Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Özütok en Renkema over het bericht 'Vier op de tien vrouwen op de arbeidsmarkt benadeeld vanwege zwangerschap of pasgeboren kind: zwangerschapsdiscriminatie nog steeds onverminderd groot probleem'

Antwoord van Staatssecretaris Van ‘t Wout (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede
namens de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (ontvangen 17 december 2020).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Vier op de tien vrouwen op de arbeidsmarkt benadeeld
vanwege zwangerschap of pasgeboren kind: zwangerschapsdiscriminatie nog steeds onverminderd
groot probleem» van het College voor de Rechten van de Mens?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Bent u het met de mening eens dat noch zwangerschap noch een kinderwens reden mogen
zijn voor werkgevers om iemand niet aan te nemen, of diegene geen contractverlening
aan te bieden en dat discriminatie op de arbeidsmarkt de algemene vrouwenemancipatie
in Nederland sterk benadeelt?

Hoe beoordeelt u het signalement van het College voor de Rechten van de Mens dat 43%
van de personen die actief is op de arbeidsmarkt en de afgelopen vier jaar een kind
kregen zwangerschapsdiscriminatie heeft meegemaakt?

Antwoord 2 en 3

Ik ben het met u eens dat zwangerschap en kinderwens geen reden mogen zijn om vrouwen
anders te behandelen en dat discriminatie van vrouwen op de arbeidsmarkt de emancipatie
van vrouwen in algemene zin benadeelt. Het signalement van het College voor de Rechten
van de Mens dat een aanzienlijk deel van de zwangere vrouwen en jonge moeders er toch
mee te maken krijgt, is dan ook zeer ernstig.

Vraag 4 en 5

Kunt u ingaan op de aanbevelingen die het College doet, zoals (1) het bieden van handvatten
aan werkgevers om goed op de hoogte te zijn van wetgeving, (2) het voortouw nemen
om voorlichting over zwangerschap en werk aan zowel werkgevers als werknemers te verbeteren,
(3) het vergroten van het bereik en verduurzamen van die voorlichting en (4) het bieden
van handvatten om het gesprek te voeren met ouders over waar ze tegenaan lopen bij
het combineren van zwangerschap en werk?

Bent u bereid één of meerdere van bovenstaande aanbevelingen om te zetten in beleid?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4 en 5

Ik hecht waarde aan de resultaten van en de aanbevelingen in het onderzoek van het
College voor de Rechten van de Mens. De aanpak van zwangerschapsdiscriminatie valt
onder het Actieplan Arbeidsmarktdiscriminatie 2018–2021, ingericht om arbeidsmarktdiscriminatie
breed tegen te gaan. De aanpak in het Actieplan is gericht op drie pijlers: toezicht
& handhaving, onderzoek & instrumenten en kennis & bewustwording.

Ik zal inzetten op het bieden van handvatten aan werkgevers. Zo worden organisaties
door het wetsvoorstel «Toezicht gelijke kansen bij werving en selectie» verplicht
om een werkwijze op schrift te stellen voor het tegengaan van discriminatie bij werving
en selectie.

Daarnaast zal ik in blijven zetten op voorlichting en bewustwording over de risico’s
van zwangerschapsdiscriminatie en hoe deze te voorkomen zijn, zowel bij werknemers
als werkgevers. Zo heeft de bewustwordingscampagne «Baby en Baan» in 2018 en 2019
gelopen, waar zwangere vrouwen werden gewezen op hun rechten. Daarnaast worden vrouwen
door middel van flyers in de GroeiGids (platform van de GGD dat ouders inzicht geeft
in de ontwikkeling, gezondheid en opvoeding van hun kind) en vanaf volgend jaar ook
via de vernieuwde versie van de GroeiGids app van de GGD, geïnformeerd over zwangerschapsdiscriminatie
en het combineren van zwangerschap of ouderschap met werk.

Het vergroten van het bereik en verduurzamen van deze voorlichting is van belang.
Een eerste stap die hiervoor wordt gezet is het houden van een bijeenkomst in het
begin van 2021 met deskundigen en stakeholders die in contact staan met zwangere vrouwen
en jonge moeders. Deze bijeenkomst wordt samen met het College voor de Rechten van
de Mens georganiseerd en is gericht op gezamenlijke en effectieve communicatie over
het tegengaan van zwangerschapsdiscriminatie. Hierbij worden onder andere de GGD,
het KNOV (Organisatie van Verloskundigen), de Inspectie SZW en werkgevers- en werknemersorganisaties
betrokken.

Vraag 6

Welke rol spelen vakbonden in het tegengaan van zwangerschapsdiscriminatie? Wordt
deze problematiek besproken tijdens cao-onderhandelingen?

Antwoord 6

Verschillende werknemersorganisaties besteden aandacht aan het tegengaan van zwangerschapsdiscriminatie
in de vorm van voorlichting. Vakbonden (FNV en CNV) zien een belangrijke rol voor
zichzelf in het tegengaan van zwangerschapsdiscriminatie. Deze rol is enerzijds zorgdragen
voor een goede voorlichting richting vrouwen zodat zij beter weten wat hun rechten
zijn en anderzijds vrouwen juridisch bijstaan op het moment dat discriminatie heeft
plaatsgevonden. Ook wordt er ingezet op het verbeteren van de arbeidsmarktpositie
van vrouwen, zodat de prikkel om onderscheid te maken op basis van zwangerschap minder
wordt. In het SER-advies «Discriminatie werkt niet» stond de aanbeveling dat werkgevers
en werknemersorganisaties voorlichting zouden moeten geven m.b.t. (zwangerschaps)discriminatie.
FNV, CNV en VCP geven voorlichting via de eigen site.

Uit navraag bij de vakbonden blijkt dat het aanpakken van zwangerschapsdiscriminatie
en discriminatie in het algemeen niet altijd een onderwerp is tijdens cao-onderhandelingen.
De vakbonden richten zich tijdens cao-onderhandelingen wel mede op het verbeteren
van de arbeidsmarktpositie van vrouwen door bijvoorbeeld te pleiten voor het volledig
doorbetalen van het aanvullend geboorteverlof of het verkleinen van het aantal flexcontracten.

Vraag 7

Welke rol spelen ondernemingsraden in het tegengaan van zwangerschapsdiscriminatie?
Hoe toegankelijk is de ondernemingsraad voor ouders die te maken hebben met zwangerschapsdiscriminatie?
Lukt het de ondernemingsraad om in te grijpen wanneer een dergelijke situatie zich
voordoet? Welke hindernissen ervaart de ondernemingsraad bij het aanpakken van een
melding van zwangerschapsdiscriminatie?

Antwoord 7

Ondernemingsraden hebben een wettelijk vastgelegde taak met betrekking tot de gelijke
behandeling van werknemers. In artikel 28, lid 3 van de Wet op de ondernemingsraden
(WOR) is vastgelegd dat de ondernemingsraad (OR) in het algemeen waakt tegen discriminatie
in de onderneming. Ook is daarin vastgelegd dat de OR in het bijzonder de gelijke
behandeling van mannen en vrouwen alsmede de inschakeling van gehandicapten en minderheden
in de onderneming moet bevorderen.

De OR staat open voor signalen en is in principe voor iedereen toegankelijk. Werknemers
kunnen hun ervaring hier melden. De OR heeft als taak te zorgen voor een goed personeelsbeleid,
maar grijpt niet in bij individuele gevallen. Wanneer binnen de OR het vermoeden bestaat
dat een probleem structureel is, is het mogelijk om het gesprek aan te gaan met een
werknemer van de HRM-afdeling uit hoofde van artikel 23, lid 3 van de WOR. Dit artikel
geeft de OR ook de ruimte om initiatief te nemen om in het organisatiebeleid te verankeren
dat zwangerschapsdiscriminatie niet kan voorkomen.

Vraag 8

Hoe verklaart u de stagnatie, aangezien uit het bericht blijkt dat er in de aard en
omvang van zwangerschapsdiscriminatie sinds 2016 niks veranderd is?

Antwoord 8

Zwangerschapsdiscriminatie is een hardnekkig probleem. Wat de aanpak van zwangerschapsdiscriminatie
lastig maakt, is dat de doelgroep (zwangere vrouwen en jonge moeders) continu in beweging
is. Doorlopende aandacht via de juiste kanalen is daarom van belang. Ondanks de acties
die zijn ondernomen, laat het onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens
weinig verschil zien ten opzichte van eerdere edities. Uit dit onderzoek blijkt ook
dat kennis en bewustwording van groot belang zijn, zowel bij werkgevers als bij werknemers.
Hier is de afgelopen periode aandacht aan besteed, bijvoorbeeld door middel van samenwerking
met de GGD met betrekking tot de GroeiGids en de GroeiGids app. Ik zal blijven inzetten
op het tegengaan van zwangerschapsdiscriminatie, bijvoorbeeld door middel van de ook
in het antwoord op vraag 4 en 5 genoemde stakeholdersbijeenkomst.

Vraag 9

Hoeveel onderzoeken naar arbeidsdiscriminatie zijn er door de Inspectie SZW in de
afgelopen vijf jaar geopend? Hoe vaak hebben dergelijke onderzoeken in de afgelopen
vijf jaar geleid tot een boete voor het onderzochte bedrijf? Heeft de Inspectie SZW
voldoende capaciteit om bedrijven te controleren op zwangerschapsdiscriminatie?

Antwoord 9

Het team arbeidsdiscriminatie van de Inspectie SZW zet diverse instrumenten en middelen
in, zodat het thema zwangerschapsdiscriminatie door werkgevers en werknemers wordt
opgepakt. Bij elk bedrijfsbezoek vragen de inspecteurs van het team arbeidsdiscriminatie
na of en hoe zwangerschapsdiscriminatie speelt of kan spelen en of men beleid of voorzieningen
in deze heeft. Ook zet de Inspectie SZW in op voorlichting aan werkgevers over rechten
en plichten.

In 2018 is een omslag gemaakt van verkennende en informerende bedrijfsbezoeken naar
handhavende bezoeken in organisaties met werkneemsters die zwanger zijn of in de lactatiefase
zitten. In 2019 is er een verder uitbreiding geweest van het team Arbeidsdiscriminatie.
In dit jaar zijn er meer dan 500 inspecties gedaan.

Om een duurzame en stevige invulling te geven aan de nieuwe rol van de Inspectie SZW
op het gebied van discriminatie bij werving en selectie, zijn extra middelen gereserveerd
voor de handhaving van arbeidsmarktdiscriminatie. Dit proces is in volle gang. Met
het wetsvoorstel Toezicht gelijke kansen bij werving en selectie krijgt de Inspectie SZW ook handhavende bevoegdheden in het kader van een objectieve
werving en selectie werkwijze.