schalen. Dit betekent
dat ook de bevoorschotting van de Stichting per fase loopt; op basis van een begroting
waarop kan worden bijgestuurd en waarover verantwoording wordt afgelegd. De facturatie
vindt plaats op nacalculatiebasis. Ik beoordeel de Diensten/ de gestelde prestaties.
Waarbij ik niet gehouden ben tot enige betaling aan SON voordat acceptatie heeft plaatsgevonden.
Voor de nacalculatie specificeert en factureert SON de factuur en doet SON opgave
van het aantal en de data van de werkelijk en noodzakelijk bestede dagen of uren,
waarbij SON een korte omschrijving van de verrichte werkzaamheden geeft. Zoals in
vraag 1 wordt beschreven, vindt er wel een controle plaats op het bestede bedrag.

Vraag 5

Op welke manier moet stichting Open Nederland verantwoording afleggen over hoe ze
het geld uitgeven? Welke instrumenten heeft het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport om hier grip op te houden?

Antwoord 5

De verantwoordingsrelatie tussen VWS en de Stichting is volledig transparant. VWS
verstrekt middelen aan de Stichting op basis van begrotingen die door de Stichting
worden aangeleverd. Ook krijgt het Ministerie van VWS volledig inzicht in de activiteiten
en kosten van de Stichting, de Stichting rapporteert periodiek aan het ministerie
over de uitvoering en realisatie van de opdracht, en de Stichting zal worden gecontroleerd
door een externe accountant. Daarnaast worden de processen van leveranciers van de
stichting door een onafhankelijke, externe partij, getoetst.

Vraag 6

Klopt het dat de bestuursleden van de stichting Open Nederland hun eigen salaris kunnen
bepalen? Vindt u ook dat deze salarissen onder de Balkenedenorm moeten blijven? Zo
ja, wat gaat u doen om dit af te dwingen?

Antwoord 6

Uit de begroting die de Stichting Open Nederland aan ons heeft voorgelegd blijkt dat
het uurtarief van het bestuur conform WNT is.

Vraag 7

Welke afspraken zijn gemaakt met de stichting Open Nederland? Bent u bereid om de
overeenkomst met deze organisatie te delen met de Kamer?

Antwoord 7

Ja, zie mijn brief van 14 april in reactie op het verzoek van de vaste commissie voor
Volksgezondheid, Welzijn en Sport op 13 april 2021 om voorafgaand aan het plenaire
debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus alle documenten die betrekking
hebben op de (totstandkoming van de) overeenkomst tussen het Ministerie van VWS en
Stichting Open Nederland naar de Kamer te sturen.

Vraag 8

Wordt er via dit project winst gemaakt door de stichting Open Nederland, haar bestuurders
of door Lead Healthcare? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 8

De Stichting is not-for-profit en maakt geen winst. Private aanbieders van testen
die als onderaannemers testen uitvoeren kunnen wel winst maken. Ik ben van mening
dat deze beperkt en redelijk dient te zijn gelet op het publieke belang.

Vraag 9

Waarom is er nog geen contract getekend tussen de stichting Open Nederland en Lead
Healthcare? Bent u het ermee eens dat de chaotische wijze waarop dit project tot nu
toe wordt uitgevoerd zeer onwenselijk is? Wat gaat u doen om dit te verbeteren?

Antwoord 9

De reden dat de Stichting nog geen schriftelijke overeenkomst met Lead Healthcare
heeft is omdat de dienstverleningsovereenkomst tussen de Stichting en het Ministerie
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport sinds 14 april 2021 rond is. Er zijn wel degelijk
mondelinge afspraken gemaakt. Ik verwacht dat, nu de overeenkomst voor fase 1 met
SON gesloten is, er geen problemen zijn met het contracteren van onderaannemers.

Vraag 10

Waarom wordt er een «complete private GGD» opgezet met publiek geld? Is het niet logischer
om de publieke testcapaciteit uit te breiden?

Antwoord 10

Het doel van testen bij de GGD en toegangstesten is anders. De GGD is verantwoordelijk
voor de publieke gezondheidszorg. Hierdoor zijn zij verantwoordelijk voor het testen
voor opsporing en bestrijding van het virus (spoor 1). Toegangstesten zijn maatschappelijk
van belang om de samenleving eerder of meer te openen. Toegangstesten hebben geen
publieke gezondheidaspect en de GGD moet voldoende testcapaciteit hebben voor het
testen van symptomen. Vanwege deze aspecten is er voor gekozen om commerciële partijen
in te zetten.

Vraag 11

Is er rekening gehouden met de mogelijkheid dat de stichting Open Nederland een schadevergoeding
moet betalen vanwege het onrechtmatig niet openbaar aanbesteden van dit project? Kunt
u dit toelichten?

Antwoord 11

In de overeenkomst is opgenomen dat de Stichting verplicht is om bij het uitvoeren
van de diensten zo veel mogelijk openbaar en transparant te handelen en de markt zo
veel mogelijk te betrekken. De Stichting heeft daartoe een proces ingericht om te
borgen dat geïnteresseerde marktpartijen die voldoen aan de voorwaarden kunnen deelnemen.
De Stichting heeft bij de invulling hiervan volledige beleidsvrijheid en borgt de
rechtmatigheid hiervan. Als de stichting niet voldoet aan deze verplichting dan kan
de stichting in gebreke worden gesteld.

Vraag 12

Mocht de stichting Open Nederland een schadevergoeding moeten betalen, voor wiens
rekening zou die dan komen? Zou dit (indirect) betaald moeten worden van publieke
middelen? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 12

De Stichting Open Nederland is in het leven geroepen om toegangstesten mogelijk te
maken. Daarvoor worden ook de financiële beschikbaar gesteld. Voor risico’s heeft
deze Stichting slechts beperkt eigen financiële middelen ter beschikking, waardoor
een schadevergoeding beperkt zal zijn.

Vraag 13

Wilt u deze vragen beantwoorden voor het eerstvolgende debat over de ontwikkelingen
rondom het coronavirus?

Antwoord 13

Nee.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Hijink (SP),
ingezonden 9 april 2021 (vraagnummer 2021Z05622)