Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Beckerman over het rapport van Gronings Perspectief over Voortgang en voetangels in het gaswinningsdossiers, Professionals over een complex systeem

Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen 16 februari 2021).

Vraag 1

Kent u het rapport dat op 17 januari 2021 uitkwam, waarin duidelijk wordt dat niet
alleen gedupeerden van de gaswinning in Groningen, maar ook mensen die op belangrijke
punten zitten en verbinding hebben met de uitvoering of vanuit hun functie heel veel
coördineren, gek worden van het huidige systeem waarin de aardbevingsproblematiek
wordt aangepakt en het vaak niet meer aan gedupeerden uit kunnen leggen? Wat is daarop
uw reactie?1

Antwoord 1

Ik heb met belangstelling kennisgenomen van het rapport en vind het belangrijk dat
Gronings Perspectief onderzoek doet naar de gezondheid, de veiligheidsbeleving en
toekomstperspectief van inwoners van het gaswinningsgebied. Ik heb uw Kamer een uitgebreide
reactie doen toekomen op 22 januari jl. (Kamerstuk 33 529, nr. 839). Gronings Perspectief doet de aanbeveling dat instanties en expertisegebieden een
poging dienen te doen om een gezamenlijk beeld te vormen en samen conclusies te trekken.
Deze aanbeveling neem ik ter harte. Het is van groot belang dat Rijk, regio, experts,
Kamer en maatschappelijke organisaties voortdurend met elkaar in contact blijven om
tot de best mogelijke oplossingen voor de situatie in Groningen te komen.

Vraag 2

Wat gaat u doen om er voor te zorgen dat deze professionals hun werk goed kunnen uitvoeren
en niet overbelast raken?

Antwoord 2

Ik hecht veel waarde aan samenwerking en afstemming tussen beleid en uitvoering. In
verschillende overleggen, waaronder het directeuren uitvoeringsoverleg worden verschillende
visies en problemen in de uitvoering besproken om een gezamenlijk beeld te vormen
en zo knelpunten weg te kunnen nemen zodat de professionals voldoende geïnformeerd,
betrokken en toegerust zijn.

Vraag 3

Welke invloed heeft de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) nog op de schadeafhandeling
en het versterkingsproces? Waar blijkt dat uit? Wanneer u aangeeft dat de NAM uit
beide systemen is, hoe verklaart u dan de uitingen van enkele hooggeplaatste professionals?

Antwoord 3

Wij herkennen ons niet in de stelling dat NAM invloed heeft op de schadeafhandeling
en versterkingsoperatie. De versterkingsoperatie wordt sinds 1 januari 2020 uitgevoerd
door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) onder verantwoordelijkheid van de Minister
van BZK. Ook de schadeafhandeling wordt door de overheid uitgevoerd. Vanaf 17 maart
2018 handelt de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) schademeldingen
voor fysieke schade af. Vanaf 1 juli 2020 is met de oprichting van het Instituut Mijnbouwschade
Groningen (IMG) ook mogelijk om alle andere vormen van schade af te laten handelen
door de overheid. De NCG en het IMG geven zonder last of ruggenspraak met NAM uitvoering
aan de aan hun opgedragen taken. De kosten die volgen uit deze werkzaamheden worden
achteraf bij NAM in rekening gebracht.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe binnen het huidige systeem flinke vooruitgang wordt geboekt in
de schadeafhandeling en versterkingsoperatie? Hoe worden gestelde doelen binnen bepaalde
tijd volgens u gerealiseerd?

Antwoord 4

Voor een uitgebreid antwoord op deze vraag voor wat betreft de versterkingsoperatie
verwijs ik naar mijn brief van 4 februari (Kamerstuk33 529, nr. 844). In deze brief reflecteer ik op de samenhang en betekenis van afspraken en besluiten
van het afgelopen jaar, gericht op versnelling van de voortgang, het centraal stellen
van de bewoners en het vergroten van de regie van gemeenten. Dit geldt in het bijzonder
voor het Versnellingspakket (Kamerstuk 33 529, nr. 718), de bestuurlijke afspraken van 6 november 2020 (Kamerstuk 33 529, nr. 830) en de typologie-aanpak (Kamerstuk 33 529, nr. 841) die naar verwachting tot een forse verhoging van het tempo zal leiden.

Aanvullend is bij uw Kamer het wetsvoorstel Versterken ingediend (Kamerstuk 35 603). Dit wetsvoorstel draagt bij aan versnelling door te voorzien in heldere processen
en één integraal versterkingsbesluit. Door te voorzien in een gecoördineerde behandeling
van het versterkingsbesluit met de gemeentelijke vergunningprocedures wordt voorkomen
dat de uitvoering van de versterking vertraging oploopt en krijgt de eigenaar één
aanspreekpunt. Verder versnelt het wetsvoorstel de procedure voor bestuursrechtelijke
rechtsbescherming door beroep in één instantie voor te schrijven.

Voor de schadeafhandeling geldt dat het IMG van circa 40 schadeopnames in de week
in 2018 naar circa 1000 schadeopnames per week is gegaan eind 2020. Het stuwmeer aan
openstaande meldingen is weggewerkt en de voorraad meldingen van ouder dan 1 of 2
jaar wordt door de inspanningen van het IMG ook in snel tempo kleiner. Daarnaast geven
schademelders het IMG gemiddeld een 7,9 als tevredenheidscijfer.

Vraag 5

Klopt het dat binnen het huidige systeem onvoldoende flexibiliteit voor uitvoerenden
mogelijk is en dat maatwerk lastig is? Deelt u de mening dat dit juist noodzakelijk
is om bewoner in het gaswinningsgebied centraal te stellen? Zo ja, wat gaat u doen
om dit te veranderen?

Antwoord 5

Met de bestuurlijke afspraken van 6 november 2020 is gezorgd dat maatwerk kan worden
geboden waarmee onterechte ongelijkheid kan worden voorkomen. Met deze afspraken kan
maatwerk worden geboden voor wijken als de Zandplatenbuurt Zuid en het Hart van Opwierde.
Daarnaast worden bewoners met de bestuurlijke afspraken centraal gesteld door ze te
ontlasten, keuzevrijheid te geven en perspectief te bieden.

Ik vind het belangrijk dat bewoners grip kunnen houden over de versterkingsopgave
van hun eigen huis. Met het wetsvoorstel versterken wordt geborgd dat de eigenaar
controle kan houden over zijn of haar versterkingsopgave en indien gewenst hier regie
op kan nemen. Ook biedt het wetsvoorstel laagdrempelige bestuursrechtelijke rechtsbescherming
aan eigenaren en is de besluitvormingsprocedure van de versterking sterk vereenvoudigd.
In de memorie van toelichting is een «routekaart naar herstel» beschreven, waarin
de stappen uit het versterkingstraject worden beschreven, en voor bewoners duidelijk
wordt wat er van hen en andere partijen op welk moment wordt verwacht.

Vraag 6

Welke invloed heeft de complexiteit van het systeem van instanties, procedures en
regelingen op de uitvoering van een ingewikkelde operatie? Zijn de rollen en verantwoordelijkheden
duidelijk voor betrokken professionals? Kunt u aangeven in een overzicht wie, bij
welke instantie, welke bevoegdheid heeft? Waar zitten de knelpunten en hoe gaat u
die oplossen?

Antwoord 6

Ik deel de mening van uw Kamer dat het van groot belang is om meer snelheid te krijgen
in de versterkingsoperatie. Het wetsvoorstel dat bij uw Kamer voorligt draagt hieraan
bij door te voorzien in heldere processen en één integraal versterkingsbesluit. Door
te voorzien in een gecoördineerde behandeling van het versterkingsbesluit met de gemeentelijke
vergunningprocedures wordt voorkomen dat de uitvoering van de versterking vertraging
oploopt en krijgt de eigenaar één aanspreekpunt. Verder versnelt het wetsvoorstel
de procedure voor bestuursrechtelijke rechtsbescherming door beroep in één instantie
voor te schrijven.

Een zeer wezenlijke versnelling wordt bereikt nu op grond van dit wetsvoorstel bij
algemene maatregel van bestuur (AMvB) snellere beoordelingsmethoden worden vastgelegd.
Met de zogenoemde «praktijkaanpak» (voorheen aannemersvariant) kunnen eigenaren zelf
het voortouw nemen en aan de slag gaan met een aannemer. Met de typologieaanpak kan
een meer gestandaardiseerd versterkingsadvies worden gegeven. Daarbij hoeven de gebouwen
niet langer elk individueel een voor een worden doorgerekend; een proces dat voor
ieder gebouw een doorlooptijd van enkele maanden kan hebben.

Het wetsvoorstel versterken biedt een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden
tussen de betrokken instanties. Voor een overzicht van de diversie rollen van de betrokken
instanties verwijs ik u naar de memorie van toelichting (Kamerstu 35 603, nr. 3).

Vraag 7

Hoe verhoudt zich het huidige systeem van regels en toezicht tot het financiële kader?
Waar is het geheel op gericht? Klopt het beeld dat er streng wordt toegezien op een
zorgvuldige, goede, maar ook goedkope en snelle uitvoering? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 7

Nu de schadeafhandeling en de versterkingsoperatie publiekrechtelijk zijn ingericht
lopen de geldstromen via de Rijksbegroting, inclusief de reguliere verantwoording.
Het IMG en de NCG zijn belast met de uitvoering van de schadeafhandeling respectievelijk
de versterking. Daarbij is het uitgangspunt dat zij alles wat nodig is voor de schadeafhandeling
resp. de veiligheid kunnen doen en is er daarvoor geen vooraf begrensd budget. Zoals
van elk overheidshandelen verwacht mag worden, opereren ook het IMG en de NCG zorgvuldig
en proberen zij hun werkzaamheden zo doelmatig mogelijk uit te voeren.

Vraag 8

Wat is er nodig om alle betrokkenen beter te informeren over de praktische opgave
en uitvoering? Hoe gaat u dat regelen?

Antwoord 8

Als onderdeel van de bestuurlijke afspraken is er een Kernteam Communicatie samengesteld
met deelname van de betrokken gemeenten, de provincie Groningen, de samenwerkende
woningcorporaties (KR8), de NCG en de ministeries van EZK en BZK. Dit kernteam regelt
de afstemming van de communicatie met eigenaren tijdens de planvorming, en bewaakt
de communicatie tijdens de uitvoering. Waar dit nog niet het geval is, wordt aan de
lokale stuurgroepen een communicatieadviseur toegevoegd. Deze ziet toe op een goede
inbedding en afstemming van de communicatie in de versterkingsprojecten per gemeente.
Vanuit het kernteam en de lokale stuurgroepen worden ook de bewonersbegeleiders gefaciliteerd
om de persoonlijke communicatie naar bewoners zo helder, duidelijk en persoonlijk
mogelijk te maken.

Vraag 9

Wat is er nodig om gedupeerden echt centraal te stellen en hun inzichten beter te
betrekken bij de besluitvorming? Hoe gaat u dat regelen?

Antwoord 9

Zie het antwoord op vraag 5. Verder ben ik met alle betrokken partijen, waaronder
maatschappelijke organisaties in gesprek over burgerparticipatie bij de uitwerking
van de bestuurlijke afspraken. Daarnaast vinden er reguliere informatiebijeenkomsten
plaats over de versterkingsopgave waarbij bewoners worden meegenomen in de opgave
en hierover mee kunnen denken.

Vraag 10

Wat is uw reactie op wat professionals noemen: «institutioneel gefragmenteerde omgeving?»
En wat vindt u van de factoren die ze daarbij noemen: verschillende perspectieven,
onderlinge afstemming, uiteenlopende belangen, onduidelijkheid over de regie en de
lastige positie van professionals in gemeenten? Kunt u de vijf genoemde factoren apart
benaderen in uw beantwoording?

Antwoord 10

Het rapport onderstreept het belang van goede samenwerking en overleg tussen de betrokken
medewerkers en instanties. De betreffende paragraaf is ingedeeld in factoren die een
sterke samenhang vertonen en door de onderzoekers ook in samenhang worden geduid.

Uit de interviews komt duidelijk naar voren dat de geïnterviewden zich bewust zijn
van de complexiteit van de versterkingsoperatie. Hierin komt een op zichzelf al complexe
technische uitdaging – het bereiken van de geldende veiligheidsnormen voor een groot
aantal gebouwen – samen met de behoefte om maatwerk te leveren en sociale cohesie
en geestelijk welzijn te bevorderen. Met het volledig publiek maken van de uitvoering
van de versterking en de daarmee samenhangende integratie van de taken en verantwoordelijkheden
van het voormalige private bedrijf CVW in de NCG, is een belangrijke stap gezet om
verkokering tegen te gaan. Met het wetsvoorstel Versterken dat bij uw Kamer in behandeling
is worden de rollen, verantwoordelijkheden en mandaten van de betrokken partijen verder
verduidelijkt en verankerd.

Vraag 11 en 12

Is een systeem nodig waarbij slechts één instantie en één Minister verantwoordelijk
is voor de aardbevingsproblematiek in Groningen? Is dat denkbaar? Kunt u uw antwoord
toelichten?

Deelt u de mening dat gezien de ervaringen van de professionals, een crisisaanpak
nu echt noodzakelijk is? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 11 en 12

In deze vraag lees ik een verwijzing naar de crisisaanpak van het SodM (Kamerstuk
33 529, nr. 800). In de versterkingsoperatie is de afgelopen jaren onvoldoende voortgang geboekt.
De omvang van de operatie met grootschalige sloop en nieuwbouw – uitgaande van veel
hogere niveaus van gaswinning dan nu – werd langzaam duidelijk en de gaswinning is
met grote stappen afgebouwd. In de tussentijd hebben bewoners te maken gehad met onzekerheid
en misschien de verwachting op enig moment met zware versterking van hun huis te maken
te krijgen. De versterkingsoperatie was en is primair gericht op het zo snel mogelijk
aan de veiligheidsnormen laten voldoen van de huizen in Groningen. Maar er is ook
een dimensie bijgekomen. Als we de bewoner centraal willen stellen vergt dat maatwerk,
individuele keuzemogelijkheden, benutten van koppelkansen. Dat is nu juist ook waarvoor
uw Kamer steeds aandacht vraagt. Naar mijn inzicht – en de regio deelt dat – biedt
de crisisaanpak zoals het SodM voorstaat onvoldoende ruimte om de partijen die daarbij
nodig zijn, gemeenten en de NCG voorop, daartoe in positie te brengen.

Vraag 13

Kunt u aangeven hoe en welke vragen uit de Tweede Kamer verstorend werken op de uitvoering?
Kunt u tevens de geruchten bevestigen danwel ontkennen dat de landelijke politieke
belangen lokale processen verstoren? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 13

Het spreekt voor zich dat ik mij inspan om altijd zo snel en volledig mogelijk tegemoet
te komen aan verzoeken om informatie van uw Kamer. Daarbij ondervind ik volledige
medewerking van de betrokken ambtenaren. De onderzoekers lichten uitgebreid toe dat
uitspraken van individuele geïnterviewden over de invloed van «de politiek» voor meerdere
uitleg vatbaar zijn. Ik benadruk dat de interviews, die in het rapport geanonimiseerd
worden weergegeven en geciteerd, plaatsvonden in het kader van een onderzoek naar
de persoonlijke beleving van de betrokken professionals.

Vraag 14 en 15

Is er voor individuen en maatschappelijke instanties en professionals voldoende ruimte
om zich te melden met complexe, individuele casussen? Zo ja, waar blijkt dit uit?
Zo nee, hoe gaat u regelen dat die ruimte er wel is?

Is er dan ook voldoende mogelijk om voor deze casussen om tot een constructieve oplossing
te komen en die uit te voeren? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zo nee, hoe gaat u regelen
dat die oplossingen er wel komen?

Antwoord 14 en 15

Er zijn verschillende instanties waar bewoners terecht kunnen, namelijk bij bewonersbegeleiders
van de NCG, aardbevingscoaches, stichting Stut en Steun, de Commissie Bijzondere Situaties,
de Nationale ombudsman en de Onafhankelijk Raadsman. Onlangs heeft de Commissie haar
jaarverslag van 2020 uitgebracht. Een positieve ontwikkeling hierin is dat de Commissie
ten opzichte van voorgaande jaren in 2020 minder aanmeldingen binnen heeft gekregen.
De Commissie heeft in 2020 14 aanmeldingen ontvangen. Alle binnengekomen aanmeldingen
zijn ofwel in behandeling ofwel definitief afgehandeld.

Als er sprake is van samenloop tussen schade en versterking wordt dit -indien de bewoner
dit wenst- gezamenlijk opgepakt volgens de werkwijze in het samenwerkingsconvenant
dat in september 2019 is gesloten. Zo is afgesproken dat elke eigenaar door de NCG
een vaste begeleider krijgt toegewezen, die de eigenaar gedurende het proces ondersteunt
en die, mede omwille van de snelheid, de samenhang in de gaten houdt. Er is een combinatieteam
opgezet met medewerkers van de NCG en het IMG met als doel om de samenwerking tussen
partijen op combinatiedossiers te ontwikkelen en te stroomlijnen.

Voor bewoners en eigenaren van monumentale of karakteristieke gebouwen is het Erfgoedloket
ingericht. Zij kunnen daar terecht met vragen over bijvoorbeeld regelgeving, procedures,
duurzaamheid, herbestemming of financieringen. Achter het Erfgoedloket staat een deskundig
erfgoedadviesteam met specialisten om ingewikkelde vraagstukken te kunnen beantwoorden.
Het erfgoedadviesteam ondersteunt daarnaast overheden met kennis en deskundigheid.
Voor ondernemers, inclusief agrarisch ondernemers, is een Bedrijvenadviespunt Bodembeweging.
De ondernemersadviseur van de NCG helpt ondernemers bij vragen en problemen rondom
bodemweging door gaswinning. Om agrarische ondernemers zo goed en snel mogelijk van
dienst te zijn, wordt zoveel mogelijk van de aardbevingsproblematiek binnen de reguliere
procedures opgevangen en waar nodig aanvullende kosten gelijk vergoed. Daar waar nodig
of wenselijk wordt maatwerk toegepast of speciale expertise ingewonnen. De provincie
Groningen is daarnaast bezig om in samenwerking met onder andere het Ministerie van
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor agrariërs een agroprogramma te ontwikkelen.

Vraag 16

Is er voldoende voorlichting over de voortgang waarin aandacht is voor zowel de positieve
resultaten die worden bereikt als de minder positieve?

Antwoord 16

Zie het antwoord op vraag 8. Daarnaast publiceert NCG maandelijks de voortgang van
de versterkingsopgave. Mede op verzoek van enkele Kamerleden zijn naast de totaalcijfers
van de versterkingsopgave tegenwoordig ook de cijfers uitgesplitst per batch, gemeente,
risicoprofiel en sectoraal programma uitgesplitst. Daarnaast is op dashboardgroningen.nl
een dashboard te vinden over de gehele voortgang van het gaswinningsdossier met cijfers
en feiten over de voortgang van de afbouw van de gaswinning in Groningen, het aantal aardbevingen, de versterkingsoperatie en de afhandeling van schades. Tevens vindt op de zes weken debat plaats met uw Kamercommissie om de voortgang
van de versterkingsoperatie te bespreken.