Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de reactie van de Mediafederatie naar aanleiding van het rapport van het CBS naar de prijsontwikkeling bij digitale publicaties (Kamerstuk 35572-11)

De vaste commissie voor Financiën heeft op 18 november 2020 enkele vragen en opmerkingen
aan de Staatssecretaris van Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst voorgelegd
over zijn brief van 14 oktober 2020 «Reactie van de Mediafederatie naar aanleiding
van het rapport van het CBS naar de prijsontwikkeling bij digitale publicaties». (Kamerstuk
35 572, nr. 11).

De voorzitter van de commissie, Tielen

De adjunct-griffier van de commissie, Buisman

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de VVD

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de reactie van de Mediafederatie
over de prijsontwikkeling bij digitale publicaties. De leden hebben verschillende
opmerkingen en vragen.

De leden van de VVD-fractie hebben reeds bij het Belastingplan 2020 meerdere malen
aandacht gevraagd voor de verlaging van de belasting toegevoegde waarde (btw) op elektronische
publicaties, het in beeld brengen van de prijzen en de voorwaarde dat deze btw-verlaging
terecht zou moeten komen bij de consument. Het heeft de leden onaangenaam verrast
dat uit de rapportage van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) naar voren
kwam dat dit niet het geval is en dat de verlaging van het btw-tarief van 21 naar
9% heeft geleid tot een prijsdaling van 3,5% in januari 2020 in plaats van de verwachte
10%. De leden zijn dan ook verbaasd over de tegenstrijdige conclusies in de reactie
van de Mediafederatie.

De leden lezen dat de btw-verlaging op elektronische publicaties als doel heeft om
het gelijke speelveld tussen fysieke en elektronische uitgaves gelijk te trekken.
Hoewel de leden het doel van een gelijk speelveld onderschrijven, vragen zij zich
af of dat in dit geval wel mogelijk is in het licht van de Wet op de vaste boekenprijs.
Sinds 2005 zorgt deze wet er namelijk voor dat er geen prijsconcurrentie mogelijk
is, met als doel om een divers aanbod van boeken te bevorderen. E-books vallen daarentegen
niet onder deze prijsregulering, met als argumentatie dat prijsregulering voor elektronische
boeken ongewenst is omdat dit de innovatie in de boekenmarkt zou schaden. Hoe verhoudt
zich de keuze om e-books niet onder de Wet vaste boekenprijs te laten vallen met de
wens van het kabinet om tot een gelijk speelveld te komen tussen fysieke en elektronische
boeken? Is de Staatssecretaris van Financiën desondanks van mening dat er nog steeds
sprake is van een gelijk speelveld? Zo ja, waarom? Zo nee, wat betekent dit voor de
argumentatie om bij elektronische publicaties ook voor een lager btw-tarief te kiezen?
Zeker nu in eerste instantie blijkt dat de verlaging van de btw-tarief niet leidt
tot lagere prijzen voor de consument, zo vragen de leden.

De leden van de VVD-fractie verwijzen naar de motie van de leden El Yassini en Kwint
(Kamerstuk 33 846, nr. 60) met het verzoek aan het kabinet om in gesprek te gaan met de uitgevers en er zo
voor te zorgen dat de btw-verlaging op digitale publicaties ook daadwerkelijk leidt
tot een prijsverlaging in publicaties. De leden lezen dat de Staatssecretaris van
Financiën (Fiscaliteit en Belastingdienst) en de Minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap op korte termijn in gesprek gaan met de uitgevers (Kamerstuk 32 820 nr. 396). Wanneer vindt dit gesprek plaats en wanneer verwacht het kabinet de uitkomsten
van deze gesprekken met de Kamer te kunnen delen? Langs welke lijnen is het kabinet
voornemens het gesprek te voeren en wanneer zijn de Staatssecretaris en de Minister
tevreden met de uitkomst?

De leden van de VVD-fractie lezen in de CBS-rapportage dat er in eerste instantie
in de opdracht vanuit het Ministerie van Financiën voor is gekozen om het CBS te vragen
naar een separate prijsindex voor digitale kranten en e-books. Waarom is er later
in overleg besloten om het CBS digitale producten van nieuwsmedia en algemene boeken
gezamenlijk mee te laten nemen in één prijsindex? De leden begrijpen de argumentatie
rond geheimhoudingsredenen maar willen benadrukken dat de Mediafederatie deze cijfers
klaarblijkelijk wel heeft ontvangen van uitgevers. Kan het kabinet hier uitgebreid
op reflecteren? De leden stellen deze vraag omdat hier precies het verschil in conclusie
naar terug te redeneren valt. De leden vinden het vreemd dat er uiteindelijk voor
is besloten om het CBS één prijsindexreeks te laten leveren gezien de grote invloed
van de verschillende factoren tussen digitale kranten en e-books genoemd door de Mediafederatie.

Waarom is er door het CBS geen rekening gehouden met specifieke ontwikkelingen en
gestaafd beleid als de prijsfluctuaties in e-books? Klopt het dat dusdanige factoren
ertoe kunnen leiden dat de btw-verlaging niet leidt tot een daadwerkelijk daling van
de kosten? Klopt het dat deze factoren door het CBS verwachte prijsdaling van 10%
als gevolge van de btw-verlaging geheel teniet kunnen doen? Zo nee, waarom niet? Zo
ja, waarom wel?

Kan het kabinet ingaan op de grote discrepantie tussen de bevindingen van de Mediafederatie
en het CBS? Ondersteunt naast de Mediafederatie ook het kabinet niet de onderbouwing
en de gehanteerde onderzoeksmethode van het CBS? Waarom is het kabinet in eerste instantie
akkoord gegaan met een aanpassing van de onderzoeksopdracht en waarom laat het kabinet
de evaluatie wel door het CBS uitvoeren? Veel data rond de vorige rapportage had het
CBS op dat moment nog niet tot zijn beschikking en de gehanteerde onderzoeksmethode
was, naar nu blijkt, onvolledig. Wordt deze maandelijkse data nu wel actief bijgehouden
door het CBS met het oog op de evaluatie? Hoe wordt in de vraagstelling en onderzoeksopdracht
rekening gehouden met datgene wat geëvalueerd dient te worden; het feit of de btw-verlaging
ook heeft geleid tot een prijsverlaging op elektronische publicaties voor de consument?
De leden van de VVD-fractie vragen naar de reden om de geplande evaluatie te vervroegen
naar 2022 en niet naar bijvoorbeeld 2021.

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van het CDA

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de reactie van de Mediafederatie
op het onderzoek van het CBS naar prijsontwikkeling van digitale publicaties. Deze
leden hebben zich sinds 2014 ingezet voor de verlaging van btw op digitale publicaties
en hechten zeer aan het gelijke speelveld tussen fysieke en digitale publicaties.
Zij zijn wel van mening dat de btw-verlaging een-op-een moet worden doorgegeven aan
de consument en dus moet leiden tot een prijsdaling gelijk aan de 12% btw-verlaging.
Anders is de btw-verlaging geen efficiënte besteding van overheidsmiddelen. Deze leden
hebben daarom enkele vragen naar aanleiding van de reactie van de Mediafederatie om
een beter beeld te kunnen krijgen van de prijsontwikkelingen van digitale publicaties.

De leden van de CDA-fractie zijn het met de Mediafederatie eens dat het samenvoegen
van de prijzen van boeken en nieuwspublicaties in het onderzoek van het CBS geen goed
beeld geeft van de afzonderlijke prijsontwikkeling en dat verschillende factoren die
ten grondslag liggen aan de prijs, zoals jaarlijkse prijsstijgingen in het onderzoek
niet inzichtelijk zijn. Deze leden zouden graag een aanvullend onderzoek zien, waarin
deze splitsing tussen nieuwspublicaties en boeken wel wordt gemaakt en waarin een
prijsontwikkeling over een langere periode wordt laten zien. Alleen de prijsontwikkeling
sinds de btw-verhoging geeft onvoldoende inzicht. Kan het kabinet een dergelijk onderzoek
laten uitvoeren?

De Mediafederatie stelt dat bij digitale nieuwsproducten de jaarlijkse prijsindexatie
een vertekend beeld kan geven van de prijsverlaging als gevolg van de btw. De Mediafederatie
stelt wel dat voor wat betreft het bredere digitale nieuwsaanbod de consumentenprijzen
enkele procenten tot 10% onder het prijsniveau van 2019 liggen en dat zonder de btw-verlaging
de prijzen hier ver boven hadden geleden. De leden van de CDA-fractie vragen of het
kabinet deze prijsontwikkelingen voor het bredere aanbod, en voor de tien grootste
Nederlandse kranten afzonderlijk, over de afgelopen vijf jaar tot en met 2020 kan
laten zien en kan aangeven wat in deze periode de gemiddelde jaarlijkse indexatie
was.

Voor boeken geeft de Mediafederatie aan dat de kosten voor fysieke en digitale boeken
grotendeels samenhangen en er een verband is tussen de prijs van een fysiek boek en
de prijs van een e-book en dat deze over het jaar fluctueren. De leden van de CDA-fractie
vragen het kabinet wat de gemiddelde prijsontwikkeling van e-books was over de afgelopen
vijf jaar tot en met 2020, afgezet tegen de gemiddelde prijsontwikkeling van fysieke
boeken. Kan het kabinet zo’n overzicht geven?

De leden van de CDA-fractie hebben eerder gevraagd naar de situatie dat een consument
vóór de btw-verlaging een meerjarig abonnement op een elektronische krant heeft afgesloten
met een jaarlijkse betaalverplichting, die tot na de btw-verlaging doorloopt. De Staatssecretaris
gaf toen aan dat op de jaarlijkse factuur vanaf 2020 de lagere btw wordt berekend.
Kan het kabinet bevestigen dat dit voor meerjarige abonnementen ook daadwerkelijk
zo is gebeurd en dat in deze prijzen niet ook een stijging van andere factoren is
meegenomen? Zonder de btw-verlaging zou de prijs immers ook gelijk zijn gebleven gedurende
het abonnement. Als deze verlaging niet is doorgevoerd, kan het kabinet dan aangeven
wat een burger met een meerjarig contract kan doen om de teveel betaalde btw terug
te krijgen? Als hij bijvoorbeeld een abonnement heeft van voorheen honderd euro per
jaar inclusief btw, hoe kan hij dan afdwingen dat hij dit jaar ongeveer negentig euro
betaalt?

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van D66

De leden van de fractie van D66 hebben kennisgenomen van de brief over de prijsontwikkeling
bij digitale publicaties. Deze leden vinden het belangrijk en wenselijk dat digitale
uitgaven voor de btw nu niet meer anders worden behandeld dan fysieke uitgaven. Deze
leden hebben een aantal vragen.

De leden van de fractie van D66 verwelkomen dat de consumentenprijzen voor het digitale
nieuwsaanbod in grote lijnen onder het prijsniveau liggen van december 2019, dat wil
zeggen voor de btw-verlaging voor digitale publicaties. Deze leden lezen dat het CBS
bij het onderzoek geen onderscheid heeft gemaakt tussen boeken en nieuwsproducten.
Deze leden vragen of het CBS hiertoe in staat is en dit onderscheid in het vervolg
wel kan monitoren, bijvoorbeeld richting de geplande evaluatie in 2022.

De leden van de fractie van D66 vragen of het kabinet inmiddels het gesprek met de
uitgevers over de doorberekening van de btw-verlaging naar de consument heeft gevoerd.
Zo ja, wat waren de conclusies?

De leden van de fractie van D66 vragen of er recent breder onderzoek is gedaan naar
de mate waarop btw-aanpassingen, en meer specifiek btw-verlagingen, in verschillende
productgroepen worden doorberekend in consumentenprijzen. Zo ja, wat zijn de conclusies?