Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Helvert over de precaire situatie in Noord-Irak

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 2 maart 2021).

Vraag 1

Kunt u een overzicht geven van Turkse militaire activiteiten in Noord-Irak vanaf juni
2020?

Antwoord 1

Turkije heeft in de afgelopen decennia meermaals luchtaanvallen uitgevoerd op PKK-posities
in Noord-Irak. De intensiteit daarvan is sinds de zomer van vorig jaar toegenomen.
In juni 2020 lanceerde Turkije het luchtoffensief Operation Claw Eagle en complementair daaraan het grondoffensief Operation Claw-Tiger in de Koerdische Autonome Regio (KAR) in Noord-Irak. Dit was het grootste offensief
van Turkije tegen de PKK sinds 2015. Daaropvolgend is in februari kortstondig de Operation Claw-Eagle 2 uitgevoerd. Deze operaties zijn inmiddels formeel beëindigd. Wel houden de acties
van het Turkse leger, dat inmiddels een dertigtal militaire bases in de KAR telt,
aan.

Vraag 2, 3, 4

Bent u op de hoogte van een op handen zijnde aanval van Turkije in Noord-Irak, waaronder
de Sinjar regio en de Nineve vlakte?1

Deelt u de vrees dat de Assyriërs, Jezidi’s en andere religieuze en etnische minderheidsgroepen
in deze regio het voornaamste slachtoffer zullen worden van deze Turkse militaire
operatie, gezien het feit dat de Koerdische terreurorganisatie PKK zich hier voornamelijk
schuilhoudt onder de lokale bevolking?

Deelt u de vrees dat een Turks offensief tegen de PKK in Noord-Irak de wederopbouwprojecten
van Nederland en partners in deze regio van de afgelopen jaren teniet zal doen?

Antwoord 2, 3, 4

Het kabinet is bekend met berichten over spanningen rond de regio Sinjar en de Ninewa
vlakte. Er zijn echter op dit moment geen aanwijzingen voor een nieuwe militaire operatie
van Turkije in dit gebied. De operatie Claw Eagle 2 is beëindigd. Het kabinet wil
niet speculeren over een eventuele toekomstige Turkse operatie.

Vraag 5

In hoeverre kunt u het bericht bevestigen dat zowel de Iraakse regering als de Koerdische
Regionale regering (KRG) de Turkse regering toestemming hebben gegeven voor een Turkse
militaire operatie tegen de PKK in Noord-Irak?2 En wat betekent dit voor de legaliteit van deze militaire missie?

Antwoord 5

Ik kan dit bericht niet bevestigen. Het is bekend dat Irak en Turkije hebben afgesproken
samen te werken in de strijd tegen de PKK, zoals door beide landen bevestigd bij o.a.
een bezoek van de Iraakse premier Kadhimi aan Ankara in december 2020.

Een woordvoerder van de KRG-regeringspartij KDP heeft op 12 februari jl. ontkend dat
er toestemming is gegeven aan Turkije voor militaire operaties tegen de PKK. Er is
geen officiële reactie gekomen van de Iraakse regering op de aankondiging van operatie
Eagle Claw 2 van Turkije in het noorden van Irak, dit in tegenstelling tot de eerste
fase van Eagle Claw, toen Irak het optreden op haar grondgebied veroordeelde.

In algemene zin geldt dat wanneer een staat toestemming geeft aan een andere staat
voor geweldgebruik op het eigen grondgebied er geen sprake is van schending van het
geweldverbod, mits optreden past binnen de kaders van het internationaal recht. Turkije
beroept zich met betrekking tot de operatie op het recht op zelfverdediging en stelt
dat de operaties gericht zijn op het veiligstellen van de grens en het tegengaan van
aanvallen door de PKK op Turks grondgebied.

Vraag 6

Is in NAVO-verband gesproken over deze militaire operatie? Zo ja, wat had uw Turkse
collega hierover te melden? En zo nee, kunt u deze kwestie bij de eerstvolgende vergadering
ter tafel brengen?

Antwoord 6

In NAVO-verband is hierover niet gesproken.

Vraag 7

Bent u bereid Turkije te vragen af te zien van deze militaire operatie vanwege de
grote kans op burgerslachtoffers en disproportionele schade? En zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Er zijn op dit moment geen aanwijzingen voor een nieuw Turks militair offensief. De
operatie Claw Eagle 2 is beëindigd. In algemene zin kan worden gesteld dat in het
kader van de bilaterale dialoog tussen Nederland en Turkije de Turkse rol in de regio
zo nodig aan de orde komt en dat Nederland in het geval van acties het belang van
optreden binnen de kaders van het internationaal recht en proportionaliteit benadrukt.

Vraag 8

Bent u bekend met het rapport «Caught in the Crossfire: Assyrians and the Turkey-PKK
Conflict in Iraq»?3 Deelt u de conclusie dat voornamelijk de religieuze en etnische minderheidsgroepen
in Noord-Irak schade ondervinden van de aanhoudende strijd tussen de PKK en Turkije?

Antwoord 8

Ik ben bekend met het genoemde rapport. Turkije voert regelmatig bombardementen uit
in de Koerdische Autonome Regio in het noorden van Irak, met name in de provincies
Erbil en Duhok. Volgens Turkije zijn de aanvallen gericht op de PKK, een organisatie
die door onder andere de EU en Nederland als terroristische organisatie is bestempeld.
Er wonen verschillend etnische groepen in dit gebied, voornamelijk Koerden. Nederland
vindt het van groot belang dat strijdende partijen het humanitair oorlogsrecht respecteren.

Vraag 9

Waarom lukt het de Iraakse autoriteiten niet om dit gebied onder controle te krijgen?

Antwoord 9

Het Iraakse veiligheidsapparaat is nog herstellende van de zware strijd die geleverd
is om ISIS territoriaal te verslaan. De verschillende onderdelen van het veiligheidsapparaat
hebben grote moeite om zich in het gehele land te manifesteren om de veiligheid te
waarborgen. Er zijn in Irak bovendien verschillende gewapende groeperingen die zich
onttrekken aan de controle van de staat. De gebieden waar deze groepen zich manifesteren
zijn ook zeer onherbergzaam, wat het verkrijgen van controle verder bemoeilijkt. Zo
voert het Iraakse leger nog altijd dagelijks een strijd tegen ISIS-cellen, die met
name opduiken in de betwiste gebieden in het grensgebied tussen de Koerdische Autonome
Regio en de rest van Irak. Naast deze veiligheidsuitdagingen staat Irak nog steeds
voor een reeks aan andere grote uitdagingen, zoals de duurzame terugkeer van vluchtelingen,
economische diversificatie, aanpak van corruptie en respect voor mensenrechten.

Vraag 10

Welke mogelijkheden zijn er om de PKK uit dit gebied te verdrijven en/of onder controle
te krijgen zonder dat daar Turks militair geweld bij komt kijken?

Antwoord 10

Zoals ook gesteld in antwoord op vraag 5, hebben Irak en Turkije afgesproken samen
te werken in de strijd tegen de PKK. De Iraakse autoriteiten in Bagdad en Erbil hebben
in oktober 2020 een overeenkomst gesloten over de veiligheidsstructuur in Sinjar.
Deze overeenkomst ziet op o.a. het vertrek van gewapende actoren uit het gebied. De
federale politie, met lokaal gerekruteerde agenten, zou voor de veiligheid in het
gebied moeten zorgen. Volledige implementatie van dit akkoord is van belang. Daarbij
is het nodig dat de belangen van de verschillende bevolkingsgroepen in het gebied
hierbij mee worden genomen. Verdere afspraken over de veiligheidssituatie in andere
betwiste gebieden kunnen bijdragen aan de inperking van de mogelijkheden van verschillende
gewapende groeperingen om zich te onttrekken aan het geweldsmonopolie van de staat
in Irak.

Vraag 11

Heeft u kennis genomen van de beleidsaanbevelingen uit het rapport «Contested Control:
The Future of Security in Iraq’s Nineveh Plain»?4

Antwoord 11

Ja.

Vraag 12

Deelt u de conclusie dat het stimuleren en steunen van de regionale veiligheidsinstanties
in het belang is voor het behouden van de wederopbouwprojecten die gedaan zijn in
de Nineve vlakte?

Antwoord 12

Irak staat voor een grote uitdaging bij het opbouwen van de brede veiligheidssector.
Nederland ondersteunt Irak hierbij, samen met andere internationale partners, o.a.
via capaciteitsopbouwmissies van de NAVO en de EU maar ook via projecten gericht op
bescherming van de burgerbevolking. De inrichting van de veiligheidssector is uiteindelijk
aan de Iraakse autoriteiten. In gesprekken met de Iraakse autoriteiten vraagt Nederland
aandacht voor de veiligheidszorgen van verschillende groepen van de Iraakse samenleving,
waaronder die van de bewoners van de Ninewa vlakte.

Vraag 13

Deelt u de conclusie dat de Iraakse regering meer moet doen om deze regio onder controle
te krijgen? Zo ja, bent u bereid om bij uw Iraakse collega te pleiten voor een extra
Iraakse inzet om deze lokale gemeenschappen bij te staan in hun verdediging en wederopbouw?

Antwoord 13

Irak staat voor vele uitdagingen, inclusief de complexe veiligheids- en sociaaleconomische
situatie op de Ninewa vlakte. Nederland ondersteunt Irak op verschillende manieren
om deze uitdagingen het hoofd te bieden, o.a. met verschillende programma’s voor wederopbouw,
opvang in de regio en bescherming van burgers. In gesprekken met de Iraakse autoriteiten
dringt Nederland er op aan dat Irak ook zijn eigen verantwoordelijkheid neemt voor
de veiligheid en ontwikkeling van alle gebieden van het land, inclusief de Ninewa
vlakte.

Vraag 14

Bent u bereid bij de Iraakse regering en de Koerdische Regionale regering (KRG) aan
te dringen op een opname van lokale veiligheidstroepen in het Iraaks veiligheidsapparaat
ter beveiliging van de Nineve vlakte, bestaande uit de daar gevestigde minderheden?

Antwoord 14

Zie ook antwoord 12. De inrichting van de Iraakse veiligheidssector is aan de Iraakse
autoriteiten. In gesprekken met de Iraakse autoriteiten, zowel in Bagdad als in Erbil,
vraagt Nederland aandacht voor de veiligheidszorgen van verschillende groepen van
de Iraakse samenleving en dringt Nederland aan op aandacht voor de positie van minderheden.

Vraag 15

Bent u bereid om binnen de anti-IS coalitie, de NAVO en de EU te pleiten voor een
veiligheidszone voor de Assyriërs en andere minderheden in Noord-Irak, vanwege de
gigantische afname van het aantal oorspronkelijke inwoners in dit gebied?

Antwoord 15

De mandaten van de anti-ISIS coalitie-, NAVO- en EU-missies zien niet toe op het creëren
van veiligheidszones. Deze verschillende missies zijn op uitnodiging en verzoek van
de Iraakse autoriteiten in Irak aanwezig. Het verzoek van de Iraakse autoriteiten
ziet niet op dit soort activiteiten.

Vraag 16

Klopt het dat bij de vorige Iraakse verkiezingen een groot deel van de vaste quorumzetels
voor minderheden door manipulatie in handen terechtkwam van partijen die daar geen
recht op hadden? En zo ja, hoe kunnen we de iraakse regering stimuleren ervoor te
zorgen dat dit bij de volgende verkiezingen niet weer gebeurd?

Antwoord 16

Het kabinet heeft geen volledig zicht op de interne organisatie van de Iraakse verkiezingen.
Uit de officiële rapportages over de verkiezingen van 2018 komen geen problemen naar
voren met betrekking tot de quotumzetels voor minderheden. In gesprekken met de Iraakse
autoriteiten benadrukt het kabinet het belang van aandacht voor de positie van minderheden
in de Iraakse samenleving.