Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Westerveld over omscholingstrajecten om leraar te worden

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en van Minister
Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) (ontvangen 1 september 2020).

Vraag 1

Kunt u het zich voorstellen dat mensen die zich willen laten omscholen tot leraar
vaak verdwaald raken in alle mogelijkheden en dit demotiverend werkt? Wat vindt u
ervan dat uit het rapport «Samen sterk voor elk Kind» van Merel van Vroonhoven1, blijkt dat er 384 routes zijn die kunnen leiden tot een onderwijsbevoegdheid? Bent
u bereid om behalve de checklist «Word leraar» op de website van OCW ook meer persoonlijke
informatie op maat te geven door bijvoorbeeld een telefoonnummer of mailadres?

Antwoord 1

Wij kunnen ons zeker voorstellen dat het voor mensen die een lerarenopleiding willen
gaan volgen, soms ingewikkeld kan zijn om de route te vinden die het beste aansluit
bij hun behoeften, vooropleiding of werkervaring. Om de voorlichting en doorverwijzing
naar de best passende opleiding van potentiële leraren te verbeteren is vorig jaar
het Onderwijsloket opgericht door de VH en de VSNU. Geïnteresseerden kunnen op het
Onderwijsloket mogelijke routes vinden en persoonlijk advies inwinnen (telefonisch
of per mail) over passende opleidingsroutes en voorwaarden. Op regionaal niveau worden
tevens informatiepunten of loketten ingericht, waar iedereen met vragen over leraar
worden of leraar zijn in de regio terecht kan. Het gaat dan bijvoorbeeld om informatie
over vacatures, opleidingsroutes en begeleidingsmogelijkheden.

Vraag 2

Is bekend hoeveel deelnemers er beginnen aan een zij-instroom traject en hoeveel personen
dit traject succesvol afronden? Is er bijvoorbeeld een meldingsplicht voor zij-instromers
en scholen als een traject stopt?

Antwoord 2

DUO registreert alle aanvragen voor subsidie zij-instroom in beroep in het po, vo
en in het mbo. In 2019 werden er 1972 aanvragen toegekend. In het lopende jaar kunnen
zij-instromers nog tot en met 15 oktober een aanvraag indienen, DUO had op 31 juli
in totaal 1061 aanvragen ontvangen. Het is dus bekend hoeveel mensen met subsidie
een zij-instroomtraject in beroep starten of zijn gestart. Er kunnen ook zij-instromers
zijn die zonder subsidie het scholingstraject gaan volgen. Omdat deze besturen geen
aanvraag indienen, worden deze zij-instromers niet bij DUO geregistreerd.

De Regeling subsidie zij-instroom kent verder een meldingsplicht. Als een zij-instromer
stopt met het traject, moet dit bij DUO worden gemeld en kan er subsidie worden teruggevorderd.
Het aantal meldingen is laag. DUO ontving in 2019 in totaal 72 meldingen over uitval,
over het jaar 2020 heeft DUO tot nu toe 10 meldingen ontvangen van zij-instromers
die gestopt zijn met het traject.

Omdat zij-instromers geen reguliere studenten op grond van de Wet Hoger Onderwijs
zijn, maar contractonderwijs volgen aan een instelling voor hoger onderwijs, worden
zij niet als student ingeschreven. Uitval van studenten wordt wel geregistreerd. Uitval
binnen contractonderwijs wordt echter niet geregistreerd. De (totale) uitval van zij-instromers
tijdens hun scholingstraject is hierdoor niet (voldoende) bekend. In het onderzoek
zij-instroom in het po, vo en mbo, dat wij momenteel laten uitvoeren door Regioplan,
wordt daarom ook gevraagd de redenen voor uitval te onderzoeken en een indicatie te
geven voor het volume van de uitval van zij-instromers. Verder verkennen wij met DUO
welke vorm van registratie mogelijk is.

Vraag 3

Hoeveel zij-instromers vallen uit en worden de redenen van uitval goed bijgehouden?
Neemt de uitval toe of af in de afgelopen jaren?

Antwoord 3

Regioplan onderzoekt onder meer mogelijke redenen voor uitval onder zij-instromers.
Zie verder het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het van belang is om te weten hoeveel zij-instromers afvallen,
zeker omdat er recent is besloten om de subsidieregeling voor zij-instroom voor alle
onderwijssectoren te verhogen? Hoe kan er anders geconcludeerd worden of de aanpak
werkt en welke aanpak het beste werkt?

Antwoord 4

Wij delen met u dat er meer inzicht nodig is in het verloop van de route zij-instroom,
zie ook het antwoord op vraag 2. Overigens volgen wij via de Loopbaanmonitor wel de
duurzame inzetbaarheid van zij-instromers (c.q. of deze mensen in het onderwijs werkzaam
blijven). In de vorige loopbaanmonitor werd dit ook al meegenomen voor zij-instromers
in het mbo. In de monitor die in 2020 wordt uitgevoerd, worden ook zij-instromers
in het po en in het vo bevraagd.

Vraag 5

Klopt het dat zij-instromers vaak op wachtlijsten stuiten, omdat er niet voldoende
scholen zijn die plekken beschikbaar hebben voor zij-instromers?2 Heeft u een beeld van hoeveel scholen een wachtlijst hebben voor zij-instromers en
hoe lang die wachtlijsten zijn? In hoeverre gaat de 9 miljoen euro die de G5 krijgt
om begeleiding van zij-instromers te verbeteren ook dit probleem van wachtlijsten
aanpakken?

Antwoord 5

Wij krijgen af en toe signalen dat het voor potentiële zij-instromers lastig is een
plek te vinden, maar wachtlijsten zijn bij ons niet bekend. Het vinden van een plek
kan lastig zijn, omdat bijvoorbeeld niet alle scholen met zij-instromers werken of
er op dat moment geen nieuwe leraren nodig zijn. Daarnaast hebben niet alle scholen,
al dan niet door het lerarentekort, voldoende capaciteit beschikbaar voor de begeleiding
van een zij-instromer. Het is van belang dat iedereen die als zij-instromer aan de
slag wil en geschikt bevonden wordt, een plek kan vinden.

De subsidie aan de G5 is daarom mede gericht op de regionale aanpak en de verbetering
(van de begeleiding) van zij-instroom. Scholen, besturen en lerarenopleidingen in
de G5-gemeenten werken samen om zij-instromers beter te begeleiden en op te leiden.
Zo kan ook het eventuele gebrek aan kennis of capaciteit samen opgepakt worden en
kunnen wachtlijsten worden voorkomen in de desbetreffende gemeente.

Vraag 6

Is er extra aandacht voor zij-instromers die overwegen te stoppen? Zo ja, wie is hiervoor
verantwoordelijk? Wat is er gedaan met eerdere constateringen van het Landelijk Overleg
Lerarenopleiding Basisonderwijs over redenen waarom zij-instromers stoppen?

Antwoord 6

De zij-instromer, de school en betrokken lerarenopleiding maken samen afspraken over
de invulling, begeleiding, bekostiging en duur van het zij-instroomtraject. Zij zijn
gezamenlijk verantwoordelijk voor het slagen van de route en het voorkomen van uitval.
Het Landelijk Overleg Lerarenopleiding Basisonderwijs (LOBO) zet in op begeleiding
van zij-instromers om uitval te voorkomen. LOBO werkt op dit moment aan bijstelling
en verbetering van het landelijk kader zij-instroom, dat in het najaar wordt opgeleverd.
Door een integrale aanpak van scholen, besturen en lerarenopleidingen sluit de opleiding
en begeleiding op school beter aan bij de praktijk en bij wat de zij-instromer meeneemt
aan kennis en ervaring. Op deze manier kan uitval van zij-instromers worden voorkomen.

Vraag 7

Wat gebeurt er met de toegekende subsidie wanneer een zij-instroom traject stopt?
Wordt dat teruggevorderd?

Antwoord 7

In artikel 7, vijfde lid, van de Regeling subsidie zij-instroom is opgenomen dat er
een melding moet worden gedaan als de zij-instromer het traject beëindigt, of niet
met goed gevolg afrondt. In deze situatie kan de subsidie lager worden vastgesteld.
De subsidie wordt ontvangen door de schoolbesturen, die hierover moeten verantwoorden.

Vraag 8

Is het nog steeds zo dat een op de vier beginnende leraren binnen vijf jaar het onderwijs
verlaat? Zo ja, wat wordt er gedaan om dit omlaag te brengen? Klopt het dat startende
leraren nog te vaak onvoldoende begeleiding krijgen?

Antwoord 8

Nee, de cijfers in het primair onderwijs laten een positieve trend zien. De uitval
van startende leraren in het po nam tot 2013 toe, daarna is het percentage dat uitstroomt
afgenomen. Van de leraren die in 2017 in het po waren gestart had 8% een jaar later
de sector weer verlaten. Vijf jaar eerder was dat nog 24%.

Uit gegevens van DUO onder het aantal zij-instromers in beroep dat subsidie aangevraagd
heeft tussen 2013–2019 blijkt dat de overgrote meerderheid werkzaam blijft in het
onderwijs. In 2019 werkte van elk cohort aanvragers tussen 2013–2019 (per kalenderjaar)
64–88% in het onderwijs. Van die 64–88% heeft 8% een andere functie binnen de school.
Het overgrote deel is en blijft werkzaam als leraar. Van de zij-instromers in beroep,
die in 2013 zijn gestart, werkt 64–88% nog in het onderwijs.

Vraag 9

Is het aantal personen met onderwijsbevoegdheid voor primair of voortgezet onderwijs,
of middelbaar beroepsonderwijs, die niet in het onderwijs werkt nog steeds 83.000
personen? Is het mogelijk opnieuw te onderzoeken of en zo ja onder welke voorwaarden
een deel van deze mensen weer terug zou willen keren naar het onderwijs?

Antwoord 9

Uit onderzoek in 2017 blijkt inderdaad dat de stille reserve uit minimaal 83.000 mensen
bestaat, waarvan minimaal 31.000 in het primair onderwijs (po). Met diverse maatregelen
vergroten wij het aantal herintreders en stimuleren wij goede begeleiding om terug
te keren. De belangrijkste route daarvoor is via de regionale aanpak. Wij zien dat
het daar ook wordt opgepakt en een deel van de regio’s maatregelen neemt om de stille
reserve te activeren. Zo heeft Amsterdam de stille reserve eerder via flyers opgeroepen
weer in het onderwijs te komen werken. Ook andere regio’s proberen laagdrempelig,
bijvoorbeeld via nieuwsbrieven aan ouders stille reserve aan te boren. Daarnaast heeft
het Participatiefonds sinds de zomer van 2018 al 1.555 werkhervattingen vanuit de
WW gerealiseerd. De verhoogde ambitie van 1.500 is inmiddels behaald en het aantal
werkhervattingen blijft stijgen. Dit zijn positieve signalen en wij verwachten dat
deze trend zich doorzet.

Vraag 10

Vindt u het wenselijk dat voor het behalen van 25 EC3 voor een onderwijsmaster 9.000 euro wordt gevraagd? Deelt u de mening dat dit bedrag
docenten afschrikt om zich bij te laten scholen?

Antwoord 10

Binnen het huidige stelsel geldt dat een student die een masteropleiding volgt en
deze graad niet eerder heeft behaald wettelijk collegegeld is verschuldigd. Een student
die al een mastergraad heeft behaald op een ander gebied dan onderwijs of gezondheidszorg
en voor het eerst een onderwijsmaster volgt, is voor deze onderwijsmaster eveneens
wettelijk collegegeld verschuldigd. Een student die eerder een mastergraad op het
gebied van onderwijs of gezondheidszorg heeft behaald en nu een onderwijsmaster volgt
is hiervoor instellingscollegegeld verschuldigd. Een student die eerder een mastergraad
op het gebied van onderwijs heeft gevolgd en die nu een tweede lerarenopleiding wil
volgen (en hiervoor instellingscollegegeld is verschuldigd), kan -indien aan de voorwaarden
is voldaan- gebruik maken van de Subsidieregeling tweede lerarenopleiding. Met deze
regeling ontvangt de student een tegemoetkoming in de kosten van het instellingscollegegeld.
De regeling dient ertoe om personen tegemoet te komen om in het onderwijs te blijven
werken.

Op dit moment wordt de hoogte van het instellingscollegegeld door het instellingsbestuur
van de onderwijsinstelling vastgesteld. De tarieven die onderwijsinstellingen hanteren
variëren. Doordat er nu geen maximumtarief geldt voor het instellingscollegegeld,
is het mogelijk voor instellingen om tarieven voor het instellingscollegegeld te hanteren
die hoger zijn dan de kosten die zij maken. Uit onderzoek blijkt dat de meeste instellingen
een tarief berekenen dat lager ligt dan de kosten die zij maken, maar in sommige gevallen
niet (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2017/03/01/tweede-stu…).

Om die reden wordt met het wetsvoorstel Taal en Toegankelijkheid voorgesteld om bij
wet te regelen dat voor EER-studenten een maximumtarief voor het instellingscollegegeld
wordt vastgesteld. Dit maximumtarief bestaat uit de hoogte van het wettelijk collegegeld,
te vermeerderen met het studentafhankelijke deel van de bekostiging. Het maximumtarief
voor een onderwijsmaster zal straks lager zijn dan het tarief dat in de vraagstelling
wordt vermeld (€ 9.000 voor 25 EC is ruim € 20.000 voor 60 EC). Een te hoog tarief
kan met name studenten die een tweede studie willen volgen, ontmoedigen om zich op
die manier verder te ontwikkelen. Een en ander draagt niet bij aan de toegankelijkheid
van het onderwijs.

Vraag 11

Wat is de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van de motie Van Meenen/Westerveld4 van 27 maart 2018 over het nooit méér vragen dan het wettelijk collegegeld? Is het
nog steeds de bedoeling dat de nieuwe maximale instellingscollegegeldtarieven gaan
gelden per studiejaar 2021–2022?

Antwoord 11

De motie van Van Meenen/Westerveld van 27 maart 2018 is uitgewerkt in het wetsvoorstel
Taal en Toegankelijkheid. Dit wetsvoorstel ligt momenteel ter behandeling in de Eerste
Kamer. De behandeling van het wetsvoorstel heeft in verband met COVID-19 vertraging
opgelopen. De verschillende onderdelen van deze wet treden op verschillende momenten
in werking. Na inwerkingtreding van de wet voor het onderdeel maximale instellingscollegegeldtarieven
(voorzien per 1 januari 2021) worden ook de bijbehorende AMvB en ministeriële regeling
(met daarin de berekeningswijze en de tarieven) gepubliceerd. Omdat instellingen hun
studenten tijdig moeten kunnen informeren over de nieuwe tarieven is het niet mogelijk
deze tarieven per studiejaar 2021–2022 in te voeren. De verwachting is dat de maximale
instellingscollegegeldtarieven per studiejaar 2022–2023 gaan gelden.