Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Laçin over het bericht “Milieuramp in de Berkel: Friesland Campina vervuilde, het Waterschap betaalde”

Antwoord van Minister Van Nieuwenhuizen Wijbenga (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen
22 maart 2021) Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 1973

Vraag 1

Bent u bekend met de ernstige vervuiling van de Berkel door Friesland Campina in 2018?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven of het klopt dat, hoewel het Waterschap Rijn en IJssel geen schuld
had aan dit ongeval, zij toch twee derde van de kosten betaalde? Zo ja, op welke wijze
wordt hiermee voldaan aan het beginsel dat de vervuiler betaalt? Zo nee, wat is dan
de kostenverdeling?

Antwoord 2

Het waterschap heeft de autonome bevoegdheid om zelf een afweging te maken over de
kostenverdeling. Waterschap Rijn en IJssel heeft inderdaad twee derde van de kosten
betaald. Als eigenaar van de persleiding en het afvalwater ligt de verantwoordelijkheid
voor de persleidingbreuk primair bij het waterschap. Het waterschap is verantwoordelijk
voor de beheerkosten van de persleiding en de risico’s die daarbij horen.

In opdracht van de drie betrokken partijen (het waterschap, Friesland-Campina en de
aannemer) heeft TNO onafhankelijk onderzoek gedaan naar de oorzaak van de leidingbreuk.
Op basis van de resultaten van het onderzoek heeft TNO geconcludeerd dat de lekkage
drie mogelijke oorzaken kan hebben of een combinatie van deze drie oorzaken. De mogelijke
oorzaken die zijn aangewezen zijn aan alle partijen (deels) toe te rekenen. Dit tezamen
maakte dat het voor het waterschap niet voor de hand lag om één van de andere partijen
aansprakelijk te stellen.

Vraag 3

Kunt u aangeven welke redenen ten grondslag lagen aan het geheimhouden van de kostenverdeling?

Antwoord 3

Een waterschap mag binnen de wettelijke kaders zelf besluiten welke zaken zij wel
en niet actief openbaar maakt. Naar aanleiding van het WOB-verzoek is de kostenverdeling
openbaar gemaakt door het waterschap.

Vraag 4

Kunt u aangeven of deze manier van werken, alsmede de wijze waarop dergelijke kosten
worden verdeeld, ook elders in Nederland gangbaar is? Zo ja, graag een overzicht,
inclusief de betrokken partijen en de kostenverdeling? Zo nee, graag eveneens een
overzicht, inclusief betrokken partijen en de kostenverdeling?

Antwoord 4

Soortgelijke situaties zijn bij mij en de Unie van Waterschappen niet bekend.

Vraag 5

Wat vindt u ervan dat er niet is gekozen om de vervuiler aansprakelijk te stellen,
omdat de verstandhouding dan verstoord zou raken? Deelt u de mening dat milieuvervuiling
aanpakken belangrijker is dan een goede verstandhouding met bedrijven die voor milieuvervuiling
zorgen?

Antwoord 5

Van het Waterschap Rijn en IJssel heb ik begrepen dat de verstandhouding geen rol
heeft gespeeld. Het waterschap is de verantwoordelijk eigenaar van de persleiding
en bijbehorende risico’s, en is daarmee ook zelf verantwoordelijk voor een afweging
over het al dan niet aansprakelijk stellen van andere partijen.

De betrokken partijen zijn samen een onafhankelijk onderzoek gestart naar de oorzaak
van de persleidingbreuk. Tussen de partijen was afgesproken dat het onderzoeksrapport
een basis kon vormen voor overleg over verdeling van de schadelast. De onderzoeksresultaten
hebben niet geleid tot een aansprakelijkheidsstelling van één van de partijen.

Vraag 6

Kunt u aangeven wat in deze kwesties de rol en betrokkenheid is van de omgevingsdiensten
en de provincies, waarom er in dit geval (tenminste om vast te stellen dat geen sprake
is van laakbaar handelen) geen aangifte is gedaan van een milieudelict en wat de wet
in deze kwesties voorschrijft als handelwijze?

Antwoord 6

Waterschap Rijn en IJssel heeft de calamiteit meteen gemeld bij de omgevingsdiensten,
gemeenten, provincie en ook bij de politie Oost-Nederland. Alle maatregelen die genomen
zijn, zijn ook afgestemd met de bevoegde gezagen. Het OM heeft vanuit de eigen onafhankelijke
rol de zaak onderzocht. Op basis van haar bevindingen heeft het OM geen aanleiding
gezien om betrokken partijen strafrechtelijk te vervolgen.

Vraag 7

Kunt u aangeven op welke wijze in dit soort gevallen de aansprakelijkheid wordt bepaald
en waarom niet altijd wordt gekozen voor een gang naar de onafhankelijke rechtspraak?

Antwoord 7

De partijen hebben onderling overeenstemming bereikt over de kostenverdeling. De gang
naar de rechter is bedoeld voor gevallen waarbij er geen overeenstemming gevonden
kan worden. Pas dan is het aan de rechter om een eventuele aansprakelijkheid te bepalen.

Vraag 8

Kunt u aangeven of de betrokken partijen verzekerd zijn tegen dit type calamiteiten?
Zo ja, welke schade werd hiermee gedekt? Zo nee, waarom niet en waarom is dit niet
verplicht?

Antwoord 8

Het waterschap heeft haar eigendommen verzekerd middels een eigendommenverzekering.
Deze calamiteit valt echter niet onder de dekking. Waterschappen maken zelf een afweging
in waar zij zich wel en niet voor verzekeren.

Vraag 9

Is er onderzoek gedaan naar de vervuiling die heeft plaatsgevonden en de mogelijke
gevolgen voor mens, dier en natuur? Zo ja, wat is hiervan de uitkomst? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 9

Ja, dit is gedurende de calamiteit en de periode daarna actief onderzocht: het waterschap
heeft zelf actief gemonitord en ook de omgevingsdiensten waren hierbij betrokken.
Met name ten tijde van de calamiteit was er sprake van vissterfte.

Er zijn geen milieugevaarlijke stoffen in het milieu geloosd. Het ging hier om melkresten
en niet- schadelijke schoonmaakmiddelen. De vissen stierven door zuurstofgebrek. Om
het ecosysteem snel te kunnen laten herstellen heeft het waterschap de bodem van de
Berkel gereinigd. Ook de bodem waar het water tijdelijk is opgeslagen, is gereinigd.
Het systeem en de vissenpopulatie hebben zich inmiddels hersteld.

Vraag 10

Heeft de vervuiling en de gemaakte kosten door het waterschap gevolgen gehad voor
de gebruikers van het Waternet, zijn bijvoorbeeld de kosten voor de afname van water
omhoog gegaan? Zo ja, hoeveel?

Antwoord 10

Het waterschap geeft aan dat de gemaakte kosten zijn opgevangen vanuit de reserves
en het jaarresultaat.