Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Gerven over het bericht 'EU still firmly opposed to lifting intellectual property rights on vaccines'

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede namens de
Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (ontvangen 24 februari
2021).

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «EU still firmly opposed to lifting intellectual
property rights on vaccines»?1

Antwoord 1

Het Kabinet heeft geen informatie ontvangen om het standpunt te herzien dat het bestaan
van octrooien niet de reden is voor de huidige schaarste aan Covid-19 vaccins. Ik
deel de opvatting van de Europese Commissie dat het opschalen van productiecapaciteit
van vaccins niet bereikt wordt door het «opschorten» van rechten van intellectuele
eigendom en heb meer vertrouwen in samenwerking tussen producenten, teneinde de beschikbare
productiecapaciteit te vergroten. Zo werkt bijvoorbeeld AstraZeneca al met veel subcontractors,
zoals het Serum Institute India. Ook heeft bijvoorbeeld Sanofi haar productiecapaciteit
aangeboden aan BionTec/Pfizer.

Het Kabinet is van mening dat wel voortdurend goed gekeken moet worden naar mogelijke
knelpunten op het gebied van intellectuele eigendom die opschaling van productie en
betaalbaarheid van COVID-19-vaccins zouden kunnen belemmeren. Nederland steunt daartoe
actief de inzet van de Europese Commissie, onder meer tijdens bijeenkomsten van de
het Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) Council, om zorgen
hierover serieus te onderzoeken en te bekijken of er op onderdelen pragmatische stappen
nodig zijn.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de pandemie het beste kan worden bestreden als de meest kwetsbare
mensen als eerste worden gevaccineerd?

Antwoord 2

In de Kamerbrief2 van 18 december heeft het Kabinet al aangegeven op internationaal vlak zich ervoor
in te spannen dat COVID-19 vaccins zo worden verdeeld dat ze maximale impact hebben
op de pandemie. Voor de wereldwijde verdeling van vaccins staat hierbij staat het
Global Allocation Plan van de WHO centraal. In dit plan staat bescherming van de meest
kwetsbaren in de samenleving centraal, waarbij gekeken wordt naar besmettingsrisico,
risico op (ernstige ziekte) maar ook de mate waarin mensen toegang hebben tot zorg
of alternatieve bescherming.

Vraag 3 en 4

Wat is uw reactie op de situatie rondom de coronapandemie in andere delen van de wereld,
waar het nog veel ernstiger gesteld is dan hier?

Waarom denkt u deze pandemie met liefdadigheid te kunnen oplossen, terwijl solidariteit
het enige antwoord is?

Antwoord 3 en 4

Het Kabinet maakt zich uiteraard zorgen over de wereldwijde verspreiding van COVID-19.
Vaccinatie van de meest kwetsbare groepen wereldwijd is een belangrijk element in
het beteugelen van de pandemie en wereldwijd economisch herstel. Het Kabinet is van
mening dat de COVAX-faciliteit het belangrijkste mondiale mechanisme is om tot een
eerlijke toegang tot vaccins te komen. COVAX is gebaseerd op solidariteit, niet op
liefdadigheid. De EU is tot dusver de grootste donor van de COVAX-faciliteit: de EU
en haar lidstaten hebben meer dan 900 miljoen euro ter beschikking gesteld. COVAX
heeft inmiddels 2 miljard vaccins zeker gesteld, waarvan 1,3 miljard voor 92 lage
en lage-middeninkomenslanden en begin deze maand met vaccineren.

Vraag 5

Welke gesprekken zijn reeds gevoerd met farmaceuten om hun patenten op te heffen en
informatie en kennis te delen met andere producenten?

Antwoord 5

Het opvoeren van de productiecapaciteit van vaccins verdient zeker prioriteit. Het
Kabinet is van mening dat indien er ergens onbenutte productiecapaciteit bestaat,
die het best kan worden benut door vrijwillige samenwerking en het onder redelijke
voorwaarden delen van kennis en intellectuele eigendom, niet door «opheffing van patenten».
Ook GAVI, die als inkopende partner in de COVAX-alliantie steeds in gesprek is met
de farmaceutische industrie, heeft aangegeven vooralsnog met deze werkwijze verder
te willen gaan. Snelle innovatie, beschikbaarheid en het opschalen van productiecapaciteit
van vaccins wordt juist vanwege het stelsel van octrooibescherming, licentieverlening
en kennisdeling gerealiseerd. Het Kabinet doet een beroep op de maatschappelijke verantwoordelijkheid
van bedrijven en roept hen op het maximale te doen om productiecapaciteit uit te breiden.
Gelukkig zien we ook vanuit bedrijven de wil om hieraan mee te werken, zoals ook beschreven
bij de beantwoording van vraag 1. Ook heb ik, in lijn met de motie van het lid Heerma3 over de vaccinatiegezant, de heer Hans Schikan gevraagd om als vaccingezant te willen
optreden. Hij heeft positief gereageerd op dit verzoek.

Ik heb hem gevraagd om in een kort tijdsbestek een nader beeld te schetsen van o.a.
eventueel in Nederland voorhanden zijnde (productie)capaciteit, die benut zou kunnen
worden voor de opschaling van de productie van COVID-19 vaccins.

Ik verwacht dat het werk van de gezant ook een Europees perspectief heeft. De Europese
Commissie heeft ook een vergelijkbare opdracht gekregen van het Europees parlement
om opschaling van productie capaciteit te organiseren en ook landen als Frankrijk
en Duitsland kijken naar vergelijkbare opschalingskansen.

Ik heb de gezant dan ook gevraagd de nationale inventarisatie nadrukkelijk te koppelen
aan deze Europese inspanningen. Ik houd hier natuurlijk ook zelf contact over met
de Europese Commissie.

Vraag 6

Hoe rijmt u deze blokkade van het opschorten van het patentrecht met uw steun voor
de Covid-19 Technology Access Pool (C-TAP)?

Antwoord 6

C-TAP is niet gebaseerd op het «opschorten van het patentrecht», maar juist op het
bestaan van octrooirechten en andere rechten van intellectuele eigendom. Dit systeem
van intellectuele eigendom stelt bedrijven in staat hun innovaties te delen, kennis
en gegevens uit te wisselen, licenties te verlenen en productie op grote schaal te
waarborgen. Nederland steunt het beleid van de WHO om er voor te zorgen dat vaccins
en geneesmiddelen beschikbaar komen voor iedereen, en er voor te zorgen dat intellectueel
eigendom niet in de weg staat van eerlijke toegang voor armere landen en bevolkingsgroepen.
U bent al eerder geïnformeerd (Kamerbrief «Kabinetsinzet solidaire verdeling COVID-19
vaccins» d.d. 18 december 2020) over het feit dat verschillende intellectuele eigendomsrechten
gratis zijn aangeboden via C-TAP. Dit geldt echter niet voor rechten voor vaccins.
Het is echter de vraag of C-TAP het juiste instrument is om productiecapaciteit van
vaccins op te schalen. Immers, bedrijven kunnen, als er geschikte beschikbare productiecapaciteit
is, ook onderling licentieafspraken maken en dit gebeurt reeds. Zie ook antwoord op
vraag 7. Wel zal de regering zich ook vergewissen bij de COVAX-organisaties of er
specifieke IP-knelpunten zich voordoen die opschaling van vaccin-productie buiten
Europa belemmeren.

Vraag 7

Hoe rijmt u deze blokkade van het opschorten van het patentrecht met uw positieve
appreciatie van de motie Marijnissen/Jetten over een klemmend beroep op farmaceuten
om hun rechten en kennis te delen?4

Antwoord 7

Zoals ook aangegeven in het antwoord op vraag 5, wordt snelle beschikbaarheid en het
opschalen van productiecapaciteit van vaccins niet bereikt door het «opschorten van
het patentrecht», maar is het stelsel van intellectuele eigendom juist van cruciaal
belang. Het zorgt niet enkel voor exclusiviteit voor de rechthebbende, maar ook voor
de publicatie en verspreiding van onderzoeksresultaten, welke anders geheim zouden
blijven, en het biedt een juridisch kader voor samenwerking en het delen van rechten
en kennis.

In lijn met de genoemde motie van de leden Marijnissen en Jetten zie ik dat farmaceuten
samenwerkingsverbanden zoeken om hun vaccins te produceren. Sanofi gaat een deel van
de productie van het Pfizer vaccin verzorgen, Curevacc met Bayer en Rentschler Biopharma
SE, AstraZeneca laat onder andere zijn vaccin produceren door Halix. Dus de farmaceuten
waar de EU nu contracten mee heeft gesloten zoeken juist ook andere producenten op
om ervoor te zorgen dat de productie opgeschaald wordt. Het is niet zo dat ze alleen
met de productiefaciliteit in hun bedrijf aan het produceren zijn. Er zijn dan ook
geen nationale- of EU-initiatieven over het opschorten van patentrechten. Bij het
opleggen van een dwanglicentie moet er wel sprake zijn van nalatigheid van de industrie.
Hier zijn geen signalen over ontvangen.

Vraag 8

Onderschrijft u de analyse in De Correspondent dat Pfizer en Moderna miljarden winst
maken op Covid-19 vaccins terwijl deze ontwikkeld zijn met grotendeels publieke middelen
en onderzoek van de publiek gefinancierde academische wetenschap? Deelt u de mening
dat het onacceptabel is dat Pfizer en Moderna miljarden kunnen verdienen met hun vaccins
en de toegankelijkheid beperkt is, terwijl er veel publiek geld ten grondslag heeft
gelegen aan de ontwikkeling ervan? Kunt u uw antwoord toelichten?5

Antwoord 8

Het is een feit dat de vaccins tegen COVID-19 deels zijn gebaseerd op publieke investeringen.
Ik heb geen informatie over de potentiële verdiensten van de genoemde bedrijven.

Vraag 9

Bent u bereid om het waiver-voorstel van India en Zuid-Afrika alsnog te steunen? Kunt
u uw antwoord toelichten?6

Antwoord 9

Nee, Nederland en de Europese Commissie zijn niet bereid het waiver-voorstel alsnog
te steunen. Zoals hiervoor aangegeven, is het Kabinet het er volledig mee eens dat
alle geschikte productiecapaciteit moet worden benut waar dat mogelijk is. De voorstanders
van de waiver suggereren dat opschorting van IE-rechten dat doel zou bereiken. Het
Kabinet gelooft, net als de Europese Commissie, niet dat dit het geval is. Een van
de voornaamste bezwaren tegen de opschorting van intellectuele eigendomsrechten, zoals
met de voorgestelde TRIPS-waiver wordt beoogd, is dat deze de huidige vrijwillige
samenwerking en de noodzakelijke overdracht van rechten, technologie en know-how niet
zal bevorderen. Integendeel, het ontbreken van een kader dat bescherming garandeert,
kan een dergelijke overdracht juist blokkeren, ten nadele van iedereen, juist op een
moment dat we die overdracht het meest nodig hebben. Bovendien is dit mogelijk niet
de laatste pandemie waarmee we te maken krijgen en is ook voortdurend onderzoek en
ontwikkeling vereist om varianten van het SARS-CoV-2 te kunnen bestrijden. Wij moeten
daarom geen maatregelen nemen die afbreuk doen aan de prikkels voor innovatie en investeringen
in vaccins en geneesmiddelen.

Vraag 10

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het eerstvolgende plenaire debat over de ontwikkelingen
rondom het coronavirus?

Antwoord 10

Ja.