Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Gerven over het bericht ‘Vaccindeals staatsgeheim: experts roepen op tot transparantie’

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede namens de
Minister voor Medische Zorg (ontvangen 28 oktober 2020)

Vraag 1, 4, 7 en 9

Wat is uw reactie op het bericht «Vaccindeals staatsgeheim: experts roepen op tot
transparantie»?1

Is het eenduidig welke informatie niet mag worden prijs gegeven? Wat wordt in andere
EU-landen wel openbaar gemaakt?

Bent u ervan overtuigd dat er betere deals zullen ontstaan als de geheimhouding blijft
gelden? Kunt u uitleggen waarom?

Wat gaat u doen om de Nederlandse bevolking de transparantie te bieden waar ze recht
op heeft, niet in de laatste plaats omdat veel van de vaccins deels met Nederlands
belastinggeld worden ontwikkeld?

Antwoord 1, 4, 7 en 9

Laat ik vooropstellen dat zowel de Europese Commissie als ikzelf graag zo transparant
mogelijk zijn over de inhoud van de gemaakte afspraken. Daarom informeer ik uw Kamer
over het afsluiten van contracten door de Europese Commissie met producenten en over
succesvol afgesloten verkennende gesprekken die naar verwachting tot contracten zullen
leiden. Ook heb ik uw Kamer geïnformeerd over de EU-strategie voor COVID-19 vaccins2 en het oordeel van Nederland daarover. Ik verwijs hierbij naar mijn brieven van 17 augustus,
18 september, 2 en 8 oktober jl. Ook de Europese Commissie verstrekt, als ondertekenaar
van de contracten, veel informatie over de EU-strategie voor COVID-19 vaccins, het
sluiten van contracten met producenten en het vraagstuk van aansprakelijkheid en vrijwaring.3 Over de precieze tekst van de contracten kan ik weinig kwijt. De Nederlandse vertegenwoordigers
zijn, net als de vertegenwoordigers van de andere deelnemende lidstaten, immers gebonden
aan een geheimhoudingsplicht. De bedoeling van deze geheimhoudingsplicht is tweeërlei:
enerzijds dient deze om beïnvloeding van de onderhandelingen met andere producenten
te voorkomen. Anderzijds bevatten de contracten bedrijfsvertrouwelijke en beursgevoelige
informatie van de producent die niet openbaar kan worden. Bij mijn weten is er geen
informatie over de advance purchase agreements in andere landen openbaar die in Nederland niet openbaar is. De lidstaten van de
Europese Unie maken geen eigen afspraken met de producenten waarmee de Europese Commissie
in onderhandeling is. Overigens is de overeenkomst tussen de Europese Commissie en
de lidstaten waarin de basisafspraken zijn vastgelegd, openbaar en in te zien op de
website van de Europese Commissie.4 Ik heb uw Kamer in mijn brief van 2 oktober jl. over deze overeenkomst geïnformeerd.5

Vraag 2

Kunt u reflecteren op de conclusies die werden getrokken over het gebrek aan transparantie
ten tijde van de Mexicaanse griep en dat experts stellen dat nu precies dezelfde fout
wordt gemaakt?

Antwoord 2

Zowel in de brief van 14 juni 2011, waarin een reactie op enkele rapporten is gegeven,
waaronder het evaluatierapport van Bureau Berenschot,6 als in de brief van 4 april 2013, waarin een reactie op de brief van de voorzitter
van de Commissie-Vermeend is opgenomen, wordt teruggekeken op de aanpak van de Mexicaanse
griep7. In de reactie op de brief van de voorzitter van de Commissie-Vermeend wordt een
tweetal adviezen genoemd die van belang zijn voor vaccinonderhandelingen ten tijde
van een pandemie, namelijk (1) de vaccinvoorziening voor Nederland – ten tijde van
schaarste – zo goed mogelijk te garanderen en (2) de asymmetrische onderhandelingspositie
van Nederland te verkleinen door Europese samenwerking.

Doordat Nederland in samenwerking met de Europese Commissie in het Joint Negotiation
Team samenwerkt om vaccins veilig te stellen, is de onderhandelingspositie van Nederland
aanzienlijk versterkt en is Nederland in staat om een divers portfolio van kansrijke
kandidaat-Covid-19-vaccins op te bouwen waarbij veiligheid, effectiviteit en kwaliteit
van het grootste belang is.

De voorzitter van de Commissie-Vermeend gaat in zijn brief nader in op de uitspraak
van de Raad van State van 3 oktober 2012, waarin de Raad oordeelde dat zowel technische
productinformatie als onderhandelingsvoorwaarden niet publiek hoeft te worden gemaakt,
omdat bekendmaking daarvan de eventuele toekomstige onderhandelingspositie van de
overheid zou kunnen schaden.

Gelet op bovengenoemde redenen, vind ik dat de adviezen over de aanpak ten tijde van
de Mexicaanse griep goed tot hun recht komen in de huidige aanpak.

Vraag 3

Kunt u toelichten op welke verplichtingen vanuit de Europese Commissie deze geheimhouding
is gebaseerd?

Antwoord 3

De geheimhoudingsplicht is gebaseerd op een geheimhoudingsclausule in het contract
tussen de Europese Commissie en de betrokken producenten. De Nederlandse vertegenwoordigers
hebben zich, net als de vertegenwoordigers van de andere deelnemende lidstaten, middels
een geheimhoudingsverklaring eveneens gebonden aan de geheimhoudingsplicht.

Vraag 5

Wat is de laatste stand van zaken met betrekking tot de aansprakelijkheid wanneer
vaccins leiden tot gezondheidsschade? Wat is er nu precies afgesproken met betrekking
tot de aansprakelijkheid bij gezondheidsschade en toekomstige mogelijke schadeclaims?

Antwoord 5

In algemene zin wil ik graag opmerken dat voorop staat dat de Europese wetgeving inzake
productaansprakelijkheid in de contracten volledig gerespecteerd wordt. Wel worden
in de overeenkomsten afspraken gemaakt over een vrijwaring door de lidstaten van de
farmaceutische bedrijven ten aanzien van claims van derden. Voor deze vrijwaringssituatie
gelden specifieke en strikte voorwaarden. Dat betekent dat lidstaten vrijwaring bieden
bij claims die zien op bijvoorbeeld een verborgen gebrek van een vaccin dat niet bekend
was op het moment van toelating. De contracten die getekend worden door de Europese
Commissie voorzien in een geheimhoudingsverklaring voor alle betrokken partijen inclusief
de vertegenwoordigers van de 27 lidstaten. Hierdoor kan niet worden ingegaan op specifiek
gemaakte afspraken in die contracten.

Vraag 6

Kunt u toezeggen dat Nederland niet voor de kosten voor schadeclaims zal opdraaien,
mochten er problemen ontstaan met een vaccin? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Nee, dat kan ik niet toezeggen. Bij de vraag welke partij voor welk deel van de kosten
van een schadeclaim dient op te draaien, is de geldende wetgeving leidend. Zoals gezegd,
wordt de Europese wetgeving inzake productaansprakelijkheid volledig gerespecteerd.
Bijwerkingen die zijn oorsprong vinden in het niet naleven van deze regels, behoren
tot de aansprakelijkheid van de producent. Wel zijn afspraken gemaakt over claims
die zien op een verborgen gebrek van een vaccin dat niet bekend was op het moment
van toelating. Claims van derden op de producent met betrekking tot bijwerkingen die
op het moment van toelating onvoorzien waren en zich pas later manifesteren, komen
onder strikte voorwaarden voor vrijwaring door de lidstaten in aanmerking. Dat geldt
natuurlijk niet indien die het gevolg zijn van het niet voldoen aan de wettelijke
regels voor de productie van dergelijke vaccins.

Vraag 8

Hoe rijmt u de geheimhouding met de WHO-resolutie die pleit voor meer transparantie
en de inspanningen van uw voorganger om opener te zijn over onderhandelingen?

Antwoord 8

Zoals de voormalig Minister voor Medische Zorg en Sport heeft aangegeven in de antwoorden
op schriftelijke vragen van het lid Ploumen (PvdA)8 is Nederland, binnen het beleid om de toegang tot geneesmiddelen en vaccins te vergroten
actief voorstander van een zo groot mogelijke transparantie. Zoals ik in het antwoord
op vraag 1, 4, 7 en 9 heb aangegeven bied ik inzicht en ben ik transparant over de
afspraken die de Europese Commissie met vaccinproducenten maakt waar mogelijk. Hierbij
ben ik ook gebonden aan geldende wet- en regelgeving en Europese afspraken.