Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Von Martels en Geurts over het bericht 'EU-hof zet streep door subsidie grondaankoop natuur'

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) (ontvangen 15 oktober
2020)

Vraag 1

Herinnert u zich uw eerdere antwoorden op de vragen inzake het gelijkberechtigingsdossier?1
2
3

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de uitspraak d.d. 3 september 2020 van het Hof van Justitie (zaaknummer
C-817/18 P) die een definitieve streep trekt door het goedkeuringsbesluit van de Europese
Commissie d.d. 2 september 2015 van de staatssteun aan de natuurorganisaties?4

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Hebt u kennisgenomen van de artikelen van 4 september jl. in dagblad Trouw «Natuurorganisaties
kregen onterecht miljoenen voor grondaankoop» en 'Bij de aankoop van natuur heiligde
het doel de middelen», en het artikel in De Gelderlander «Natuurclubs moeten mogelijk
miljoenen aan «staatssteun» terugbetalen: «Ze zullen grond moeten verkopen»»?5
6
7

Antwoord 3

Ja.

Vraag 4

Deelt u de mening dat rechtsoverweging 108 van het Hof serieuze twijfels doet ontstaan
over of het juridisch toegestaan was om natuurorganisaties economische activiteiten
te laten uitvoeren op gronden die zij gratis of via een aankoopsubsidie hebben gekregen?
Zo nee, waarom niet?8

Antwoord 4

De uitspraak van het Europese Hof bevat geen inhoudelijk oordeel of het natuurorganisaties
is toegestaan economische activiteiten te verrichten op gronden die zijn bestemd voor
natuurbeheer. Het Hof komt tot de conclusie dat het Gerecht geen blijk heeft gegeven
van een onjuiste rechtsopvatting door te oordelen dat het feit dat de Commissie de
activiteiten van de TBO’s had aangemerkt als een „globale» of „atypische» DAEB, erop
wees dat die instelling ernstige moeilijkheden had ondervonden tijdens de inleidende
fase van het onderzoek van de PNB-regeling. Het Hof oordeelt dat het Gerecht op goede
gronden tot de conclusie kon komen dat de Europese Commissie eerst de uitgebreidere
formele onderzoeksprocedure had moeten openen vóórdat ze tot de conclusie kon komen
dat er sprake was van toelaatbare staatssteun.

Vraag 5

Erkent u dat het problematisch is dat een terreinbeherende organisatie (TBO) met overheidsgeld
(aankoopsubsidies) een kasteel kocht – dat vervolgens door de TBO verhuurd werd –
en daarbij een private partij die 5,5 miljoen euro bood met maar liefst het dubbele
overbood? Zo nee, waarom niet?9

Antwoord 5

Het kasteel (incl. opstallen en landbouwgrond) in de provincie Gelderland was vrij
beschikbaar op de markt en is door Het Geldersch Landschap gekocht op basis van een
marktconforme prijs die is gebaseerd op onafhankelijke taxaties. Overigens is de subsidie
van de aankoop van dit kasteel de verantwoordelijkheid van de provincie Gelderland
en heeft destijds plaatsgevonden op basis van de provinciale Subsidieregeling Vitaal
Gelderland 2008. Vragen hierover zijn in het verleden door gedeputeerde staten van
Gelderland beantwoord.

Vraag 6

Klopt het dat de Europese Commissie al vastgesteld heeft in het besluit d.d. 2 september
2015 dat de Nederlandse Staat de zogeheten standstill-verplichting (artikel 108 lid
3 VWEU) heeft geschonden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Ja, dat klopt maar dat laat onverlet dat de Nederlandse Staat van mening is dat de
TBO’s geen ondernemingen zijn in Europeesrechtelijke zin. Bij hetzelfde besluit uit
2015 heeft de Commissie de regeling voor de verwerving van natuurterreinen overigens
wel verenigbaar met de interne markt verklaard op grond van artikel 106, lid 2, VWEU.

Vraag 7

Klopt het dat de natuurorganisaties, los van de (on)verenigbaarheid van de staatssteun,
ook een «renteclaim» boven het hoofd hangt vanwege de schending van de zogeheten standstill-verplichting?
Welke bedragen zijn bij deze zogenaamde renteclaim gemoeid?

Antwoord 7

Een renteclaim kan alleen aan de orde zijn als er sprake is van staatssteun. Of een
renteclaim in dezen mogelijk is hangt derhalve af van de uitkomst van de formele onderzoeksprocedure
en de opnieuw te beantwoorden vraag of er sprake is van staatssteun. Of een renteclaim
ook mogelijk is in het geval de Europese Commissie niet aangemelde staatssteun wel
verenigbaar met de interne markt heeft verklaard op grond van artikel 106, lid 2,
VWEU is nog niet duidelijk. De verwachting is dat de nog lopende Viasat Broadcasting
UK zaak bij de Unierechter hierover duidelijkheid kan bieden. Om welk geldbedrag aan
rente het hier zou gaan is onbekend.

Vraag 8

Onderkent u dat zelfs als de Europese Commissie de staatssteun aan de natuurorganisaties
alsnog goedkeurt, de natuurorganisaties rente moeten betalen over de verleende staatssteun
omdat die staatssteun niet conform de standstill-verplichting vooraf is aangemeld
bij de Europese Commissie? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 7.

Vraag 9

In hoeverre zijn de argumenten die u in uw antwoorden d.d. 11 september 2019 geeft,
dat van staatssteun in de zin van artikel 107 VWEU geen sprake is, nog valide, gegeven
de eerdere rechtspraak van het Hof van Justite van de EU (12 september 2013, T-347/09)
en de meest recente uitspraak?10

Antwoord 9

De argumenten zijn nog steeds valide. De uitspraak van het Europese Hof handelt alleen
over het begrip «belanghebbenden» in de zin van artikel 108, lid 2, VWEU en of de
Europese Commissie aanleiding had moeten zien om de formele onderzoeksprocedure te
openen.

Vraag 10

Begrijpt u dat de interventie door de Staat ter ondersteuning van Natuurmonumenten
bij de procedure bij het Hof van Justitie de indruk wekt dat de Staat en de natuurorganisaties
onder één hoedje spelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Nee. De Nederlandse Staat is van mening dat zij destijds conform het EU-staatssteunrecht
subsidie heeft verstrekt aan de TBO’s.

Vraag 11

Zijn er gespreksverslagen beschikbaar met betrekking tot het contact tussen ministerie(s)
en natuurorganisaties over het zogenaamde gelijkberechtingsdossier? Zo ja, kunt u
hiervan een overzicht verstrekken?

Antwoord 11

Nee. Over de afgelopen jaren zijn hier geen gespreksverslagen van.

Vraag 12

Bent u het eens met de kop van het artikel in De Gelderlander dat de natuurclubs miljoenen
aan staatssteun moeten terugbetalen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

Het is aan de Europese Commissie om een nieuw besluit te nemen op basis van de formele
onderzoeksprocedure. Uit het goedkeuringsbesluit van de Europese Commissie uit 2015
blijkt dat de Europese Commissie de subsidies aan de TBO’s als verenigbare staatssteun
beschouwt.

Vraag 13

Heeft u al met de natuurorganisaties gesproken over de uitspraak? Zo ja, wat zijn
hier de uitkomsten van en is in dit gesprek ook gesproken over hoe de natuurorganisaties
de staatssteun eventueel terug zullen gaan betalen? Zo nee, wanneer gaat dit gesprek
plaatsvinden en kunt u de Kamer van de uitkomsten op de hoogte stellen?

Antwoord 13

Nee. Er is geen overleg gepland met de natuurorganisaties over de uitspraak van het
EU Hof. Mocht dit in de toekomst plaatsvinden, dan zal de Kamer hierover worden geïnformeerd.