Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ploumen over schadelijke behandelingen tegen autisme

Antwoord van Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
2 december 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 507

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Elijah heeft autisme en wil een verbod op een homeopatische
therapie die hem zou genezen, gaat Staatssecretaris Blokhuis hem helpen»?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Herinnert u zich uw antwoord op eerdere vragen (d.d. 17 juni 2020) hierover: «Ik ben
van plan om, samen met IGJ en CBG, te kijken naar mogelijke (wettelijke) ingangen,
waardoor de aanpak van mogelijk schadelijke homeopathische behandelingen of profylaxe
kan worden verbeterd. Dit is door de coronacrisis helaas vertraagd, maar zal na de
zomer weer worden opgepakt.»?2

Antwoord 2

Ja

Vraag 3 en 4

Welke stappen heeft u sinds deze zomer ondernomen om te onderzoeken hoe schadelijke
homeopathische behandelingen of profylaxe verboden kunnen worden?

Welke stappen zijn er volgens u nog nodig om tot een verbod van deze behandelingen
te komen?

Antwoord 3 en 4

Met betrokken rijksoverheidsinstanties (IGJ, CBG) is de huidige handhavingspraktijk
en regelgeving besproken en zijn de mogelijkheden om gerichter en intensiever toezicht
uit te oefenen op alternatieve behandelingen die (aanmerkelijke kans op) schade aan
de gezondheid veroorzaken, geïnventariseerd. Op grond hiervan zijn we gezamenlijk
een aantal mogelijke vervolgstappen overeengekomen. Dit betreft aanscherping van toezicht
en handhaving door de IGJ op bereiden, voorschrijven en voorraad van homeopathische
middelen voor CEASE-therapie. Daarnaast gaan we vanuit VWS bekijken waar verder onderzoek
naar de schadelijkheid van CEASE-therapie kan worden uitgevoerd en of het bespreken
van (risico’s van) een dergelijke alternatieve therapie kan worden opgenomen in richtlijnen
binnen de reguliere zorg.

Een verbod op CEASE-therapie is niet mogelijk gezien de regelgeving rondom alternatieve
zorg en het gebrek aan bewijs van schade door deze therapie. Er zijn op grond van
de wettelijke voorschriften wel verschillende wegen mogelijk om zo nodig op te treden
tegen homeopathische behandelingen van autisme. Homeopathie is een alternatieve behandeling
die wettelijk is toegestaan, zolang (1) het geen (aanmerkelijke kans op) schade aan
de gezondheid oplevert (Wkkgz) en (2) er geen onterechte medische claims over de werkzaamheid
van geneesmiddelen worden gedaan, (3) er geen sprake is van grootschalige productie
van, voorraad van, handel in of reclame voor ongeregistreerde geneesmiddelen (Geneesmiddelenwet)
en (4) er geen voorbehouden handelingen door niet-BIG-geregistreerde behandelaren
worden verricht (wet BIG). Voor alternatieve zorg hoeft niet wetenschappelijk te zijn
aangetoond dat behandeling leidt tot enig gezondheidseffect.

Ad (1) Aantonen van schade door CEASE-therapie

Homeopathie is een alternatieve behandelwijze en valt onder «andere zorg»3. Volgens de Wkkgz is «andere zorg» toegestaan als deze «niet leidt tot schade of
een aanmerkelijke kans op schade voor de gezondheid van de cliënt, waarbij de rechten
van de cliënt zorgvuldig in acht worden genomen en de cliënt ook overigens met respect
wordt behandeld».

Iemand die schade als gevolg van «andere zorg» heeft ondervonden kan het volgende
doen:

a. De zorgaanbieder aanspreken voor betaling van die schade: civielrechtelijk

b. Een klacht indienen tegen de zorgaanbieder: Wkkgz klachtrecht/geschillencommissie

c. Een melding doen bij de inspectie: bestuursrechtelijk. De inspectie zal dan nagaan
of bestuursrechtelijk handhaven mogelijk is.

d. Aangifte doen bij de politie: strafrechtelijk. Het OM zal dan nagaan of strafrechtelijk
vervolgen mogelijk is.

Handhaven vereist dat er is aangetoond dat in een individueel geval schade aan de
gezondheid wordt vastgesteld. Het is niet voldoende om te verwijzen naar algemene
schade die optreedt door een valse claim of belofte (zoals over genezing van autisme)
of dit toe te passen op patiëntengroepen in het algemeen.

Alleen als een persoon meldt dat hij of zij schade heeft geleden aan zijn/haar gezondheid
door de CEASE-therapie, kan daarnaar gericht onderzoek worden gedaan. De IGJ ontvangt
echter relatief weinig klachten of meldingen over alternatieve zorgaanbieders. Een
individueel geval van schade door CEASE-therapie is niet bekend. Mensen die aantoonbare
schade hebben ondervonden door deze therapie, kunnen daarover altijd een melding indienen
bij de IGJ.

Ad (2) Boete op medische claims

Op basis van de Geneesmiddelenwet kunnen boetes voor onterechte medische claims worden
gegeven als die worden gedaan over geregistreerde (homeopathische) geneesmiddelen
of ongeregistreerde geneesmiddelen. Als (op een website) de naam van het middel en
het effect of de indicatie worden gekoppeld is daar al snel sprake van. Een dergelijke
boete is de afgelopen periode door de IGJ al regelmatig opgelegd. Alternatieve behandelaren
vermijden daarom nu vaak deze specificaties te geven; ze omschrijven bijvoorbeeld
een behandeling in plaats van een geneesmiddel bij naam te noemen. Dit maakt het moeilijker
vast te stellen of er sprake is van ongeoorloofde geneesmiddelenreclame.

Ad (3) Toezicht op voor CEASE gebruikte homeopathische middelen

Breder toezicht dan alleen op websites, ook in de praktijk (geneesmiddelen voorschrijven,
bereiden en voorraad) is nodig. Apotheken mogen op kleine schaal ongeregistreerde
(homeopathische) middelen bereiden en aan de eigen patiënten ter hand stellen. Deze
bereidingen moeten voldoen aan wettelijke kwaliteitseisen. Daar houdt de Inspectie
Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht op. Meer informatie is te vinden op de website
van de IGJ. Zoals hierboven genoemd (ad4 mag voor deze bereidingen ook geen reclame worden gemaakt en mogen geen claims worden
gedaan over het bestrijden van welke ziekte dan ook.

Ad (4) Toezicht op de handelingen binnen CEASE-therapie

Indien blijkt dat voorbehouden handelingen worden verricht door behandelaren die daartoe
niet bevoegd zijn, kan daartegen worden opgetreden. Homeopathische behandelaren zijn
meestal geen arts of beoefenaar van een ander BIG-geregistreerd beroep. Het BIG-verbod
op voorbehouden handelingen, zoals injecteren (alleen door medisch geschoolden uit
te voeren) geldt wel, maar is voor homeopathie (waarbij naar mijn weten de middelen
meestal via druppeltjes of korreltjes worden toegediend) niet aan de orde.

Gezien het bovenstaande zie ik dat er al diverse mogelijkheden zijn om toezicht op
het aanbod en de uitvoering van CEASE-therapie uit te voeren, die nog aangescherpt
kunnen worden voor wat betreft het toezicht (bij de IGJ) op voorschrijven, bereiden
en in voorraad hebben van ongeregistreerde homeopathische middelen, in de praktijk.

Onderzoek

Meer inzicht in wat CEASE-therapie precies inhoudt is nodig voor versterkt toezicht.
Ik wil daarom onafhankelijk, wetenschappelijk onderzoek naar de schadelijkheid van
de CEASE-therapie laten doen. Er is immers geen eenduidig beeld van de manier waarop
en de frequentie waarmee de CEASE-therapie bij kinderen met autisme wordt ingezet.
Er is daarnaast (vrijwel) geen informatie over de middelen die door de homeopathische
behandelaren worden gebruikt of over andere componenten zoals coaching, manuele therapie,
voorschrijven van supplementen.

Richtlijnen

De potentiële schadelijkheid van de CEASE-therapie is vooral gestoeld op de claim
dat deze behandeling autisme kan genezen en dat het o.a. veroorzaakt zou worden door
vaccinaties. Kinderartsen noemen de therapie schadelijk voor kinderen, omdat hen goede
hulpverlening en goede begeleiding wordt onthouden. De verwachting die wordt gewekt
door de onterechte claim dat CEASE-therapie autisme kan genezen zou bij ouders en
kind mogelijk veel frustratie of zelfs trauma kunnen veroorzaken. Daarom wil ik ook
inzetten op betere informatieverstrekking door de reguliere zorgverleners over de
alternatieve behandelingen bij een (eerste) consultatie bij diagnose van autisme bij
kinderen. In richtlijnen kan (meer) nadruk worden gelegd op de verantwoordelijkheid
om naast het aanbod van reguliere behandeling ook informatie over (de beperkingen
en risico’s van) alternatieve behandelingen zoals CEASE-therapie te bespreken.

Vraag 5

Wanneer bent u voornemens de Kamer te informeren over de stappen die u onderneemt
om schadelijke homeopatische behandelingen of profylaxe te verbieden?

Antwoord 5

Zoals bovengenoemd, een verbod op de behandeling is niet mogelijk, maar verscherpt
toezicht wel. Over de vervolgstappen rondom nader onderzoek en informatieverstrekking
hoop ik de Kamer begin volgend jaar nader te kunnen informeren.

Vraag 6

Kunt u deze vragen beantwoorden voorafgaand aan de behandeling van de begroting van
VWS later deze maand?

Antwoord 6

Ja.