Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Esch over het bericht ‘Jezelf van ziek naar gezond eten met een plantaardig dieet. Soms kan het echt’

Antwoord van Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
19 augustus 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 3604.

Vraag 1

Kent u het bericht «Jezelf van ziek naar gezond eten met een plantaardig dieet. Soms
kan het echt»?3

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat een (overwegend) plantaardig dieet patiënten met uiteenlopende
aandoeningen, zoals reuma, diabetes type 2 of aderverkalking kan helpen gezonder te
worden?

Antwoord 2

Uit het oogpunt van gezondheid adviseert De Gezondheidsraad in de Richtlijnen goede
voeding4 ter preventie van chronische ziekten een meer plantaardig en minder dierlijk voedingspatroon.
De Richtlijnen Goede Voeding vormen de basis voor de Schijf van Vijf. Eten volgens
de Schijf van Vijf stimuleert een verschuiving naar de consumptie van meer plantaardige
en minder dierlijke producten. Daarnaast vormen de Richtlijnen goede voeding het uitgangspunt
voor voedingsadviezen bij patiënten met leefstijl gerelateerde aandoeningen, eventueel
met ziekte-specifieke aanpassingen. Door gezonder te eten, in combinatie met andere
leefstijlfactoren, is het soms mogelijk om voortgang van de ziekte, symptomen of medicijngebruiken
te verminderen.

Vraag 3

Klopt het dat er inmiddels twee verzekeraars in Nederland zijn die een leefstijlprogramma
tegen diabetes type 2 vergoeden? Welke stappen worden gezet om ook andere verzekeraars
zich hierbij aan te laten sluiten?

Antwoord 3

Alle verzekeraars vergoeden de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) voor mensen
met overgewicht vanuit het basispakket. De GLI kan ook worden ingezet voor mensen
met overgewicht en diabetes type 2 of een verhoogd risico hierop. Op dit moment is
de GLI de enige bewezen (kosten)effectieve leefstijlinterventie voor mensen met diabetes.
Daarnaast zijn er meerdere zorgverzekeraars die het leefstijlprogramma «Keer Diabetes2
Om» vanuit de basisverzekering, het aanvullend pakket of in het kader van een pilot
vergoeden of hebben vergoed. Zij maken hierin individuele keuzes.

Zoals ik u ook heb geschreven in mijn brief van 7 juli jl.5 is het ontbreken van hard bewijs voor (kosten)effectiviteit de reden dat niet alle
zorgverzekeraars dit programma (of andere programma’s bij diabetes) vergoeden. Binnenkort
hebben we meer helderheid over de mogelijke vergoeding vanuit het basispakket van
het programma «Keer Diabetes2 Om». Het Zorginstituut (ZIN) buigt zich namelijk op
dit moment over de vraag in hoeverre dit leefstijlprogramma verzekerde zorg betreft.
De verwachting is dat het ZIN hierover rond het najaar 2020 meer duidelijkheid zal
geven. Als het programma inderdaad verzekerde zorg betreft, zullen alle verzekeraars
dit programma vanuit het basispakket moeten vergoeden.

Vraag 4

Welke verzekeraars vergoeden leefstijlprogramma’s of een dieet om de symptomen van
reuma en aderverkalking te verminderen, zoals bijvoorbeeld in Duitsland en de VS nu
al het geval is? Welke stappen worden gezet om dit te stimuleren?

Antwoord 4

Vooralsnog worden er geen leefstijlprogramma’s vergoed voor de symptomen van reuma
en aderverkalking. Zonder bewijs voor effectiviteit kan van eventuele vergoeding vanuit
het basispakket geen sprake zijn. Maar als dat bewijs er wel is dan moeten we serieus
kijken in hoeverre vergoeding mogelijk is als alternatief naast of onderdeel van de
gangbare behandelingen. Daarom is meer onderzoek nodig naar de effectiviteit van leefstijlinterventies
en welke randvoorwaarden hierbij een rol spelen. Via ZonMw loopt daarom een onderzoeksprogramma
voor onderzoek naar de effecten van leefstijlinterventies bij patiënten met verschillende
aandoeningen. Zie ook mijn antwoord op vraag 10.

Vraag 5

Deelt u de mening dat iemand een andere leefstijl en een ander eetpatroon aanleren
veel tijd en moeite kost en individuele begeleiding daarom van groot belang is?

Antwoord 5

Het aanleren van een andere leefstijl is zeker niet gemakkelijk. Daarom is het bij
leefstijlinterventies van belang dat er een onderdeel in zit dat zich richt op gedragsverandering,
dat er wordt aangesloten bij individuele wensen en behoeften en dat de looptijd van
de interventie lang genoeg is, zodat een duurzame gedragsverandering bereikt kan worden.
Het aanleren van de benodigde vaardigheden kost tijd en moeite, maar vergroot ook
de kans dat de interventie ook daadwerkelijk effectief is. Wanneer mensen hierop individueel
begeleid worden is de kans groter dat dit lukt6.

Vraag 6

Wat gaat u doen om verzekeraars te stimuleren leefstijlprogramma’s met individuele
begeleiding aan te bieden aan patiënten met reuma, diabetes type 2 en aderverkalking?

Antwoord 6

Voor leefstijlprogramma’s is het belangrijk dat ze bewezen effectief zijn en inderdaad
een gedragsverandering kunnen bewerkstelligen. Dat bewijs moet er eerst zijn. Zie
ook mijn antwoord op vraag 3 en 4.

Vraag 7 en 8

Deelt u de mening dat gezonde voeding als medicijn integraal onderdeel zou moeten
uitmaken van de opleiding van zorgverleners zoals huisartsen?

Wat gaat u doen om te stimuleren dat artsen kennis en kunde op het gebied van gezonde
voeding opdoen tijdens hun opleiding en dit ook gaan inzetten als behandeling?

Antwoord 7 en 8

De verantwoordelijkheid voor de inhoud van opleidingen ligt bij de beroepsgroep en
opleiders. Ik signaleer wel dat het belang van een gezonde leefstijl (waaronder gezonde
voeding) steeds meer wordt onderkend door de beroepsgroep. Dit is ook terug te zien
in het herziene raamplan voor de geneeskundeopleiding, dat eind mei is gepubliceerd.
Dit raamplan geeft richting aan het medisch onderwijs en biedt ruimte voor opleidingsinstellingen
om hun medisch onderwijs vorm te geven. Ten opzichte van het vorige raamplan uit 2009
vraagt dit nieuwe raamplan meer aandacht voor de rol van de arts in het bevorderen
en beschermen van gezondheid en het optimaliseren van de functionaliteit en kwaliteit
van leven ondanks ziekte of beperkingen, naast de taak in het diagnosticeren en behandelen
van ziekte. Hiermee wordt beoogd dat de arts van de toekomst vanuit een breed perspectief
patiënten zal behandelen.

Om de aandacht voor een gezonde leefstijl in zorgopleidingen te stimuleren, is er
vanuit het Nationaal Preventieakkoord een opdracht uitgezet bij de Alliantie Voeding
in de Zorg. Zij voeren gesprekken met verschillende geneeskunde opleidingen en HBO/MBO
opleidingen verpleegkunde om te bepalen wat ervoor nodig is om leefstijl een vast
onderdeel te maken van het curriculum. Daarnaast is er binnen het ZonMw Preventieprogramma
2019–2022 een subsidieronde voorzien, specifiek gericht op het versterken van kennis
over preventie en gezonde leefstijl binnen opleidingen. Deze subsidieronde wordt opgesteld
op basis van een verkenning die in kaart brengt op welke wijze de onderwerpen preventie
& gezonde leefstijl het beste kunnen worden ingebed in opleidingen. De lopende actie
vanuit het Preventieakkoord is in deze verkenning meegenomen.

Vraag 9

Deelt u de mening dat door het ontbreken van een verdienmodel voor de farmaceutische
industrie en zorgverzekeraars, juist de overheid een speciale taak heeft om ervoor
te zorgen dat patiënten ook op het gebied van leefstijl en gezonde voeding adequaat
worden geadviseerd en begeleid? Hoe vult u deze rol in?

Antwoord 9

Een gezonde leefstijl kan voor patiënten van groot belang zijn. Bijvoorbeeld omdat
zij door een gezondere leefstijl beter met hun ziekte kunnen omgaan of zelfs deels
kunnen genezen. Het geven van leefstijladvies of het toepassen van een leefstijlinterventie,
door – of na verwijzing van – zorgverleners uit het curatieve domein, valt deels onder
de medische zorg. Daarvoor zijn zorgverzekeraars verantwoordelijk.

Omdat de kennis en het wetenschappelijke bewijs voor wat wel en niet effectief is
bij bepaalde aandoeningen en ziekten vaak nog ontbreekt, financiert VWS het onderzoeksprogramma
leefstijlgeneeskunde dat loopt via ZonMw. Bewijs voor effectiviteit draagt eraan bij
dat zorgverzekeraars hierop gerichter kunnen (en moeten) inkopen. Zie hierover ook
mijn antwoord op vraag 10.

Verder zit de GLI in het basispakket per 1 januari 2019. Zorgverzekeraars hebben hierbij
een zorgplicht. De implementatie van de GLI – waarbij ook zorgverzekeraars een belangrijke
rol hebben – kan wat VWS betreft sneller. We zetten diverse acties in die hieraan
bijdragen. Hierover bent u in genoemde brief d.d. 7 juli jl. geïnformeerd.

Vraag 10

Wat doet de overheid om de wetenschappelijke kennis over gezonde leefstijl en voeding
als medicijn bij (chronische) ziekten uit te breiden?

Antwoord 10

Zoals hierboven genoemd financiert VWS het onderzoeksprogramma leefstijlgeneeskunde
dat loopt via ZonMw (€ 5 miljoen). Afgelopen jaar is hiervoor een subsidieoproep gehouden
die zich richt op het verder ontwikkelen van het potentieel van leefstijlgeneeskunde.
In totaal worden maximaal tien onderzoeksconsortia gefinancierd die betrekking hebben
op verschillende aandoeningen en ziekten en bij verschillende doelgroepen zullen worden
uitgevoerd. De consortia starten in september 2020 voor de duur van vier jaar. Daarnaast
heb ik advies gevraagd aan de Gezondheidsraad op het gebied van voeding bij cardiometabole
aandoeningen. Het deeladvies voor voeding bij diabetes type 2 wordt begin volgend
jaar verwacht.