Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Aukje de Vries over de berichten ‘Italië wil dat de ECB staatsschuld kwijtscheldt, maar Frankfurt peinst er niet over’, ‘Gratis geld, het blijft een aantrekkelijk idee’ en ‘Italië pleit voor kwijtschelding schulden door de ECB’

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) (ontvangen 4 december 2020).

Vraag 1

Hoe beoordeelt u deze berichten, waarin naar voren komt dat Italië en Frankrijk hun
schulden, gemaakt ten tijde van de coronacrisis, willen laten kwijtschelden door de
Europese Centrale Bank (ECB)?1
2
3

Antwoord 1

Het kwijtschelden van schulden door de Europese Centrale bank zou een schending van
artikel 123 het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) betekenen.

Vraag 2

Wat vindt u van de ontwikkeling dat, in het licht van het «pandemienoodopkoopprogramma»
van de ECB, sommige landen nóg meer verwachtingen van de ECB lijken te hebben en willen
dat de schulden gemaakt vanwege de coronacrisis kwijtgescholden worden? Welke risico’s
ziet u?

Antwoord 2

Ik ben niet op de hoogte van een verzoek van een lidstaat aan de ECB om schulden kwijt
te schelden.

Vraag 3, 4, 5

Deelt u de mening dat het kwijtschelden van schulden absoluut ondenkbaar is? Zo nee,
waarom niet?

Wat zijn volgens u de grootste gevaren van monetaire financiering? 3)

In hoeverre is het kwijtschelden van schulden überhaupt mogelijk binnen het Verdrag?
Hoe zou een proces verlopen wanneer een lidstaat de ECB verzoekt schulden kwijt te
schelden? Door wie zou een dergelijk verzoek moeten worden goedgekeurd alvorens onverhoopt
zou worden overgegaan tot schuldkwijtschelding door de ECB? Hebben nationale overheden
een bevoegdheid in dit besluitvormingsproces? Zo ja, hoe ziet deze bevoegdheid eruit?
En onder welke voorwaarden zou de ECB een dergelijk verzoek kunnen goedkeuren?

Antwoord 3, 4, 5

De ECB kan geen schulden kwijtschelden omdat dit een schending zou zijn van de EU-Verdragen,
specifiek het «verbod op monetaire financiering» zoals opgenomen in artikel 123 van
het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). De bestuursleden van
de ECB, waaronder president Lagarde, hebben ook verkondigd dat dit een schending van
het verdrag betekent en daarom niet mogelijk is.4

Vraag 6

Kunt u een oordeel geven over het Europese handhavingsbeleid als het gaat om het aanpakken
van de schuldenproblematiek van landen? Hoe kan deze effectiviteit volgens u vergroot
worden?

Antwoord 6

De Europese begrotingsregels, zoals vastgelegd in het Stabiliteits- en Groeipact (SGP),
zijn overeengekomen om houdbare overheidsfinanciën te realiseren, ten behoeve van
het realiseren van duurzame economische groei en prijsstabiliteit. Het kabinet heeft
zich in het verleden kritisch uitgelaten over de toepassing van het SGP en de noodzaak
benadrukt van strikte handhaving.5 De Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie zijn te weinig in staat gebleken
om naleving van de regels te waarborgen en de regels consistent, transparant en voorspelbaar
toe te passen. De handhaving, en daarmee de effectiviteit van het SGP, zou onder andere
kunnen worden verbeterd door de regels minder complex te maken en minder ruimte te
bieden voor de discretionaire bevoegdheid van de Europese Commissie en de Raad. Daarnaast
zou de beoordeling van de naleving van de regels beter gescheiden kunnen worden van
het nemen van eventuele vervolgstappen. Om prudent begrotingsbeleid te bewerkstelligen
en schulden terug te brengen in Europa kan naast het versterken van het SGP worden
nagedacht over het vergroten van de marktdiscipline.6 Uw Kamer zal voor het kerstreces nog een brede bespiegeling ten aanzien van het SGP
ontvangen.

Vraag 7

Bent u het eens met de passage «de coronaopkopen zijn flexibel ingericht, zodat landen
in nood extra kunnen worden geholpen»? In hoeverre is het ECB-beleid daarvoor bedoeld?
Welke voorwaarden en grenzen gelden er bij de ECB-mogelijkheden? 1)

Antwoord 7

Op 18 maart jl. heeft de ECB het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) ingesteld.7De ECB geeft aan dat PEPP is ingesteld als reactie op de uitzonderlijke en acute economische
crisis die het doel van prijsstabiliteit en behoorlijke werking van transmissiemechanisme
van het monetair beleid in gevaar zou kunnen brengen.8 De ECB heeft aangegeven dat de netto-aankopen onder het PEPP programma in beginsel
worden verdeeld over de eurolanden aan de hand van de kapitaalsleutel van de ECB.
Tegelijkertijd heeft de ECB aangeven dat aankopen ook onder het PEPP op flexibele
wijze kunnen plaatsvinden. De ECB stelt in haar besluit over PEPP dat een flexibele
implementatie nodig is om verstoringen in de risicovrije rentecurve te voorkomen en
ervoor te zorgen dat het programma doorwerking heeft in alle jurisdicties van het
eurogebied.9 De ECB beschikt over beleidsvrijheid om monetaire beleidsmaatregelen te implementeren
om haar mandaat van prijsstabiliteit te bewerkstelligen. Het is niet aan mij om de
individuele beleidsmaatregelen van de ECB te beoordelen.

Vraag 8

Welke oplossing ziet u voor EU-lidstaten die kampen met hoge staatsschulden, zoals
de staatsschuld van Italië die in 2021 volgens een recente raming van de Europese
Commissie naar verwachting toeneemt naar krap 160% van het BBP? 1) Deelt u de mening
dat deze landen zelf verantwoordelijkheid hebben om de schulden terug te brengen,
bijvoorbeeld door een gezond begrotingsbeleid, het doorvoeren van hervormingen en
te zorgen voor economische groei? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke rol spelen de
landenspecifieke aanbevelingen hierin?

Antwoord 8

De publieke schulden in Europa zijn sterk toegenomen door de coronacrisis. Het is
van belang dat lidstaten op dit moment hun economieën voldoende ondersteunen om de
gevolgen van de crisis te mitigeren en economische groei en werkgelegenheid te ondersteunen.
Om schulden terug te brengen is begrotingsdiscipline na de crisis noodzakelijk. Daarnaast
is het cruciaal dat lidstaten structurele hervormingen implementeren die bijdragen
aan economische groei en de veerkracht van de economie. De landspecifieke aanbevelingen
kunnen lidstaten helpen structurele uitdagingen te identificeren en deze op te volgen.
Om deze reden is het dan ook van belang dat de herstelplannen van lidstaten in het
kader van de Recovery and Resilience Facility (RRF) de landspecifieke aanbevelingen voldoende adresseren. Lidstaten dragen zelf
de verantwoordelijkheid om bovenstaande stappen te nemen om de houdbaarheid van hun
schulden te waarborgen.

Vraag 9

Zijn er afspraken gemaakt over de situatie na juni 2021 met betrekking tot het stoppen
van opkopen van staatsobligaties van de eurolanden? Zo ja, welke?

Antwoord 9

Het PEPP is een monetair beleidsinstrument waarover de bestuursraad van de ECB beslist.
De ECB heeft na de bestuursraadsvergadering van 10 december jl. aangegeven dat de
netto-aankopen onder het PEPP programma niet zullen stoppen voordat de bestuursraad
van mening is dat de Covid-19 crisisfase voorbij is en in ieder geval niet zullen
stoppen voor het einde van maart 2022.10

Vraag 10

Bent u van plan zich bij de aankomende Ecofin en Eurogroep te verzetten tegen bovenstaande
ontwikkelingen? Hoe bent u van plan deze ontwikkelingen goed in de gaten te houden
en de Kamer hierover te informeren?

Antwoord 10

Zoals hierboven aangegeven is het kwijtschelden van schulden door de ECB niet mogelijk
volgens de EU-verdragen. Een discussie hierover is zodoende ook niet aan de orde.