Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kops over “stijgende energierekeningen en vaste lasten door warmtepompen”

Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen 16 oktober 2020). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 3745.

Vraag 1

Kent u het bericht «Woede om hoge energienota met warmtepomp: «We voelen ons beduveld»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u zich herinneren hoe vaak u hebt beloofd dat de energietransitie – waaronder
het aardgasvrij maken van woningen – zou leiden tot lagere energielasten? Staat u
nog steeds achter uw woorden?

Antwoord 2

De energietransitie moet voor iedereen betaalbaar zijn. Dat is en blijft het uitgangspunt
voor het kabinet. De maatregelen in het Klimaatakkoord zijn erop gericht dat voor
steeds meer huishoudens binnen bereik te brengen. In mijn brief van 17 december 2019
(Kamerstukken II 2019/2020, 32 847, nr. 585) heb ik toegelicht dat hier veel voor nodig is: de kosten van verduurzamingsmaatregelen
moeten omlaag door innovatie en opschaling, de inrichting van de energiebelasting
moet de omschakeling naar duurzame warmteopties gaan ondersteunen, subsidiemogelijkheden
zijn nodig om investeringen aantrekkelijk en rendabel te maken en er is aantrekkelijke
financiering nodig. Veel van deze maatregelen zijn inmiddels in gang gezet.

Specifiek voor de huursector heb ik in mijn brief van 22 februari 2019 (Kamerstuk
32 847, nr. 470) aangegeven, dat het kabinet het Sociaal Huurakkoord ondersteunt. De partijen in
dit akkoord hebben een systematiek afgesproken gebaseerd op energielabelstappen waarbij
de gemiddelde besparing op de energielasten, de mogelijke huuraanpassing overtreft,
zodat huurders er gemiddeld niet op achteruit gaan.

Vraag 3

Hoe is het dan mogelijk dat bewoners van de Haagse wijk Transvaal worden geconfronteerd
met stijgende energierekeningen, nadat zij zijn aangesloten op een collectieve warmte-
en koudeopslag, omdat dat goed zou zijn voor het klimaat en de portemonnee?

Antwoord 3

Ik kan niet ingaan op dit specifieke geval, aangezien de kwestie wordt voorgelegd
aan de geschillencommissie.

Vraag 4

Deelt u de mening dat bewoners, die de door u zo bejubelde energietransitie moeten
ondergaan, keihard voor de gek worden gehouden met een hoop blabla over «haalbaarheid
en betaalbaarheid»? Deelt u de conclusie dat het effect van uw beleid op het klimaat
totaal te verwaarlozen is, terwijl de gevolgen voor de portemonnee rampzalig zijn?

Antwoord 4

Nee, die mening deel ik niet. Het kabinet heeft verschillende maatregelen in uitvoering
om de energietransitie haalbaar en betaalbaar te maken, zoals het Warmtefonds voor
aantrekkelijke financiering en subsidieregelingen voor isolatie en andere verduurzamingsmaatregelen
voor bewoners. Ik deel de conclusie daarom niet.

Vraag 5

Bent u ervan op de hoogte dat ruim 650.000 huishoudens hun energierekening niet of
nauwelijks meer kunnen betalen? Deelt u de conclusie van onderzoeksbureau Ecorys dat
deze groep «energiearme» huishoudens de komende tien jaar verder zal toenemen, naar
1,5 miljoen huishoudens in 2030, als direct gevolg van uw besluit om alle woningen
van het gas af te halen?2

Antwoord 5

Het Ecorys-rapport dateert van februari 2019 en komt op basis van een aantal veronderstellingen
tot de conclusie dat de groep energiearme huishoudens zal groeien naar 1,5 mln. in
2030. Als onderdeel van het Klimaatakkoord zijn belastingmaatregelen aangekondigd
ten gunste van huishoudens. Deze maatregelen zijn in de studie van Ecorys nog niet
meegenomen. Juist door deze maatregelen profiteren huishoudens met een lager inkomen
relatief het meest en, zoals ook aangegeven in de conclusies van het Ecorys-rapport,
zal het aantal energiearme huishoudens dan naar verwachting lager zal uitvallen.

Of een huishouden zijn energierekening kan betalen, hangt niet alleen af van de uitgaven
aan energie, maar ook van het besteedbare inkomen en de andere noodzakelijke uitgaven
van huishoudens. Uit het rapport van het PBL»Meten met twee maten» uit december 2018
blijkt dat Nederland in Europees perspectief relatief goed scoort op betaalbaarheid
van de energierekening voor huishoudens en relatief weinig energiearmoede kent.

Aangezien het rapport begin 2019 is gepubliceerd, is een aantal veronderstellingen
inmiddels achterhaald, met name de veronderstelde stijging van de gasbelasting met
20 cent. Dit neemt niet weg dat de betaalbaarheid van de energierekening en de verduurzamingsmaatregelen
een belangrijk aandachtspunt is, vandaar dat hier veel aandacht aan wordt besteed
in de uitvoering van de energietransitie, zoals hierboven aangegeven.

Hoewel het kabinet het belastingdeel van de energierekening kan beïnvloeden, is de
ontwikkeling van de totale energierekening ook afhankelijk van de marktprijzen van
elektriciteit en gas én de transporttarieven. Het kabinet heeft geen invloed op de
marktprijzen en kan dus ook geen beloftes doen over de ontwikkeling van de totale
energierekening. Het kabinet weegt in de koopkrachtbesluitvorming jaarlijks alle plussen
en minnen voor huishoudens, waaronder de energierekening.

Vraag 6

Deelt u de mening dat uw klimaat- en energiebeleid voor onder andere warmtebedrijven
niets anders is dan een verdienmodel, maar dat huishoudens hierdoor in de energie-armoede
worden gestort?

Antwoord 6

Het klimaat- en energiebeleid voeren we uit om de hoeveelheid CO2 te reduceren overeenkomstig met het Klimaatakkoord van Parijs. Geleidelijk overstappen
van fossiele naar duurzame energie is daarvoor nodig. Om de overgang naar andere energiebronnen
zoals warmtepompen haalbaar en betaalbaar te houden, neemt het Kabinet verschillende
maatregelen zoals het Warmtefonds en het verlenen van subsidies (onder andere de Investeringssubsidie
Duurzame Energie (ISDE), de Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen (SAH) en
de Subsidieregeling Renovatieversneller). Het gaat hier dus niet om een verdienmodel
voor warmtebedrijven.

Vraag 7

Hoe kunt u met droge ogen blijven volhouden dat de energietransitie voor iedereen
«haalbaar en betaalbaar» zou zijn? Bent u ertoe bereid het schrappen van de gasaansluitplicht
terug te draaien, de energierekening – na jaren van verhogingen – echt fors te verlagen
en direct te stoppen met het obsessieve aardgasvrij maken van woningen?

Antwoord 7

Voor het kabinet blijft het doel om de uitstoot van CO2 fors te reduceren voorop staan. Geleidelijk overstappen van fossiele naar duurzame
energie is daarvoor nodig. Voor nieuwbouw zijn er verschillende goede alternatieven
voor aardgas. Vandaar dat daar de aansluitplicht op het aardgasnet is geschrapt. Het
kabinet vindt het ook belangrijk dat de energietransitie betaalbaar blijft. Daarom
heeft het kabinet in 2020 onder meer de belasting op energie verlaagd.