Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Helvert, Omtzigt, Van Dam en Geluk-Poortvliet over het bericht ‘Erdogan wil weer bidden in de Hagia Sophia’

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) en antwoord van Minister van Engelshoven
(Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 18 augustus 2020)

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Erdogan wil weer bidden in de Hagia Sophia»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u zich vinden in de stelling dat werelderfgoed van universele waarde is voor
de mensheid en het wederzijds begrip tussen culturen bevordert?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3 en 4

Deelt u de mening dat het in dat licht absoluut onwenselijk is dat de Hagia Sophia
van een museum in een moskee wordt veranderd?

Welke stappen bent u bereid te nemen mocht Turkije besluiten de Hagia Sophia de functie
van moskee toe te kennen?

Antwoord 3 en 4

De precieze functie van de Hagia Sophia is een interne aangelegenheid van Turkije.
De Hagia Sophia is een eeuwenoude symbolische brug tussen verschillende culturen die
sinds 1985 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Nederland heeft daarom samen
met andere EU-lidstaten binnen UNESCO gesteld dat de Hagia Sophia als werelderfgoed
een belangrijk symbool is van interreligieuze en interculturele dialoog en als zodanig
gerespecteerd moet worden. In het verlengde daarvan is opgeroepen om geen stappen
te nemen die de vrije toegang tot de locatie belemmeren of die culturele of religieuze
polarisatie versterken. De EU Hoge Vertegenwoordiger Borrell verklaarde op 10 juli
dat de statuswijziging betreurenswaardig is. Nederland zou het betreuren als de uitzonderlijke
universele waarde van het werelderfgoed Hagia Sophia niet meer zichtbaar en toegankelijk
zou zijn.

Vraag 5 en 6

Hoe groot acht u de kans dat de Turkse regering de statuswijziging doorzet mocht de
Turkse Raad van State hier goedkeuring voor verlenen?

Welke gevolgen zal de statuswijziging hebben voor de christelijke elementen in de
Hagia Sophia?

Antwoord 5 en 6

Op vrijdag 10 juli jl. oordeelde de hoogste Turkse administratieve rechtbank dat de
museumstatus van de Hagia Sophia «nietig» is. President Erdogan droeg het gebouw kort
daarna per decreet over aan het Turkse Ministerie voor Religieuze Zaken – Diyanet.
De Turkse regering verklaarde dat de christelijke symbolen in het gebouw behouden
blijven.

Vraag 7

Wanneer vindt de eerstvolgende bijeenkomst plaats van het Werelderfgoedcomité van
UNESCO (Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur)?

Antwoord 7

In verband met de COVID-maatregelen is besloten de bijeenkomst van het Werelderfgoedcomité
uit te stellen. Een nieuwe datum is nog niet bekend. Oorspronkelijk zou het comité
plaatsvinden van 29 juni tot en met 9 juli 2020.

Vraag 8

Bent u bereid om bij het UNESCO Werelderfgoedcomité te Parijs te pleiten voor het
niet toekennen van een statusverandering van de Hagia Sophia mocht een verzoek hiertoe
worden ingediend?

Antwoord 8

Zoals vermeld bij het antwoord op vraag 4, heeft Nederland reeds samen met EU-lidstaten
opgeroepen om de Hagia Sophia als symbool van interreligieuze en interculturele dialoog
te respecteren. Dit neemt niet weg dat de precieze status van de Hagia Sophia uiteindelijk
een interne aangelegenheid van Turkije is.

Vraag 9

Welke stappen kan UNESCO nemen indien Turkije, zonder goedkeuring van UNESCO, toch
besluit de Hagia Sophia in een moskee te veranderen?

Antwoord 9

Het gebouw van de Hagia Sophia, ontworpen door Anthemios van Tralles en Isidoros van
Miletus in 532–537, is onderdeel van het werelderfgoedgebied Historic Areas of Istanbul. Het gebied is een uniek samenspel van architectonische meesterwerken die het verhaal
vertellen over de ontmoeting tussen Azië en Europa. In de loop der eeuwen is een stadsbeeld
ontstaan dat werd vormgegeven door Byzantijnse en Ottomaanse architecten.

De instandhouding van deze uitzonderlijke universele waarde van dit werelderfgoedgebied
staat bij het beheer en gebruik van die verschillende onderdelen steeds centraal.
Eventueel kan UNESCO ook bij Turkije informatie over de instandhouding opvragen. Bij
de beoordeling van de instandhouding zal het Werelderfgoedcomité van UNESCO als eerste
kijken naar de instandhouding van deze uitzonderlijke universele waarde, en dus niet
primair naar de specifieke functie van het gebouw.