Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Aukje de Vries over de berichten 'La Bce vuole dal Tesoro 700 milioni di fondi per Mps' en 'ECB tells Monte dei Paschi to boost capital for bad loan deal'

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) (ontvangen 1 september 2020).

Vraag 1

Bent u bekend met de artikelen van La Repubblica1 en Reuters2, waarin wordt vermeld dat de Europese Centrale Bank (ECB) Italië verzoekt 700 miljoen
euro te injecteren in de Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena (MPS)?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3

Kunt u meer achtergrond geven over dit verzoek? Waarom heeft de ECB dit verzoek gedaan?
Welke overwegingen zijn hieraan voorafgegaan? Hoe wordt deze 700 miljoen euro gevonden?

Indien het gaat om overheidssteun, hoe verhoudt een mogelijke financiële injectie
zich tot de staatssteunregels en de regels van de bankenunie? Welke toets is hierop
gedaan? Heeft de Europese Commissie (EC) al toestemming gegeven voor deze mogelijke
injectie, uit oogpunt van de staatssteunregels? Zo ja, wat is de argumentatie hiervoor?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2, 3

De Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena (MPS) verkeert al langer in zwaar weer.
De Italiaanse overheid heeft daarom sinds 2012, met goedkeuring van de Europese Commissie,
diverse malen ingegrepen bij de bank om orde op zaken te stellen. Bijvoorbeeld door
middel van instrumenten als preventieve herkapitalisatie en liquiditeitssteun.3 Sindsdien werkt de bank aan het verbeteren van haar winstgevendheid en het terugdringen
van het aandeel niet-renderende leningen (NPL’s). Onderdeel hiervan is het huidige
plan om een deel van de portefeuille over te dragen aan de Asset Management Company
(AMCO), een beheerder van onder meer slechte leningen in handen van de Italiaanse
staat. De ECB moet deze transactie goedkeuren.

De betrokken partijen hebben publiekelijk enkel over het voornemen van de in de vraag
genoemde transactie gecommuniceerd.4 Over eventuele voorwaarden die de Europese Centrale Bank (ECB) daaraan zou stellen
is geen publieke informatie beschikbaar. Over deze voorwaarden lopen volgens Italiaanse
media op dit moment gesprekken.5

Er is mij niet bekend of er sprake is van mogelijke inzet van staatsteun om de transactie
te faciliteren. Mocht sprake zijn van staatssteun, dan dient de Europese Commissie
hiervoor goedkeuring te verlenen. Over de beoordeling van staatsteunverzoeken communiceert
de Europese Commissie altijd publiekelijk. Tot op heden heeft zij over deze casus
niets naar buiten gebracht. Er is dus (nog) geen toestemming gegeven voor een mogelijke
injectie.

Over het algemeen geldt dat staatssteuninstrumenten enkel toegepast kunnen worden
wanneer zij voldoen aan het resolutieraamwerk en de staatssteunregels. Zo moeten bijvoorbeeld
private oplossingen zijn uitgeput. Bij een herkapitalisatie is in principe vereist
dat houders van aandelen en achtergestelde schuld eerst bijdragen voordat een overheid
kapitaal verschaft. Dit wordt ook wel de «minimale bail-in tot en met junior crediteuren»
genoemd.

Op deze vereisten tot bail-in bestaan wel uitzonderingen. Zo geldt steun door een
overheid op marktvoorwaarden niet als staatssteun.6 Ook als sprake is van liquiditeitssteun is een dergelijke bail-in niet noodzakelijk.
Tot slot heeft de Europese Commissie recentelijk een mededeling gepubliceerd die stelt
dat wanneer steun gebruikt wordt om COVID-19 gerelateerde verliezen op te vangen,
een uitzondering kan worden gemaakt op de eis van lastendeling door aandeelhouders
en achtergestelde crediteuren.7

Vraag 4, 8

Deelt u de mening dat de toets hierop extra streng moet zijn, zeker gezien het feit
dat Italië al eerder creatief wilde omgaan met de regels van de bankenunie?8

Bent u voornemens de ECB, de EC en Italië erop aan te spreken dat de regels van de
bankenunie onverkort gehandhaafd moeten worden? Bent u van plan Italië aan te spreken
op het belang van herstructurering om de problemen waar de Italiaanse banken tegen
aanlopen structureel aan te pakken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4, 8

Sinds de financiële crisis zijn de regels voor het bankentoezicht aangescherpt. Ik
ben van mening dat deze regels door éénieder streng dienen te worden nageleefd en
zal dit ook blijven uitdragen. Ook bij de voorgenomen transactie tussen MPS en AMCO
blijven deze regels onverminderd van kracht. Het is aan de toezichthouders, de resolutieautoriteiten
en de Europese Commissie om de regels van de bankenunie toe te passen en te handhaven.

Ik heb me de afgelopen jaren ingezet voor een gezonde bankenunie waarin stappen worden
gezet die leiden tot verdere risicoreductie.9 Mede dankzij de Nederlandse inzet zijn er bijvoorbeeld strenge afspraken gemaakt
over de aanpak van NPL’s. In Europese gremia, waar ook Italië en bijvoorbeeld de Europese
Commissie, de ECB en de Single resolution authority zitting hebben, blijf ik mij sterk maken voor een weerbare, transparante en gezonde
Europese bankensector.

Vraag 5

Hoe serieus zijn de onderzoeken naar staatssteun en het naleven van de richtlijn herstel
en afwikkeling van banken (BRRD) nog? Klopt het dat Italië inmiddels bijna alle mazen
binnen de regels heeft uitgeput? Kunt u aangeven hoe vaak een verzoek om publieke
of semipublieke herkapitalisatie inmiddels afgewezen is?

Antwoord 5

De staatssteundatabank van de Europese Commissie meldt veertien Italiaanse staatssteunzaken
die betrekking hebben op herkapitalisatie en liquiditeitssteun sinds 2008.10 Eén van deze zaken is door de Europese Commissie afgewezen. Dit gaat om steun van
het Italiaanse depositogarantiestelsel aan Banco Tercas in 2014. Het Europese Hof
van Justitie heeft deze beslissing in 2019 echter nietig verklaard. Het Hof kwam in
zijn uitspraak tot de conclusie dat er sprake was van een privaat initiatief en niet
van staatsteun. De Europese Commissie is bij het Hof in bezwaar gegaan tegen deze
uitspraak.11

Het feit dat er één zaak in eerste instantie is afgewezen, is voor mij geen reden
om de wijze waarop de Europese Commissie staatssteunverzoeken beoordeelt in twijfel
te trekken. De Europese Commissie publiceert haar overwegingen transparant op de website
van de staatssteundatabank. Het is daarnaast ook denkbaar dat er in het proces richting
een staatssteunverzoek al intensief gesproken wordt tussen de betrokken partijen.
In dit proces kan de Europese Commissie aangeven onder welke voorwaarden zij akkoord
zou kunnen gaan met het verlenen van staatssteun en wanneer zij niet akkoord kan gaan.

Vraag 6

Kunt u een stand van zaken geven van de Italiaanse bankensector? Hoe verloopt het
terugdringen van de niet-renderende leningen (NPL's)? Wat zijn de effecten van de
coronacrisis op de stabiliteit van de Italiaanse bankensector?

Antwoord 6

Zoals bekend kampen sommige Italiaanse banken al langere tijd met structurele problemen,
waaronder lage opbrengsten, hoge kosten en een hoog aandeel NPL’s op de balans. De
afgelopen jaren heeft de Italiaanse bankensector stappen gezet om de situatie te verbeteren
en dit is ook terug te zien in de cijfers. Uit het risicodashboard van de Europese
bankenautoriteit blijkt dat de gemiddelde kapitaalratio (CET1) steeg van rond de 12%
in september 2013 naar 14% in maart 2020. Het NPL-percentage is over diezelfde periode
gezakt van bijna 18% naar 6%.12

De economische terugval als gevolg van COVID-19 vormt een nieuwe uitdaging. Niet alleen
voor de Italiaanse, maar voor de gehele Europese bankensector. Naar verwachting zal
het aantal klanten met betalingsproblemen toenemen en zal dit zijn weerslag hebben
op de prestaties van banken. De ontwikkeling hiervan zal mede afhankelijk zijn van
het economisch herstel en de verdere ontwikkeling van de COVID-19 pandemie. Overheden
in de Europese Unie hebben maatregelen genomen om de economische effecten te mitigeren.
Het is van belang dat toezichthouders en resolutieautoriteiten de ontwikkelingen nauwgezet
blijven monitoren en ingrijpen waar nodig.

Vraag 7

Bent u op de hoogte van het moment waarop de strategie betreffende het afbouwen van
het Italiaanse staatsaandeel van 68% in MPS, zoals vermeld in het artikel van Reuters,
gepresenteerd wordt, en bent u bekend met de concrete stappen die er gepland staan
om dit doel te bewerkstelligen?

Antwoord 7

Het is aan de Europese Commissie en de lidstaat om hierover afspraken te maken. De
Italiaanse overheid heeft met de Europese Commissie afgesproken om voor het einde
van 2021 haar controlerend belang in MPS af te bouwen. In de media wordt gemeld dat
de Italiaanse Minister van Economie en Financiën begin juli heeft bevestigd dat dit
nog steeds het doel is.13 Ik ben niet bekend met concrete stappen die gepland staan om dit doel te bewerkstelligen.