Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Esch over de effecten van een slechte luchtkwaliteit voor herstellende COVID-19 patiënten

Antwoord van Staatssecretaris Van Veldhoven-van der Meer (Infrastructuur en Waterstaat),
mede namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ontvangen 5 januari
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 940.

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat mensen die COVID-19 hebben doorgemaakt, ook wanneer de ziekte
grotendeels overkomen is, nog kwetsbare of prikkelbare longen hebben?

Antwoord 1

Het is bekend van andere doorgemaakte infecties dat de luchtwegen en longen kort daarna
nog overmatig gevoelig zijn. Dit geeft meer kans op hoesten en luchtwegvernauwing
bij het inademen van prikkelende stoffen. Het is dan ook voorstelbaar dat dit bij
mensen die COVID-19 hebben doorgemaakt ook het geval is, hoewel wetenschappelijk bewijs
hiervoor ontbreekt.

Vraag 2

Bent u bekend met de signalen dat mensen die COVID-19 hebben gehad ook na de heftigste
ziekteperiode nog veel last ondervinden van hun longen door een slechte luchtkwaliteit,
bijvoorbeeld veroorzaakt door houtstook?

Antwoord 2

Het is bekend dat mensen nog lang last kunnen hebben van (long)klachten. Ook weten
we dat mensen met luchtweg- en longaandoeningen gevoeliger zijn voor luchtverontreiniging.
Het is daarom goed voor te stellen dat mensen die COVID-19 hebben gehad ook na de
heftigste ziekteperiode nog last ondervinden van hun longen, door de grotere gevoeligheid
van de luchtwegen na een doorgemaakte longinfectie.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat, buiten de erbij gekomen (ex-)COVID-patiënten, ongeveer 750.000
mensen last hebben van houtstook?1

Antwoord 3

Het Longfonds heeft hiernaar onderzoek2 laten uitvoeren. Dat onderzoek concludeert dat circa 750.000 mensen met een longziekte
last heeft van klachten zoals kortademigheid of benauwdheid door houtstook.

Vraag 4, 5

Kunt u zich voorstellen hoe heftig het moet zijn voor mensen die al maanden herstellende
zijn van het coronavirus om (opnieuw) ernstig ziek te worden wanneer er in de buurt
hout gestookt wordt?

Deelt u de mening dat het belangrijk is om de gezondheid en het welzijn van deze mensen
te beschermen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4, 5

Schone lucht is van levensbelang. Daarom zet ik met het Schone Lucht Akkoord in op
permanente verbetering van de luchtkwaliteit. In mijn antwoorden op vragen 10 en 11
ga ik daar nader op in. Met betrekking tot houtstook heb ik voor deze periode waarin
ook mensen die herstellen van een COVID-19 infectie thuiszitten de stookwijzer laten
aanpassen. Met de stookwijzer wordt advies gegeven over stoken bij verschillende omstandigheden.
Ik heb het advies «om rekening te houden met de omgeving» toe laten voegen aan de
code blauw. De code blauw wordt gegeven in situaties als de luchtkwaliteit en de weersomstandigheden
zo zijn dat de rook niet in de omgeving blijft hangen. Ook bij het afgeven van een
stookalert staat aangegeven dat er nu meer mensen thuiszitten en wordt het advies
afgegeven om rekening met elkaar te houden in deze tijd.

Vraag 6

Kunt u bevestigen dat het huidige advies van het RIVM is om meerdere keren per dag
de ruimtes van woningen te luchten door bijvoorbeeld ramen en deuren open te zetten?3

Antwoord 6

Ja, dat kan ik bevestigen. Het RIVM adviseert om regelmatig ruimtes te luchten. Ventileren
kan door ramen op een kier te zetten, via roosters of kieren of met mechanische ventilatiesystemen.
Luchten kan bijvoorbeeld door gedurende 10 tot 15 minuten ramen en deuren wijd tegen
elkaar open te zetten. Dan komt er in één keer veel verse lucht naar binnen, bijvoorbeeld
na het koken, douchen of nadat er meerdere mensen zijn samengekomen.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat wanneer er in de buurt hout gestookt wordt, het luchten van
de woning zal resulteren in extra vuile lucht in de woning en de bijbehorende ziektelast
dus wordt verzwaard? Zo nee, hoezo niet?

Antwoord 7

Het is mogelijk dat houtrook een woning intrekt wanneer er geventileerd wordt en de
binnenlucht «vuiler» wordt, maar dat hangt af van diverse factoren waaronder de kwaliteit
van de lucht binnen en buiten alsook de windrichting en -snelheid. Het is daardoor
situatie-afhankelijk, wat het daarom ook niet mogelijk maakt een generiek antwoord
te geven op de vraag of de (bijbehorende) ziektelast wordt verzwaard.

Vraag 8

Kunt u bevestigen dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een recente rapportage
genaamd «Kosten en Effecten van Opties voor Nationaal Luchtbeleid» concludeerde dat
beleidsmaatregelen voor het aanpakken van houtstook in woningen op afstand het grootste
(gezondheids)effect opleveren en ook gunstig scoren op kosteneffectiviteit?

Antwoord 8

Ja.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat het PBL aangeeft dat «de volledige uitfasering van verouderde
houtkachels in 2030 een vier- tot zevenmaal groter effect heeft op de fijnstofblootstelling
dan het realiseren van de kabinetsambitie voor 100 procent nieuwverkoop van nulemissieauto’s»?

Antwoord 9

Ja.

Vraag 10, 11

Kunt u aangeven waarom het Schone Lucht Akkoord van dit kabinet desondanks geen harde,
dwingende maatregelen bevat om het aantal houtkachels en het aantal stookuren terug
te dringen?

Op welke manier gaat u ervoor zorgen dat de gezondheid van mensen die herstellende
zijn van het coronavirus niet geschaad wordt door houtstook?

Antwoord 10, 11

Luchtverontreiniging in het algemeen kan leiden tot een verhoogd risico op ziekte
en sterfte. Daarbij gaat het gemiddeld in Nederland om 11.000 vroegtijdige sterfgevallen
en een aanzienlijke ziektelast. Het mogelijke effect van luchtverontreiniging op de
gezondheidseffecten van COVID-19 onderstreept het belang van het verder verbeteren
van de luchtkwaliteit.

Daarom werkt het kabinet samen met decentrale overheden om voor alle inwoners van
Nederland de luchtkwaliteit permanent te verbeteren zodat de gezondheidsschade door
luchtverontreiniging minder wordt. De inzet op verbeteren van de luchtkwaliteit gebeurt
nu al in het Schone Lucht Akkoord, en zet ik onverminderd voort. Concreet is afgesproken
de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging uit Nederlandse bronnen met 50% te
reduceren in 2030 ten opzichte van 2016. Om deze doelstelling te halen is emissiereductie
van alle bronnen van belang, zo ook voor houtstook. Voor houtstook wordt samen met
provincies en gemeenten ingezet op verschillende maatregelen, waaronder communicatie.
Veel mensen zijn zich niet bewust van de negatieve impact van houtstook op hun eigen
gezondheid en die van hun omgeving. Daarom vind ik het van belang om in te zetten
op bewustwording. Ook kunnen de emissies van houtstook en de impact op gezondheid
al flink worden verminderd door een aantal relatief eenvoudige maatregelen, namelijk
door niet te stoken bij windstil weer, door de kachel te stoken met droog hout en
op de juiste manier de kachel aan te steken en te doven. Zo bestaat er een stookalert
om te waarschuwen wanneer het een slechte dag is om te stoken en worden de mogelijkheden
voor gemeentes om in te grijpen in situaties van overlast verbeterd. Via de website
«stookwijzer.nu» kunnen mensen altijd nagaan of het stoken kan leiden tot overlast
in hun eigen omgeving en een melding van houtrookoverlast kenbaar maken. De gemeenten
die zijn aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord ontvangen deze melding. Naast communicatie
zet ik mij in Europees verband in om de Ecodesign-richtlijn aan te scherpen. In de
pilot houtstook van het Schone Lucht Akkoord onderzoek ik samen met gemeenten welke
lokale maatregelen ingezet kunnen worden door gemeenten om het gebruik en de uitstoot
van houtkachels te verminderen.

Vraag 12

Op welke manier gaat u ervoor zorgen dat de gezondheid van mensen die normaal gesproken
al last hebben van houtstook bevorderd wordt? Op welke manier zorgt u dat deze mensen
ook veilig kunnen ventileren conform de RIVM-richtlijn?

Antwoord 12

Zie het antwoord op vraag 5.

Vraag 13

Deelt u de mening dat het belangrijk is om op korte termijn maatregelen te nemen om
de luchtkwaliteit echt te verbeteren, zowel om herstellende COVID-patiënten te beschermen
als om nieuwe patiënten in de toekomst te voorkomen?

Antwoord 13

Zie het antwoord op vraag 10 en 11.

Vraag 14

Bent u bereid om met beleid te komen om mensen te verleiden hun houtkachel weg te
doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 14

In de pilot houtstook van het Schone Lucht Akkoord wordt voor minimaal één nieuwbouwwijk
en voor een bestaande wijk of buurt onderzocht wat erbij komt kijken om een wijk houtstookvrij/houtrookarm
te maken. De pilot richt zich daarbij op particuliere haarden en kachels voor binnenshuis.
Partijen onderzoeken de juridische mogelijkheden en praktische uitvoering om houtrook
te beperken en houtrookvrije en houtrookarme buurten te realiseren. Eén van de verkennende
maatregelen is het verwijderen van verouderde kachels (inclusief schoorsteenkanaal)
via gemeentelijke subsidie. Succesvolle maatregelen kunnen door andere gemeenten worden
toegepast. De eerste resultaten worden in 2021 verwacht en gedeeld met gemeenten.

Vraag 15

Bent u bereid om alsnog een stookverbod in te stellen bij een stookalarm, gezien dit
meteen een gunstig effect kan hebben op de gezondheid van herstellende COVID-patiënten
(en andere mensen (met luchtwegenklachten))?

Antwoord 15

De emissies van houtstook en de impact op gezondheid kunnen al flink worden verminderd
door een aantal relatief eenvoudige maatregelen. Zie hiervoor ook het antwoord op
vraag 11. Daarom overweegt het kabinet nu geen aanvullend stookverbod. Veel mensen
zijn zich niet bewust van de negatieve impact op hun eigen gezondheid en die van hun
omgeving. Ik vind het van belang om aan die bewustwording te werken, bijvoorbeeld
door middel van het stookalert. Het stookalert en de stookwijzer krijgen steeds meer
bekendheid. Zo neemt het aantal bezoekers van de stookwijzer elke maand toe. De stookwijzer
had in november 2020 ruim 75.000 bezoeken, ten opzichte van minder dan 60.000 in november
2019. Circa 15.000 mensen zijn geabonneerd op het stookalert. Het stookalert wordt
ook verspreid via de stookwijzer en social media. Via de pilot houtstook onderzoek
ik welke lokale maatregelen ingezet kunnen worden door gemeenten om het gebruik en
de uitstoot van houtkachels te verminderen.

Vraag 16, 17

Kunt u bevestigen dat er momenteel niet of nauwelijks gehandhaafd wordt wanneer mensen
melding maken van ziekmakende houtstook in de buurt? Zo nee, kunt u aangeven in hoeveel
gevallen er wel handhavend is opgetreden?

Bent u bereid om ervoor te zorgen dat, gegeven de COVID-patiënten en de RIVM-richtlijnen,
er voortaan wel gehandhaafd gaat worden wanneer er melding gemaakt wordt van houtstookoverlast?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 16, 17

Handhaving van overlast is een gemeentelijke bevoegdheid. Het verbod om op hinderlijke
wijze rook of roet te verspreiden is vastgelegd in het Bouwbesluit. Zoals ik in mijn
antwoord op vraag 10 en 11 heb toegelicht, verbeter ik de mogelijkheden voor gemeentes
om in te grijpen in situaties van overlast. Zo kunnen mensen via de website «stookwijzer.nu»
een melding van houtrookoverlast kenbaar maken. De gemeenten die zijn aangesloten
bij het Schone Lucht Akkoord ontvangen deze melding. In het Schone Lucht Akkoord is
afgesproken dat gemeenten daarop acteren als sprake is van herhaalde overlast. Zoals
ik in reactie op de motie van Van Esch4, heb toegelicht, zal ik gemeenten vragen om serieus opvolging te geven aan meldingen
die binnenkomen via de stookwijzer.