Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over de voortgang uitwerking vervolgaanpak laaggeletterdheid 2020-2024 (Kamerstuk 28760-99)

Nr. 102
VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 13 juli 2020

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft een aantal vragen en
opmerkingen voorgelegd aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de
brief inzake voortgang uitwerking vervolgaanpak laaggeletterdheid 2020–2024 (Kamerstuk
28 760, nr. 99) en de brief met de reactie op het verzoek van de commissie over de brief van een
aantal taalambassadeurs over de vervolgaanpak van laaggeletterdheid (Kamerstuk 28 760, nr. 100).

De vragen en opmerkingen zijn op 8 juni 2020 aan de Minister van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap voorgelegd. Bij brief van 8 juli zijn de vragen beantwoord.

De voorzitter van de commissie, Tellegen

Adjunct-griffier van de commissie, Bosnjakovic

Inhoud

I

Vragen en opmerkingen uit de fracties

2

 
 
 

II

Reactie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

9

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie onderschrijven het belang van de lees- reken- en digitale
vaardigheden van inwoners van Nederland en maken zich zorgen over de afnemende vaardigheden
van zowel jongeren als volwassenen. De leden hebben kennisgenomen van de brief en
de bijbehorende OESO1-rapporten.

De OESO stelt vast dat de gemeenten in Nederland slechts fragmentarisch kwaliteitsbeleid
over volwasseneneducatie voeren, en dat er grote verschillen zijn tussen grote en
kleine gemeenten. Bovendien is er geen landelijk kwaliteitskader voor het non-formele
aanbod, waar vrijwilligers vaak een rol spelen. Daarom raadt de OESO aan om ook een
landelijk kwaliteitssysteem in te richten met twee typen kwaliteitslabels: een basislabel
voor vrijwilligersorganisaties en andere non-formele aanbieders, en een pluslabel
voor organisaties die vooral met professionals werken. De leden onderschrijven het
belang van kwaliteitsbeleid, maar lezen in de brief wel heel veel bureaucratie. Hoe
voorkomt de Minister dat nieuwe of grotere bureaucratie de effectiviteit van de vervolgaanpak
in de weg gaat staan? Op welke manier gaat de Minister ervoor zorgen dat er meer inzicht
komt in het kwaliteitsbeleid, voornamelijk bij het non-formele aanbod, zonder dat
een nieuw kwaliteitslabel opgezet hoeft te worden?

Voorts lezen de leden dat de Minister met gemeenten heeft afgesproken dat de regionale
plannen die zij medio 2020 opleveren tot uiterlijk eind 2020 kunnen aanvullen met
de onderdelen monitoring en kwaliteit en dat de OESO-aanbevelingen hierbij de leidraad
vormen. Op welke manier zal de Minister de bestuurlijke plannen toetsen op de OESO-aanbevelingen?
Wordt deze leidraad een harde eis, zo vragen de leden. Wat is de consequentie als
deze eis niet wordt behaald?

De leden lezen ook dat gemeenten de regionale plannen eind 2020 gereed moeten maken.
De leden vragen op welke manier wordt voorkomen dat allerlei verschillende «potjes»
worden opgezet, en dat er werk wordt gemaakt van het ontschotten van de verschillende
geldstromen. De leden willen graag dat geld beschikbaar komt voor structurele maatregelen
die de gemeentegrenzen overstijgen. Hoe gaat de Minister dat waarborgen?

Ook vragen de leden in hoeverre de Minister met haar collega van SZW2 in overleg is om ervoor te zorgen dat in de regionale aanpakken ook ruimte is om
de Nederlandse taalvaardigheid van in Nederland werkende EU-arbeidsmigranten te verbeteren.
Juist in de (arbeidsmarkt)regio’s moet daarvoor aandacht zijn met de programma’s Tel
mee met Taal.

De vragen ook welke rol digitalisering en het ontwikkelen van digitale vaardigheden
binnen de nieuwe regionale plannen spelen. Tevens vragen zij welke rol de openbare
bibliotheken kunnen spelen in het vergroten van de digitale vaardigheden van Nederlanders,
een onderwerp waar de leden al eerder aandacht voor hebben gevraagd onder andere tijdens
het schriftelijk overleg 29 mei 2020 over het stelsel van de openbare bibliotheken.

Voorkomen van laaggeletterdheid is beter dan genezen. Daarom vragen de leden om meer
aandacht voor laaggeletterdheid bij kinderen en jongeren. De resultaten van de PISA3 2018 laten opnieuw een daling zien van de kennis en vaardigheden op het gebied van
taal bij Nederlandse vijftienjarigen. Zestig procent van de ondervraagde leerlingen
geeft aan dat zij enkel lezen «als het moet». Hoe verklaart de Minister de grote verschillen
tussen Nederland en andere landen? Hoe laat de Minister de relatie tussen «vroege»
laaggeletterdheid (vijftienjarigen) en laaggeletterdheid bij volwassenen meewegen
in haar beleidskeuzes? In hoeverre heeft deze Minister een aanpak tegen laaggeletterdheid
bij kinderen en hoe staat die in verband met haar aanpak bij volwassenen?

Deze leden zijn op de hoogte van het traject Curriculum.nu, waarbij ook het vak Nederlandse
taal en letterkunde onderwerp is van hervorming. De leden vragen of de Minister bereid
is om al eerder dan bij de uitvoering van Curriculum.nu met effectieve maatregelen
te komen om laaggeletterdheid op scholen tegen te gaan en op welke manier de Minister
dit aan wil pakken.

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brieven
inzake meerjarenplan alfabetisering van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
De leden willen hun complimenten uitspreken voor de inzet van alle partijen bij het
programma «Samen aan de slag voor een vaardig Nederland». Deze leden hebben nog enkele
vragen.

De leden vragen net als voorgaande keren dat we spraken over laaggeletterdheid aandacht
voor de doelgroep laaggeletterden met Nederlands als eerste taal. In het document
«Samen aan de slag voor een vaardig Nederland» staat dat ruim twee derde van de laaggeletterden
bestaat uit de NT14 doelgroep. Helaas bestaat minder dan 20 procent van het aantal deelnemers binnen
het lesaanbod uit de NT1 doelgroep. Welke concrete doelstelling is er om deze groep
beter te bereiken en gebruik te laten maken van het lesaanbod?

De leden hebben kennisgenomen van de vervolgaanpak laaggeletterdheid 2020–2024, waarin
de Minister het doel stelt dat elke gemeente binnen vijf jaar mee moet doen. Hoe staat
het met deze doelstelling? Tegen welke problemen lopen de gemeenten tegenaan? Wat
zou de rijksoverheid daaraan kunnen doen? Ook zijn voornoemde leden benieuwd naar
de resultaten van de bestuurlijke afspraken over laaggeletterdheid. Wanneer verwacht
de Minister de Kamer inzicht te kunnen geven in de verzamelde informatie en gegevens?

De leden zijn benieuwd wat de stand van zaken is rondom de ICT-tool die ontwikkeld
zou worden om monitoringsgegevens te kunnen verzamelen. Wanneer kan de Kamer de eerste
monitoring verwachten? Deze leden willen ook graag van de Minister weten wat er tot
nu toe gebeurd is met het aangenomen voorstel om met werkgevers in sectoren waar laaggeletterdheid
veel voorkomt in te zetten om werknemers te helpen. Welke invloed heeft de coronacrisis
op deze afspraken?

De leden vragen de Minister wat de invloed van de coronacrisis op de aanpak van laaggeletterdheid
is. Heeft er een omslag plaatsgevonden naar meer digitale methodes? Zo ja, hoe is
dat gegaan? Is er ook gekeken naar eerder door deze leden geopperde inzet op leesvaardigheid
via een gratis app? Ook is er een vrees dat laaggeletterden in een meer digitaal tijdperk
voor nog meer ongelijkheid gaat zorgen. Bijvoorbeeld doordat een groep mensen beperkt
toegang heeft tot een goede computer en/of tablet? Ziet de Minister dit risico ook?
Zo ja, wat gaat zij daar tegen doen? Zo nee, waarom niet?

Het aantal getrainde vrijwilligers neemt vanaf 2017 af, zo is te lezen op de website
die de resultaten bijhoudt van de aanpak van laaggeletterdheid. Wat is de reden hiervoor,
zo willen deze leden weten. Kan de Minister in beeld brengen wat vrijwilligers ervan
weerhoudt om zich in te zetten voor laaggeletterden? Hoe kunnen de rijksoverheid,
gemeenten en maatschappelijk partners deze belemmeringen wegnemen?

De leden lazen een voorstel van 250 academici, schrijvers en theatermakers in de Volkskrant
van 1 juni 2020 om professionele verhalenvertellers die noodgedwongen thuis zitten
door de coronacrisis in te zetten bij het aanmoedigen van laaggeletterde jongeren.5 Wat vindt de Minister van dit plan? Is helder wat hiervoor nodig zou zijn? Ziet de
Minister een rol voor haar ministerie weggelegd als het gaat om het samenbrengen van
bepaalde organisaties, zoals de Leescoalitie, de Schoolschrijver, de Akademie van
Kunsten, de universitaire wereld, de Schrijverscentrale, de Auteursbond en anderen?

Tot slot vinden de leden dat preventie van laaggeletterdheid de basis moet zijn van
het beleid. De groeiende groep jongeren die laaggeletterd school verlaat, is een grote
zorg en zal ook door de leden worden ingebracht bij het debat rondom Curriculum.nu.
Deelt de Minister deze zorgen, zo vragen zij.

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de stukken
op de agenda van het schriftelijk overleg over laaggeletterdheid. Deze leden willen
de Minister nog enkele vragen en opmerkingen voorleggen.

De leden constateren dat de vervolgaanpak laaggeletterdheid inzet op een vaardiger
Nederland. Deze leden constateren dat ondertussen de instroom van de groep laaggeletterden
blijft toenemen. De Staat van het Onderwijs constateert dat in 2019 24 procent van
de 15-jarigen dusdanig laaggeletterd is dat zij niet goed kan meekomen in de maatschappij,
terwijl dit in 2003 nog 11 procent is6. Kan de Minister aangeven wat het beleid is om de toename van laaggeletterden uit
het funderend onderwijs te remmen?

De leden zijn positief gestemd over de bestuurlijke afspraken tussen het Rijk en de
VNG7 over de aanpak van laaggeletterdheid, die ongelijkheid tussen de gemeentes het hoofd
biedt. Elke laaggeletterde burger moet kunnen rekenen op adequate ondersteuning en
scholing ongeacht zijn of haar woonplaats. In de afspraken is onder andere het volgende
overeengekomen: «In elke arbeidsmarktregio is uiterlijk medio 2020 in een regionaal
programma laaggeletterdheid beschreven hoe bovenstaande gezamenlijke doelstellingen
worden behaald. Hierbij is een aanpak geformuleerd met herkenbare mijlpalen en meetbare
subdoelstellingen [...] op basis waarvan monitoring in de periode 2021–2024 mogelijk
is».8 Kan de Minister aangeven of inmiddels elke arbeidsregio hieraan heeft voldaan? Zijn
de subdoelstellingen volgens de Minister van een afdoende niveau? Zo nee, kan de Minister
aangeven welke stappen er worden ondernomen om het ambitieniveau van de betreffende
arbeidsmarktregio te verhogen? De bestuurlijke afspraken zijn vooral gericht op het
monitoren en bevorderen van het lesaanbod voor de huidige generatie laaggeletterden.
Kan de Minister toelichten hoe de bestuurlijke afspraken bijdragen aan de preventie
van toekomstige generaties laaggeletterden?

De leden zijn positief gestemd over het besluit om het non-formele aanbod van volwassenenonderwijs
landelijk te monitoren. Beter inzicht in de effectiviteit van het huidige beleid is
een belangrijke stap in het verminderen van laaggeletterdheid. De OESO concludeert
dat met name kleine gemeentes ondersteuning behoeven bij het monitoren van volwasseneneducatie.
Kan de Minister toelichten hoe zij erop toeziet dat gemeenten de benodigde ondersteuning
ontvangen bij monitoring, wanneer de assistentie van de OESO in 2021 ophoudt? Ziet
de Minister hier een rol weggelegd voor het beoogde expertisecentrum?

De leden vragen de Minister of zij een beeld heeft van het aandeel non-formeel volwasseneneducatie
dat niet zal voldoen aan het basislabel van de toekomstige kwaliteitslabels. Kan de
Minister toelichten of aanbieders van ondermaats non-formeel volwassenenonderwijs
ondersteuning zullen ontvangen om hun aanbod te verbeteren, zo vragen deze leden.
Zo ja, op welke wijze?

De leden vragen de Minister welke onderzoeksthema’s prioriteit hebben bij de komst
van de nieuwe onderzoeksagenda van het expertisecentrum basisvaardigheden.

Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de
brief van de Minister inzake de voortgang van de uitwerking van de vervolgaanpak laaggeletterdheid
2020–2024 van 6 januari jl.9 Deze leden waarderen de inzet van het kabinet voor de 2,5 miljoen mensen in Nederland
die moeite hebben met lezen, schrijven en/of rekenen. Deze leden hebben nog enkele
vragen.

De leden lezen dat het interdepartementale Tel mee met Taal programmateam is begonnen
met het uitwerken van de indicatoren van een landelijk registratiesysteem en monitor.10 De OESO beveelt aan in haar rapport om gebruik te maken van een minimumaantal verplichte
indicatoren voor gegevensverzameling. Hierbij draagt de OESO een reeks variabelen
aan.11

Gelet op de bijkomende administratieve lasten hiervan en de huidige disbalans in het
basisonderwijs die grote werkdruk veroorzaakt, vragen de leden of de Minister kan
aangeven of aanvullende indicatoren voor gegevensverzameling worden opgenomen. Zo
ja, welke?

Voorts vragen de leden of de Minister bekend is met de resultaten van het meest recente
Pisa-onderzoek12 waaruit blijkt dat onder andere de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren fors
gedaald is. Hoe verklaart de Minister de daling van deze specifieke vaardigheid? En
wat betekent deze uitkomst voor het aantal laaggeletterden in Nederland?

Tevens vragen de leden of de Minister het met deze leden eens is dat als blijkt dat
het onderwijsniveau in goede economische tijden al daalde, te verwachten valt dat
dit in mindere economische tijden zoals de huidige, nog meer zal dalen. Zo nee, waarom
niet? Zo ja, op welke manier zet de Minister in op de aanpak van laaggeletterdheid
in economisch mindere tijden?

Deze leden vragen voorts op welke manier bij de aanpak van laaggeletterdheid wordt
gelet op de extra kwetsbare groepen binnen deze doelgroep. Constateert de Minister,
samen met deze leden, ook dat kansenongelijkheid al bestaat in de periode voordat
kinderen naar school gaan? Zo nee, waarom niet?

Tot slot vragen de leden of de Minister het met deze leden eens dat een aantal dagdelen
per week gratis kinderopvang een oplossingsrichting biedt om die kansenongelijkheid
op te heffen. Zo nee, waarom niet, zo vragen zij.

Inbreng van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de brief over de nieuwe aanpak
van laaggeletterdheid. In de Staat van het Onderwijs is te lezen dat de groep leerlingen
die moeite heeft met lezen groeit. Volgens de OESO is 24 procent van de Nederlandse
15-jarigen dermate laaggeletterd dat zij niet voldoende kunnen meekomen in de maatschappij.
De leden zijn hier zeer bezorgd over. De leden hebben daarom gemengde gevoelens bij
deze aanpak en zijn van mening dat het taalonderwijs niet aan de markt moet worden
overgelaten, maar dat de overheid de regie in handen moeten nemen. Taalonderwijs zou,
net als de overige onderwijssectoren, in publieke handen moeten zijn.

De beste manier om taalachterstanden te voorkomen is goed taal- en rekenonderwijs
op de basisschool en middelbare school. De aanpak van laaggeletterdheid begint daarom
al voor de basisschool. Kinderen van ouders die moeite hebben met lezen en schrijven,
lopen extra risico om met een taalachterstand aan de basisschool te beginnen. Volgens
de SER13 gaan kinderen uit een omgeving met een groot risico minder vaak naar de voorschool,
wat de kansenongelijkheid vergroot.14 De leden zijn benieuwd of de Minister in kaart heeft gebracht welk percentage kinderen
een doorverwijzing naar de voorschool krijgt en welk percentage daarvan daadwerkelijk
naar de voorschool gaat.

Tegelijkertijd werken taalachterstanden door de coronacrisis nu door in het thuisonderwijs.
De leden zijn benieuwd hoe de Minister ervoor zorg gaat dragen dat juist deze kinderen
geen verdere taalachterstand gaan oplopen.

De leden zijn van mening dat landelijke regie binnen de aanpak van laaggeletterdheid
en volwasseneducatie ontbreekt. Het beleid verschilt per gemeente en soms is er nauwelijks
beleid. In elke gemeente zou er een laagdrempelige plek moeten zijn waar mensen terecht
kunnen voor een taalcursus of opleiding. De laden vragen de Minister of zij bereid
is om er voor zorg te dragen dat er in iedere gemeente een dergelijke plek is. Daarnaast
menen de leden dat er veel verschillende potjes voor de aanpak van laaggeletterdheid
en volwasseneducatie zijn, en dat deze slimmer ingezet kunnen worden met landelijke
regie en structurele middelen. De leden vragen of de Minister van plan is om de regie
te nemen en een duidelijke structuur op te zetten, en waar mogelijk het ontschotten
van middelen.

De leden maken zich zorgen over mensen die moeite hebben met lezen en schrijven in
een samenleving die op dit moment gedomineerd wordt door het coronavirus. De maatregelen
die nu genomen worden in verband met het coronavirus zijn niet altijd even gemakkelijk
voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Volgens de Stichting Lezen en
Schrijven waren veel laaggeletterden kritisch over de begrijpelijkheid en de toegankelijkheid
van de overheidscommunicatie. Op welke manier komt de Minister laaggeletterden tegemoet
en zorgt zij ervoor dat deze mensen de juiste informatie krijgen, zo vragen de leden.

De leden zien een verantwoordelijkheid voor werkgevers in de aanpak van laaggeletterdheid.
Basisvaardigheden zouden onderdeel moeten worden van beroepsmatige bijscholing, met
name in sectoren waar laaggeletterden oververtegenwoordigd zijn. Werkgevers hebben
belang bij werknemers die de basisvaardigheden beheersen. Onvoldoende beheersing belemmert
mogelijk de mogelijkheid om ergens anders aan de slag te gaan. Flexwerkers en zzp’ers
worden hard geraakt in deze coronacrisis, waardoor het voor hen zeker van belang is
om hun basisvaardigheden bij te houden. De leden vragen op welke wijze werkgevers
nu verantwoordelijk zijn voor de basisvaardigheden van hun werknemers en op welke
wijze de subsidies voor werkgevers hieromtrent beter benut kunnen worden.

Daarnaast zijn de leden ervan overtuigd dat de marktwerking het taalonderwijs in Nederland
geen goed heeft gedaan. In het huidige systeem kan iedereen een taalschool oprichten
en het moet allemaal zo goedkoop mogelijk. In hoeverre wordt de kwaliteit van het
onderwijs gegarandeerd, zo vragen de leden. Zij vragen daarnaast of de Inspectie van
het Onderwijs niet beter de kwaliteit van het onderwijs kan controleren dan Blik op
Werk. De leden vragen of de Minister het met de leden eens is dat de marktwerking
in het taalonderwijs gesloopt moeten worden en dat het taalonderwijs moet worden ondergebracht
bij roc’s15, waar de kwaliteit van het onderwijs gecontroleerd kan worden.

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de nadere
informatie die de Minister in haar brief heeft verstrekt over het nieuwe kwaliteitskader
voor het non-formele aanbod van volwasseneneducatie, de nieuwe landelijke monitor en registratie van deelnemers en de oprichting
van een expertisecentrum basisvaardigheden. Het valt deze leden echter op dat zij
nergens verwijst naar het waardevolle advies Samen werken aan taal dat de SER in april
2019 heeft uitgebracht over de aanpak van laaggeletterdheid. Vorig jaar meldde de
Minister naar aanleiding daarvan nog dat zij samen met de SER en de partners in de
SER zeer gemotiveerd was om de aanpak de komende jaren niet alleen voort te zetten
maar er ook een tandje bij te zetten16. Kan de Minister systematisch uiteenzetten in hoeverre zij inmiddels vervolg heeft
gegeven aan dit advies?

Vorig jaar signaleerde de Inspectie van het Onderwijs in de Staat van het Onderwijs
dat het aandeel leerlingen dat onvoldoende taalvaardig het basisonderwijs verlaat
weer was gestegen en dat circa 18 procent van de 15-jarigen beschikte over onvoldoende
basistaalvaardigheden. In de Staat van het Onderwijs dat dit jaar verscheen, is het
beeld op dit punt niet bijster gunstiger: een kwart van de 15-jarigen in Nederland
beschikt over onvoldoende leesvaardigheden om mee te kunnen doen in de maatschappij.
Eigenlijk is het heel pijnlijk dat laaggeletterdheid ook in sterke mate een verschijnsel
is dat van onderop groeit. Hoe denkt de Minister over het pleidooi van de Stichting
Lezen en Schrijven17 dat geen kind meer laaggeletterd van school gaat. Deelt zij de visie dat het voorkomen
dat iemand met te lage taalvaardigheden van school gaat, de beste en goedkoopste manier
is om laaggeletterdheid op de lange termijn aan te pakken? Zo ja, welke consequenties
verbindt zij daaraan? Is zij bereid om in het bijzonder aandacht te schenken aan de
hulp aan laagtaalvaardige gezinnen, zoals de Stichting Lezen en Schrijven bepleit?

Op 2 juli 2019 heeft de Kamer met het aannemen van de motie van het lid Van den Hul
c.s.18 de regering verzocht in kaart te brengen hoe de verhouding tussen informeel en formeel
aanbod voor laaggeletterden er momenteel uitziet, en daarbij inzichtelijk te maken
bij hoeveel roc’s laaggeletterden nog terechtkunnen. Hoe staat het nu precies met
de uitvoering van deze motie? Kan de Minister melden bij hoeveel roc’s laaggeletterden
nog terechtkunnen? De Minister meldt dat gemeenten zich inmiddels hebben gecommitteerd
aan een kwaliteitsimpuls voor het non-formele aanbod. De OESO constateert echter dat
gemeenten slechts fragmentarisch kwaliteitsbeleid voeren19. Tegelijkertijd signaleert de Stichting Lezen en Schrijven: «Waar in alle onderwijssectoren
het Rijk de regie neemt en leermogelijkheden goed georganiseerd zijn, ontbreekt binnen
de volwasseneneducatie een structurele aanpak.» De leden vragen of de Minister kan
reageren op de gedachte dat een plek in elke gemeente waar je terecht kunt voor een
taalcursus, een opleiding of baanbegeleiding een effectieve inzet betekent van middelen
op lokaal niveau voor taalverbetering en aanpak laaggeletterdheid binnen het sociaal
domein en het geld dat nu daarvoor beschikbaar is, zo slimmer kan worden ingezet.

Beleid om laaggeletterdheid tegen te gaan, kan niet volkomen los staan van het beleid
voor een leven lang ontwikkelen. De leden hebben herhaaldelijk aandacht gevraagd voor
laaggeletterdheid bij mensen die zich op afstand van de arbeidsmarkt bevinden, zoals
uitkeringsgerechtigden, maar ook de zogenoemde NUG’ers20, die te vaak buiten beeld blijven. Door de coronacrisis ontstaan daarnaast nieuwe
categorieën kwetsbaren, waaronder flexwerkers en zzp’ers. Door hun beperkte financiële
reserves worden zij hard getroffen door de crisismaatregelen. Onvoldoende beheersing
van de basisvaardigheden belemmert hen in de mogelijkheid om ergens anders aan het
werk te gaan. Wat gaat de Minister doen om ook voor deze groepen beroepsmatige (om)scholing
te faciliteren?

Robotisering, digitalisering en structurele veranderingen op de arbeidsmarkt maken
voldoende beheersing van digitale vaardigheden tot een voorwaarde voor zelfredzaamheid,
maar een groeiende groep heeft steeds meer moeite om zich met digitale vaardigheden
te redden. Hoe denkt de Minister over een samenhangende aanpak voor digitale inclusie,
ook voor laaggeletterden? Ziet zij wat dit betreft nog kansen in een koppeling van
het programma digitale inclusie van het Ministerie van BZK21 aan het programma Tel mee met Taal, zo vragen de leden.

Inbreng van de leden van de 50PLUS-fractie

De leden van de 50PLUS-fractie merken op dat het aantal laaggeletterden groeit. Van
de jongeren is 24 procent dermate laaggeletterd dat zij niet voldoende kunnen meekomen
in de maatschappij. Ongeveer 60 procent van de leerlingen leest alleen als het moet
of om informatie op te zoeken en 40 procent vindt lezen tijdverspilling. Van de 15-jarigen
vindt één op de drie zichzelf geen goede lezer. Hoe kan dit aantal zo groot zijn?
Wat zijn de achterliggende oorzaken?

De leden maken zich erg zorgen en schrikken van het bovenstaande cijfers. Zeker de
reden dat 40 procent van de jongeren zeggen dat zij lezen tijdverspilling vinden.
Er zijn namelijk veel ouderen die nooit de kans hebben gekregen om regelmatig te kunnen
lezen. Het aantal laaggeletterden ouderen is namelijk erg groot. Deze ouderen kunnen
hier echter vaak niks aan doen. Veel ouderen moesten al op jonge leeftijd beginnen
met werken waardoor school vaak door de ouders als minder belangrijk werd gezien.
Hoe gaat de Minister ervoor zorgen dat de huidige jongeren inzien dat lezen erg belangrijk
is en dat zij hierdoor door intrinsieke motivatie gaan lezen?

In het de Staat van het Onderwijs staat aangegeven dat mensen die laaggeletterd zijn
een cursus kunnen volgen. De leden zijn erg blij dat deze cursussen worden aangeboden.
Een groep mensen zal hier zeker baat bij hebben. Er is echter ook een grote groep
die geen cursus zal kunnen volgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan oudere mensen. Hoe
zorgt de Minister ervoor dat deze mensen meekomen in de maatschappij?

Ook willen deze leden aandacht besteden aan de ontwikkelingen omtrent corona en laaggeletterdheid.
Veel laaggeletterden gaven aan dat de persconferentie vaak te ingewikkeld is om te
volgen. Hoe kunnen we er in de toekomst voor zorgen dat mensen dit makkelijker kunnen
volgen?

Veel mensen die laaggeletterd zijn schamen zich. Dit zorgt er mede voor dat het voor
hun een hele grote stap is om überhaupt toe te geven dat zij laaggeletterd zijn. Hoe
gaat de Minister ervoor zorgen dat de drempel voor deze groep om hulp te zoeken lager
wordt?

Tot slot vinden de leden het belangrijk dat het Rijk meer de regie neemt. Elke gemeente
moet een plek hebben waar een taalcursus wordt gegeven. Kleinschalige initiatieven
en projecten zijn een goed middel. We moeten hier echter niet afhankelijk van zijn.
Elke inwoner in elke gemeente moet binnen hun eigen gemeente een cursus kunnen doen.
Hoe gaat de Minister ervoor zorgen dat er landelijke regie genomen gaat worden, zo
vragen de leden.

II Reactie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Ik heb met belangstelling kennis genomen van de vragen van de leden van de fracties
van de VVD, CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA en 50PLUS. Ik dank de leden voor hun inbreng.
Hieronder beantwoord ik u vragen. In mijn beantwoording houd ik de volgorde van de
inbreng aan.

Vragen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie vragen hoe ik ga voorkomen dat nieuwe of grotere bureaucreatie
de effectiviteit van de vervolgaanpak rond het kwaliteitsbeleid in de weg staat.

In de brief van 6 januari jl. aan uw Kamer over de voortgang van de uitwerking van
de vervolgaanpak laaggeletterdheid 2020–2024, heb ik benadrukt dat ik bij de uitwerking
van het kwaliteitslabel zoveel mogelijk aansluiting zoek bij bestaande kwaliteitskaders
en -aanpakken.22 Ik breng hierbij in herinnering dat de VVD fractie in het AO van 13 juni 2019 over
de aanpak van laaggeletterdheid zelf pleitte voor «een centraal toezichtskader met
duidelijke, landelijk geaccrediteerde kwaliteitsafspraken.»23 Het OESO-advies is toegesneden op deze wens.

Inmiddels heeft een inventarisatie plaatsgevonden van de inhoud van elf verschillende
kwaliteitskaders en -aanpakken die momenteel in gebruik zijn bij aanbieders van cursussen
basisvaardigheden. Deze kwaliteitskaders en -aanpakken vertonen een grote diversiteit
qua opzet en invulling. Het gaat bijvoorbeeld om laagdrempelige zelf-evaluaties en
checklists, maar ook om kwaliteitskaders die zijn toegesneden op bijvoorbeeld inburgeringsonderwijs.
De meeste van deze kaders en aanpakken zijn niet specifiek toegespitst op non-formeel
onderwijs aan laaggeletterde volwassenen. Een nieuw kwaliteitslabel, specifiek voor
aanbieders van deze cursussen in basisvaardigheden, voorziet in deze lacune. Het nieuwe
kwaliteitslabel zal stapsgewijs ingevoerd worden en gemeenten en aanbieders zullen
op verschillende manieren ondersteund worden in de transitiefase.

De leden vragen voorts op welke manier de regionale plannen worden getoetst, en welke
eisen hierbij gelden.

Ik heb met gemeenten afspraken gemaakt over de inhoud van de regionale programma’s
voor de aanpak van laaggeletterdheid. Zo verwacht ik dat gemeenten binnen hun regio’s
werken aan betere monitoring, bevordering van kwaliteit en aan het vergroten van het
bereik van de doelgroep. Daarvoor is samenwerking met het sociale domein en met werkgevers
van groot belang. De precieze invulling van de regionale programma’s zal verschillen,
op basis van de lokale situatie en specifieke prioriteiten. Er gelden dus geen harde,
landelijke eisen voor wat betreft de inhoud van de regionale programma’s. Zowel de
inhoud, als de voortgang bij de uitvoering van deze programma’s, zullen wel door een
onafhankelijk onderzoeksbureau worden geanalyseerd. Mocht de analyse hier aanleiding
toe geven, dan zal ik het gesprek met de betreffende gemeenten aan gaan. Verder betrek
ik de kwaliteit en het ambitieniveau van de regionale programma’s, en de voortgang
die gemeenten boeken bij de uitvoering, bij mijn besluitvorming over een eventueel
verdere versoepeling van de bestedingsregeling van de uitkering voor volwasseneneducatie.

De leden van de VVD-fractie vragen verder hoe wordt voorkomen dat gemeenten hun aanpak
van laaggeletterdheid uit allerlei verschillende potjes bekostigen en hoe ik kan waarborgen
dat er geld beschikbaar komt voor structurele maatregelen die de gemeentegrenzen overschrijden.

Ik ben het met deze leden eens dat het onwenselijk zou zijn als het beleid, en de
financiering hiervan, versnipperd of verkokerd zouden zijn. Daarom zijn gemeenten
bij wet verplicht om bij de besteding van hun middelen samen te werken op regionaal
niveau. Gemeenten kopen op het niveau van de arbeidsmarktregio gezamenlijk cursusaanbod
in en stellen een gezamenlijk regionaal programma op. In de bestuurlijke afspraken
met de VNG heb ik bovendien afgesproken dat gemeenten bij de invulling van hun regionale
programma streven naar het ontschotten van geldstromen tussen educatie en het sociaal
domein. De Stichting Lezen en Schrijven ondersteunt gemeenten hier inhoudelijk en
organisatorisch bij.

Daarnaast vragen de leden in hoeverre er overleg is met de Minister en Staatssecretaris
van SZW om ervoor te zorgen dat ook aandacht wordt besteed aan de taalvaardigheid
van in Nederland werkende EU-arbeidsmigranten.

Ik werk nauw samen met mijn collega’s van SZW bij de aanpak van laaggeletterdheid
en taalachterstanden. Arbeidsmigranten vormen een belangrijke doelgroep van de verschillende
maatregelen en worden over het algemeen ook goed bereikt, zowel via het cursusaanbod
van gemeenten als via de subsidies voor taalcursussen op de werkvloer. 80% van deze
taalcursussen bereikt arbeidsmigranten, waarvan het merendeel uit de EU afkomstig
is.24 De uitdaging is daarmee eerder om ook andere groepen dan arbeidsmigranten te bereiken.
Gemeenten herkennen deze uitdaging ook en besteden hier in hun regionale programma’s
aandacht aan.

De leden van de VVD-fractie vragen ook welke rol digitalisering en het ontwikkelen
van digitale vaardigheden binnen de nieuwe regionale plannen spelen. Daarnaast vragen
zij welke rol de openbare bibliotheken kunnen spelen in het vergroten van digitale
vaardigheden.

In de bestuurlijke afspraken met de VNG heb ik afgesproken dat gemeenten in hun regionale
programma’s aandacht besteden aan alle basisvaardigheden, inclusief digitale vaardigheden.
Ik zal laten monitoren in hoeverre dit daadwerkelijk gebeurt. Afhankelijk van de regionale
uitdagingen en behoeften van doelgroepen, kunnen gemeenten beleid maken op digitalisering
en het verbeteren van digitale vaardigheden en hun regionale plannen daarop toespitsen.

De openbare bibliotheken spelen via de Informatiepunten Digitale Overheid en de taalhuizen
een rol bij het signaleren van digitale laaggeletterdheid. Bibliotheken hebben basistrainingen
ontwikkeld en ondersteunen bewoners die moeite hebben met het gebruikmaken van digitale
overheidsdiensten. Vrijwel alle bibliotheken bieden ondersteuning bij het doen van
de digitale belastingaangifte en vijftien bibliotheken doen een proef met de ondersteuning
bij andere overheidsdiensten. Deze proef wordt uitgevoerd in het kader van het BZK-programma
digitale inclusie.

De leden vragen verder hoe ik de verschillen tussen Nederland en andere landen in
het PISA-rapport kan verklaren. Daarnaast vragen de leden hoe de aanpak van laaggeletterdheid
bij kinderen in relatie staat tot de aanpak van laaggeletterdheid bij volwassenen,
en hoe ik dit laat meewegen in mijn beleidskeuzes.

De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media heeft uw Kamer op 3 december
2019 geïnformeerd over de PISA-resultaten.25 Daarin heeft hij aangekondigd dat hij nog verdiepend onderzoek wil laten doen naar
toetsgedrag, motivatie en adaptief toetsen. Ook wil hij onderzoek laten doen naar
het effect van digitaal lezen in de Nederlandse context van PISA en de relatie tussen
leesvaardigheid en leesplezier naar geslacht, opleidingstype, opleidingsniveau van
de ouders en thuistaal. Deze factoren verklaren mogelijk het lage leesplezier in Nederland.
Uit het internationale PIAAC-onderzoek blijkt dat het percentage laaggeletterde jongvolwassenen
in de beroepsbevolking (18–24 jaar) relatief lager is, ongeveer 5%.26

Met het programma Tel mee met Taal heb ik er bewust voor gekozen om de aanpak van
laaggeletterdheid en het bevorderen van leesplezier en een educatieve thuisomgeving
met elkaar te verbinden. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het effectief is om laaggeletterdheid
binnen in de context van het gezin aan te pakken, waarbij ouders, samen met, en in
het belang van, hun kind werken aan taalvaardigheid. Dat kan bijvoorbeeld door voorlezen
of het spelen van taalspelletjes op een tablet. In het programma Tel mee met Taal
zijn jaarlijks middelen beschikbaar voor innovatieve projecten op dit gebied. Ook
heb ik de Stichting Lezen en de Stichting Lezen en Schrijven verzocht om hun kennis
over leesplezier, preventie bij kinderen en de aanpak bij volwassenen nog meer te
delen, en aan gemeenten ter beschikking te stellen.

De leden van de VVD-fractie vragen tot slot of ik bereid ben om al eerder dan bij
de uitvoering van Curriculum.nu met maatregelen te komen laaggeletterdheid op scholen
tegen te gaan en zo ja, hoe ik dit aan wil pakken.

Ik heb in mijn reactie op het advies LEES! van de Onderwijsraad en Raad voor Cultuur
van eind 2019 aangekondigd dat ik samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet
Onderwijs en Media een Leesoffensief start.27 In het kader van dit Leesoffensief zullen ook verschillende acties in het basis-
en voortgezet onderwijs plaatsvinden. Daarnaast zet ik de komende jaren extra in op
de uitbreiding van het succesvolle programma De Bibliotheek op School naar het voortgezet
onderwijs. Na het zomerreces stuur ik u een brief over de stand van zaken bij de uitwerking
van het Leesoffensief

Vragen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie vragen welke concrete doelstelling er is om de NT1-doelgroep
beter te bereiken en gebruik te laten maken van het lesaanbod.

Ik heb met gemeenten afgesproken dat zij concrete doelstellingen formuleren als onderdeel
van hun regionale programma’s. Hierbij zullen de ambities en mogelijkheden per regio
verschillen, mede op basis van verschillen in de samenstelling van de doelgroep. Ter
ondersteuning van de inzet van gemeenten werk ik aan een landelijke campagne die specifiek
gericht zal zijn op taboedoorbreking en het stimuleren van een positieve leerhouding
onder de NT1-doelgroep (de doelgroep met Nederlands als eerste taal).

De leden vragen verder wat de stand van zaken van zaken is van de doelstelling dat
elke gemeenten binnen vijf jaar mee doet aan de vervolgaanpak laaggeletterdheid 2020–2024.

Ik verwacht dat alle regio’s eind dit jaar een meerjarenprogramma voor de aanpak van
laaggeletterdheid gereed hebben en dat in het overgrote deel van de gemeenten een
voorziening beschikbaar is in de vorm van een taalpunt, taalhuis of cursusaanbod.
Gemeenten zullen bij de uitvoering van de regionale programma’s gebruik kunnen maken
van praktische ondersteuning en expertise van de Stichting Lezen en Schrijven en het
nieuwe expertisecentrum basisvaardigheden. Denk hierbij aan advies om bepaalde doelgroepen
te bereiken, het opzetten van een regionale campagne of het trainen van baliemedewerkers
bij de sociale dienst. Ik laat de uitvoering van de regionale programma’s de komende
jaren bovendien nauwgezet monitoren en zal uw Kamer hier periodiek over rapporteren.

De leden vragen daarnaast wanneer ik verwacht de Kamer inzicht te kunnen geven in
de resultaten van de bestuurlijke afspraken over laaggeletterdheid.

Op dit moment leggen de meeste regio’s de laatste hand aan hun regionale programma’s.
Eind dit jaar verwacht ik over alle programma’s en plannen te beschikken. Ik ben voornemens
uw Kamer voor de zomer van 2021 nader te informeren over de inhoud van de programma’s
en zal, zoals ik op in mijn antwoord op de voorgaande vraag al aangaf, in de komende
jaren periodiek rapporteren over de voortgang bij de uitvoering.

De leden van de CDA-fractie vragen naar de stand van zaken rondom de ICT-tool die
ontwikkeld zou worden om monitoringsgegevens te kunnen verzamelen.

Ik ben met het CBS in gesprek over het verzamelen van de monitorgegevens bij cursusaanbieders
en heb aan ICTU de opdracht gegeven om een registratietool voor aanbieders te ontwikkelen.
Deze zal later dit jaar beschikbaar komen. De bedoeling is om begin 2021 een pilot
uit te voeren, waarbij het CBS bij een eerste groep van aanbieders registratiegegevens
uitvraagt. Dit betreft gegevens over het bereik van de cursussen basisvaardigheden
in 2020.

Ook willen de leden graag weten wat er tot nu toe is gebeurd met het aangenomen voorstel
om met werkgevers in sectoren waar laaggeletterdheid veel voorkomt in te zetten om
werknemers te helpen. De leden vragen welke invloed de coronacrisis heeft gehad op
de afspraken.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft u op 4 mei jl. geïnformeerd
over de uitvoering van verschillende acties om werknemers in sectoren waar laaggeletterdheid
veel voorkomt te ondersteunen.28 Ter uitvoering van de motie van de leden Segers en Jasper van Dijk (Kamerstuk 35 000 XV, nr. 24) is – samen met het UWV als uitvoerder van het Taalakkoord – met sociale partners
geïnventariseerd of het huidige instrumentarium toereikend is en welke eventuele aanvullende
acties mogelijk zijn. Daarbij zijn specifiek de sectoren betrokken waarin relatief
veel laaggeletterden werkzaam zijn. Het UWV heeft de uitvoering van het Taalakkoord
geïntegreerd in de werkzaamheden van de regionale leerwerkloketten voor werkgevers,
werkenden en werkzoekenden, waarmee er duurzaam aandacht is voor het belang van het
bevorderen van taalvaardigheid. Tevens is eind 2019 de subsidieregeling voor taalscholing
van laaggeletterde werknemers via het actieprogramma Tel mee met Taal geëvalueerd.
De tevredenheid over de aangeboden trajecten onder cursisten en werkgevers is over
het algemeen hoog. Circa 80% van de trajecten is succesvol afgerond. Uit eerder onderzoek,
dat in maart 2019 aan uw Kamer is toegezonden als onderdeel van de eindevaluatie van
het actieprogramma Tel mee met Taal, bleek al dat circa 74% van de deelnemers aan
een taaltraject merkbaar beter in staat is om vaardigheden toe te passen op het werk.
Hoewel het aantal deelnemers aan de subsidieregeling al groot is, blijf ik de Tel
mee met Taal subsidieregeling onder de aandacht brengen van werkgevers. Hiernaast
ben ik momenteel in gesprek met de sociale partners en brancheorganisaties om te inventariseren
welke verdere verbeterpunten en eventueel aanvullende activiteiten vanaf 2021 kunnen
worden meegenomen in een geplande herziening van de subsidieregeling. Ter ondersteuning
van mensen die door de coronacrisis hun werk dreigen te verliezen of al verloren hebben,
komt deze zomer het crisispakket NL Leert Door, met ontwikkeladviezen en online scholing.
Aan werkgevers die in aanmerking komen voor NOW-2 is een inspanningsverplichting gevraagd
om medewerkers te stimuleren tot scholing.

De leden van de CDA-fractie vragen of de coronacrisis invloed heeft gehad op de aanpak
van laaggeletterdheid en of er een omslag heeft plaatsgevonden naar meer digitale
methodes. Daarnaast vragen de leden of ik deel dat er in een digitaal tijdperk risico
is op meer ongelijkheid voor laaggeletterden of mensen met beperkt toegang tot een
goede computer en/of tablet en zo ja, wat ik hier aan ga doen.

Waar mogelijk zijn cursussen op afstand doorgegaan. Bij anderstaligen ging dat beter
dan bij mensen met Nederlands als eerste taal (NT1). Een deel van deze groep heeft
namelijk geen computerfaciliteiten of is onvoldoende digitaal vaardig. Voor deze groep
zijn online oefeningen en taalapps geen geschikt alternatief voor fysieke bijeenkomsten.
De non-formele activiteiten in bibliotheken (koffie-uurtjes, leesactiviteiten) zijn
in veel gevallen stopgezet omdat bibliotheken tot voor kort dicht waren en samenkomsten
niet mogelijk waren. Deze activiteiten worden nu langzaam weer opgestart, maar het
is nog niet duidelijk of alle deelnemers weer willen komen. Sommige aanbieders geven aan dat een deel van de doelgroep
terughoudend is om deel te nemen aan bijeenkomsten.

Ik ben het met voornoemde leden eens dat het digitale tijdperk specifieke uitdagingen
oplevert voor mensen die moeite hebben met het gebruiken van digitale technologie.
Dit risico heeft de volle aandacht van het kabinet. In de afgelopen maanden hebben
duizenden kinderen in het basis,- en voortgezet onderwijs de beschikking gekregen
over een laptop of tablet voor hun schoolwerk. Ook hebben sommige aanbieders van cursussen
voor laaggeletterden hun deelnemers aan leermiddelen geholpen. Branchevereniging NLdigital,
de Alliantie Digitaal Samenleven, de Ministeries van BZK, OCW, EZK en VWS, SIVON,
de PO-Raad, VO-raad, MBO Raad en NL2025 werken verder samen aan het initiatief Allemaal
Digitaal. Dit betreft een grote inzamelingsactie van gebruikte laptops, om deze te
verdelen onder de mensen die ze het hardst nodig hebben. Ook is gezorgd voor de juiste
software, instructies en zo nodig een internetverbinding. Op de website www.allemaal-digitaal.nl kunnen donateurs terecht met hun digitale apparaten.

De leden van de CDA-fractie vragen waarom het aantal getrainde vrijwilligers vanaf
2017 afneemt en vragen of ik in beeld kan brengen wat vrijwilligers ervan weerhoudt
om zich in te zetten voor laaggeletterden.

Ik heb geen signalen ontvangen dat vrijwilligers belemmeringen ervaren om zich in
te zetten voor laaggeletterden. Er is ook geen tekort aan vrijwilligers. De belangrijkste
reden voor de beperkte afname van het aantal nieuw getrainde vrijwilligers is dat
er in de eerste jaren van het programma Tel mee met Taal nog weinig getrainde vrijwilligers
waren en een grote potentiële groep dus nog bereikt kon worden. Ook zorgde de relatief
hoge instroom van vluchtelingen in die jaren voor een grotere vraag naar taalmaatjes.
In totaal zijn er nog altijd 29.656 getrainde vrijwilligers in Nederland die zich
inzetten voor laaggeletterden, een aanzienlijk aantal.

Daarnaast vragen de leden wat ik vind van het plan om professionele verhalenvertellers
in te zetten bij het aanmoedigen van laaggeletterde jongeren in het kader van de coronacrisis.

Ik vind dit een zeer sympathiek plan, dat goed past binnen het Leesoffensief. Het
is positief dat deze partijen elkaar weten te vinden in deze tijd en dat zij samen
met positieve energie aan de slag willen om ook in de coronatijd een bijdrage te leveren
aan het vergroten van leesplezier. Ik ben dan ook met de initiatiefnemers in gesprek
over hoe ik dit plan kan steunen, en hoop dat ik u in de brief over de stand van zaken
van het Leesoffensief meer informatie kan geven hierover.

Tot slot vragen de leden van de CDA-fractie of ik hun zorgen deel over de groep jongeren
die laaggeletterd de school verlaat.

Ik deel deze zorgen zeker en verwijs voor de maatregelen die ik samen met de Minister
voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media neem naar mijn antwoord op een vraag
van dezelfde strekking van de leden van de VVD-fractie.

Vragen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie vragen naar het beleid om de toename van laaggeletterden
uit het funderend onderwijs af te remmen.

Ik ben in mijn reactie op het advies LEES! van de Onderwijsraad en Raad voor Cultuur
van eind 2019 samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media ingegaan
op de verschillende acties die in het funderend onderwijs, en via aanvullende programma’s
zoals Boekstart, de Bibliotheek op School en de Schoolschrijver, worden genomen. Ik
deel de zorgen van voornoemde leden: er is de komende jaren een extra inspanning nodig.
Daarom heb ik een Leesoffensief aangekondigd. Na het zomerreces kom ik terug op de
voortgang voor wat betreft de uitwerking van dit Leesoffensief.

De leden vragen voorts naar de regionale programma’s voor de aanpak van laaggeletterdheid,
die onder regie van gemeenten worden opgeleverd.

Voor het antwoord op deze vraag, verwijs ik u naar het antwoord dat ik gegeven heb
aan de leden van de CDA-fractie, namelijk dat ik voornemens ben u voor de zomer van
2021 nader te informeren over de inhoud van de programma’s.

De leden van de D66-fractie vragen naar de plek die de preventie van laaggeletterdheid
heeft binnen de bestuurlijke afspraken.

Als het gaat om preventie zijn gemeenten verantwoordelijk voor de voor- en vroegschoolse
educatie, onderwijsachterstanden en jeugd- en bibliotheekbeleid. Veel gemeenten werken
met een Lokale Educatieve Agenda, waarin hun inzet op deze gebieden is uitgewerkt.
Daarbij wordt veelal ook aandacht besteed aan gelijke kansen en voortijdig schoolverlaten.
Ik heb met de VNG afgesproken dat gemeenten bij de uitwerking van hun regionale programma’s
voor de aanpak van laaggeletterdheid de verbinding leggen met hun Lokale Educatieve
Agenda’s en het bibliotheekbeleid. Zo kunnen bijvoorbeeld ouders van kinderen met
een onderwijsachterstand beter worden bereikt met activiteiten om aan hun taalvaardigheid
te werken.

De leden van de D66-fractie vragen mij tevens om toe te lichten of (met name kleinere)
gemeenten de benodigde ondersteuning ontvangen bij monitoring, wanneer de assistentie
van de OESO in 2021 ophoudt en of hier een rol ligt voor het beoogde expertisecentrum.

De cursusaanbieders zullen verantwoordelijk zijn voor het aanleveren van monitoringsgegevens
aan het CBS ten behoeve van de landelijke monitor. Cursusaanbieders kunnen hierbij
desgewenst ondersteuning ontvangen van het expertisecentrum basisvaardigheden en de
Stichting Lezen en Schrijven. Ook gemeenten kunnen ondersteuning krijgen van de Stichting
Lezen en Schrijven, bijvoorbeeld bij het inkopen van cursussen.

De leden van de D66-fractie vragen of ik een beeld heb van het aandeel non-formeel
volwasseneneducatie dat niet zal voldoen aan het basislabel van de toekomstige kwaliteitslabels.
Daarnaast vragen de leden of ik kan toelichten of aanbieders van ondermaats non-formeel
volwassenenonderwijs ondersteuning zullen ontvangen om hun aanbod te verbeteren en
zo ja, op welke wijze.

Op dit moment is nog niet duidelijk in hoeverre er aanbieders zijn van non-formele
educatie die niet voldoen aan het kwaliteitslabel basisvaardigheden op het basisniveau.
Alle aanbieders zullen de komende jaren worden ondersteund om de kwaliteit van hun
aanbod te verbeteren. Het expertisecentrum basisvaardigheden krijgt hierbij een belangrijke
rol. Het doel van het kwaliteitslabel is niet om zoveel mogelijk aanbieders uit te
sluiten, maar om zoveel mogelijk aanbieders te motiveren om te werken aan een kwaliteitscultuur.
Daarnaast is het doel om de kwaliteit van aanbieders beter onderling vergelijkbaar
te maken, zodat gemeenten meer houvast hebben bij het inkopen of subsidiëren van cursusaanbod.

Tot slot vragen de leden van de D66-fractie welke onderzoeksthema’s prioriteit hebben
bij de komst van de nieuwe onderzoeksagenda van het expertisecentrum bassivaardigheden.

Het expertisecentrum doet hier later dit jaar een voorstel voor. Het expertisecentrum
draagt er zorg voor dat de onderzoeksthema’s aansluiten op vragen en behoeften die
leven in het veld. De onderzoeksagenda wordt daarom in nauwe samenwerking met betrokkenen
zoals gemeenten, cursusaanbieders en de doelgroep zelf vastgesteld.

Vragen van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie vragen of naar aanleiding van het OESO rapport
aanvullende indicatoren voor gegevensverzameling worden opgenomen in de monitor en
zo ja, welke.

Bij de inrichting van de monitor wordt maximaal aangesloten bij de gegevens die aanbieders
reeds verzamelen in het kader van hun opdracht om passend cursusaanbod te realiseren.
Dit beperkt de administratieve lasten en waarborgt ook de privacy van deelnemers het
best. Er is dus geen voornemen om (bovenop de variabelen die de OESO aanraadt) andere
of aanvullende gegevens te verzamelen.

De leden vragen voorts hoe de daling van de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren
in het meest recente PISA-onderzoek verklaard kan worden en wat deze uitkomst betekent
voor het aantal laaggeletterden in Nederland.

Het is niet duidelijk waarom de leesvaardigheid van 15-jarige leerlingen in PISA 2018
zo fors gedaald is. Die daling zien we met name bij de jongens. En alhoewel de daling
voor alle subdomeinen geldt, zien we vooral een sterke daling op het onderdeel reflecteren
en evalueren. De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media laat dit onderzoeken.
Hij verwacht binnenkort een onderzoeksvoorstel en een aantal nadere analyses. Overigens
laten de eindexamenresultaten een ander beeld zien. De Minister voor Basis- en Voortgezet
Onderwijs en Media heeft naar aanleiding van een motie van de heer Van Meenen (Kamerstuk
31 289, nr. 359) laten onderzoeken waar dat verschil vandaan komt. Hij heeft u daarover geïnformeerd
in april 2019.29

Deze leden vragen voorts of ik verwacht dat het onderwijsniveau in economisch mindere
tijden verder zal dalen.

Ik heb die verwachting niet. Het beleid van het kabinet is er juist op gericht om
de kwaliteit en resultaten van ons onderwijs te verbeteren. Daarom investeert het
kabinet onder andere in gelijke kansen, kwetsbare jongeren en zijn er bijvoorbeeld
extra middelen uitgetrokken om leerlingen en studenten die door de coronacrisis op
achterstand zijn geraakt, extra te ondersteunen. Specifiek op het punt van leesvaardigheid
kom ik zoals gezegd samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media
met een Leesoffensief.

Daarnaast vragen de leden van de GroenLinks-fractie op welke manier bij de aanpak
van laaggeletterdheid wordt gelet op de extra kwetsbare groepen binnen deze doelgroep
en of ik net als de leden constateer dat kansenongelijkheid al bestaat in de periode
voordat kinderen naar school gaan.

Er zijn inderdaad al grote verschillen tussen kinderen voordat zij starten op de basisschool.
Om deze verschillen zoveel mogelijk te beperken, wordt er voorschoolse educatie geboden
aan kinderen met een risico op een onderwijsachterstand. Kinderopvangorganisaties
die voorschoolse educatie aanbieden, zetten spelenderwijs in op de (taal)ontwikkeling
van de kinderen. Het kabinet vindt een gerichte en vroege inzet op het voorkomen van
(taal)achterstanden van groot belang. Daarom heeft het kabinet € 170 miljoen extra
geïnvesteerd in het versterken van de voorschoolse educatie. Voor het gemeentelijk
onderwijsachterstandenbeleid is daarmee nu € 492 miljoen per jaar beschikbaar. Voor
basisscholen is daarnaast structureel € 260 miljoen beschikbaar als onderdeel van
de lumpsum.30

Vanuit het landelijk ondersteuningsprogramma voor de aanpak van laaggeletterdheid
wordt bovendien nadrukkelijk aandacht gevraagd voor het belang van het bereiken van
specifieke kwetsbare doelgroepen, zoals vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Voor maatschappelijke organisaties en gemeenten die zich bezighouden met educatie,
participatie en empowerment is de Toolkit Empowerment ontwikkeld. Deze toolkit biedt
onder meer handvatten om lokale taalnetwerken te ondersteunen met het vinden van deelnemers
met een empowermentvraag of met het organiseren van voldoende, passend aanbod.

Tot slot vragen de leden van de GroenLinks-fractie of ik het met hen eens ben dat
een aantal dagdelen per week gratis kinderopvang een oplossingsrichting biedt om kansenongelijkheid
op te heffen.

Dit kabinet heeft gekozen voor een gerichte inzet op het voorkomen van (taal)achterstanden
door extra te investeren in het versterken van de voorschoolse educatie. Voorschoolse
educatie wordt aangeboden aan peuters met een risico op een (taal)achterstand. Gemeenten
bieden voorschoolse educatie zo financieel toegankelijk mogelijk aan (gratis of met
een kleine eigen bijdrage). Een andere manier is om voorschoolse educatie of kinderopvang
aan alle kinderen gratis aan te bieden. Het gevolg is dan wel dat er ook meer geld
wordt geïnvesteerd in kinderen die geen of minder risico hebben op (taal)achterstand.
Het kabinet heeft hier niet voor gekozen. Zoals aangekondigd in de reactie op de Interdepartementale
Beleidsonderzoeken Deeltijdwerk en Toeslagen, werkt het Kabinet scenario’s uit voor
een alternatieve inrichting van het stelsel van kindvoorzieningen. Dit kan voor een
volgend kabinet als basis dienen om een beslissing te nemen over een mogelijke stelselherziening.
Hierbij wordt ook gekeken naar scenario’s zoals gratis kinderopvang voor alle kinderen
en de consequenties daarvan.

Vragen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie geven aan dat kinderen uit een omgeving met een groot risico
op achterstanden volgens de SER minder vaak naar de voorschool gaan, en vraagt welk
percentage kinderen een doorverwijzing naar de voorschool krijgt en welk percentage
daarvan daadwerkelijk naar de voorschool gaat.

Het gebruik van kinderopvang heeft een relatie met de sociaaleconomische achtergrond
van ouders: kinderen van laagopgeleide ouders en kinderen van ouders met een migratieachtergrond
gaan minder vaak naar de opvang.31 Het gemeentelijk aanbod, waaronder voorschoolse educatie, is in het onderliggende
onderzoek echter niet meegenomen. Voorschoolse educatie is juist gericht op kinderen
met een risico op een onderwijsachterstand. Circa 53.000 kinderen worden door de gemeenten
geïndiceerd voor voorschoolse educatie. Op basis van cijfers van de Inspectie van
het Onderwijs blijkt dat het percentage kinderen dat daadwerkelijk naar voorschoolse
educatie gaat al jaren stabiel is en tussen de 80 en 86 procent ligt.32 Van de kinderen die geen gebruik maken van het aanbod voor voorschoolse educatie
gaat een deel wel naar de reguliere kinderopvang (bijvoorbeeld omdat ouders kiezen
voor een kinderdagverblijf waar geen ve wordt aangeboden). Hoeveel kinderen dit betreft
is niet bekend.

Daarnaast vragen de leden hoe ik ervoor ga zorgen dat kinderen met taalachterstanden
geen verdere achterstand gaan oplopen door het thuisonderwijs.

Voor leerlingen en studenten die als gevolg van de coronacrisis achterstanden hebben
opgelopen, heeft het kabinet € 244 miljoen extra uitgetrokken.33 Scholen kunnen subsidie aanvragen om in de zomervakantie en gedurende het volgende
schooljaar inhaalprogramma’s aan te bieden aan leerlingen die op achterstand zijn
geraakt, bijvoorbeeld omdat ze niet goed zijn bereikt met thuisonderwijs. Uit peilingsonderzoek
van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) is gebleken dat op de meeste basisscholen
de voortgang van de leerlingen redelijk constant is gebleven tijdens de coronamaatregelen.34

De leden van de SP-fractie vragen voorts of ik er zorg voor wil dragen dat er in elke
gemeente een plek is waar mensen terecht kunnen voor een taalcursus of opleiding.

. Op dit moment is het netwerk van taalhuizen al nagenoeg landelijk dekkend. Er waren
eind 2019 in totaal 445 taalhuizen. In alle 35 arbeidsmarktregio’s was er minstens
één. Als onderdeel van de nieuwe landelijke monitor laaggeletterdheid laat ik bovendien
in beeld brengen hoe het cursusaanbod over Nederland is verdeeld.

De leden van de SP-fractie vragen ook of ik van plan ben landelijk regie te voeren
en structurele middelen in te zetten voor de aanpak van laaggeletterdheid. Daarnaast
vragen zij naar het waar mogelijk ontschotten van middelen.

De middelen voor cursussen voor laaggeletterden zijn reeds structureel. Het gaat om
ruim € 60 miljoen per jaar. De besteding van dit budget ligt bij gemeenten omdat zij
het aanbod het beste kunnen afstemmen op de behoeften van de lokale doelgroepen. In
aanvulling op het structurele budget voor gemeenten heeft het Rijk het initiatief
genomen voor het programma Tel mee met Taal. Hierin werken de departementen van OCW,
SZW, VWS en BZK samen met gemeenten, sociale partners en tal van maatschappelijke
organisaties aan het coördineren van de aanpak van laaggeletterdheid. Tussen 2020
en 2024 is in totaal bijna € 125 miljoen beschikbaar voor landelijk geïnitieerde en
gecoördineerde activiteiten op het gebied van kwaliteitsbevordering, monitoring, het
ondersteunen van cursusaanbieders en gemeenten, innovatie, onderzoek en subsidieregelingen.
Voor wat betreft het ontschotten van middelen, verwijs ik u naar het antwoord dat
ik gegeven heb op de een vraag van gelijke strekking van de leden van de VVD-fractie.

De leden van de SP-fractie vragen naar de begrijpelijkheid en de toegankelijkheid
van overheidscommunicatie rond het coronavirus. Ook vragen zij hoe ik laaggeletterden
tegemoet kom en ervoor zorg dat zij de juiste informatie krijgen.

Ik wijs graag op diverse acties die zijn ondernomen om de overheidscommunicatie toegankelijk
en begrijpelijk te maken, specifiek rondom de maatregelen om de verspreiding van het
coronavirus af te remmen. Zo staan er uitgebreide Q&A’s over allerlei zaken rond het
coronavirus op rijksoverheid.nl. Deze teksten worden zoveel mogelijk op taalniveau
B1 geschreven. Bovendien zijn er brochures in begrijpelijke taal op rijksoverheid.nl
geplaatst. Mensen die er niet uitkomen kunnen ook bellen naar 0800–1351. Via dit nummer
krijgen zij antwoord op hun vragen over het coronavirus. Daarnaast is er een module
ontwikkeld op Steffie.nl. In deze module worden de gevolgen van het coronavirus op
een begrijpelijke manier uitgelegd. Verder dragen diverse maatschappelijke organisaties
bij aan het aanbieden van begrijpelijke informatie. Zo hebben Stichting Lezen en Schrijven
en Pharos video’s en informatiemateriaal ontwikkeld om de inhoud van de landelijke
persconferenties voor mensen met minder basisvaardigheden begrijpelijker te maken.
De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en het Nederlands Jeugdinstituut hebben
voorts overzichtspagina’s met begrijpelijke informatie ingericht. De sociale media
kanalen van de rijksoverheid zijn benut om dit materiaal breed onder de aandacht te
brengen van laaggeletterden.

De leden vragen verder naar de verantwoordelijkheid van werkgevers voor het verbeteren
van de basisvaardigheden van hun medewerkers en op welke wijze de subsidies hieromtrent
beter benut kunnen worden.

De rol van werkgevers is inderdaad ontzettend belangrijk, vooral als het gaat om bij-
en omscholing. Veel mensen die nu moeite hebben met basisvaardigheden hebben deze
achterstand gedurende hun werkzame leven geleidelijk opgebouwd. Een tekort aan taal-,
reken- of digitale vaardigheden kan leiden tot gevaarlijke situaties op de werkvloer.
In de ARBO-wet is daarom vastgelegd dat werkgevers moeten zorgen voor een veilige
werkomgeving en begrijpelijke werkinstructies. Ook in de meeste cao’s is vastgelegd
dat werkgevers door middel van scholing bijdragen aan de ontwikkeling van hun personeel.
Met de SLIM-regeling voor het stimuleren van leven lang ontwikkelen in het MKB en
het actieprogramma Leven Lang Ontwikkelen investeert het kabinet in een positieve
leercultuur en scholing. Vanaf 2022 zal voor iedereen met een band met de Nederlandse
arbeidsmarkt het STAP-budget beschikbaar komen. Verder wordt de subsidieregeling voor
cursussen basisvaardigheden uit het programma Tel mee met Taal zeer goed gebruikt.
Dit jaar vroegen bijna 450 werkgevers subsidie aan: het grootste aantal in één aanvraagronde
sinds de start van de regeling in 2017.

Tot slot vragen deze leden van de SP-fractie in hoeverre de kwaliteit van het onderwijs
gegarandeerd wordt, of de Inspectie van het Onderwijs niet het beste in staat is om
de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen, en of de marktwerking moet worden gestopt.

Ik ben het met deze leden eens dat het waarborgen van de kwaliteit van het cursusaanbod
van groot belang is. Het verbeteren van (zicht op) de kwaliteit is daarom één van
de prioriteiten van het kabinet bij de aanpak van laaggeletterdheid. Met gemeenten
heb ik afgesproken dat ook zij zich hier de komende jaren extra voor inzetten. Daarom
ontwikkel ik, in nauwe samenwerking met gemeenten, een landelijk kwaliteitslabel voor
aanbieders van non-formele cursussen basisvaardigheden. Dat zorgt voor betere vergelijkbaarheid
tussen aanbieders en een heldere minimumstandaard waar elke aanbieder aan moet voldoen.

De Onderwijsinspectie houdt reeds toezicht op het formele cursusaanbod, dat vaak door
roc’s wordt verzorgd. Dit blijft zo. Het aantal aanbieders van formele trajecten is
de afgelopen jaren toegenomen en dat vind ik een goede ontwikkeling. Zo krijgen cursisten
in elke regio de keuze tussen een formeel traject dat voorbereidt op een diploma of
(staats)examen en een non-formeel traject dat in eerste instantie is gericht op het
vergroten van de zelfredzaamheid en sociale inclusie van deelnemers.

Ik deel de mening van voornoemde leden niet dat de marktwerking in het onderwijs voor
laaggeletterden teruggedraaid zou moeten worden. Juist vanwege het beëindigen van
de bestedingsverplichting voor gemeenten bij roc’s in 2015 is de diversiteit van het
aanbod flink toegenomen en worden nieuwe doelgroepen bereikt. Non-formeel aanbod,
zoals dat bijvoorbeeld wordt aangeboden in bibliotheken, door vrijwilligersorganisaties
en welzijnsorganisaties, is laagdrempelig en is vooral voor cursisten met een grotere
afstand tot formele scholing een goede eerste stap op weg naar een vervolgtraject.
Daarom kies ik ervoor om de aanbieders van non-formele cursussen te ondersteunen bij
het verbeteren van hun kwaliteit en introduceer ik een onafhankelijk kwaliteitslabel.

Vragen van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie vragen naar de opvolging van de aanbevelingen die de
SER vorig jaar heeft gedaan in haar advies Samen Werken aan Taal.

De SER benadrukt in haar advies terecht dat de aanpak van laaggeletterdheid niet alleen
een zaak van lange adem is, maar ook een vraagstuk waar tal van partijen een rol bij
spelen: gemeenten, sociale partners, scholen en maatschappelijke organisaties. Daarom
is het bevorderen van de samenwerking tussen deze partijen een belangrijke doelstelling
van het landelijke programma Tel mee met Taal. De aanbevelingen die de SER heeft gedaan,
sluiten goed aan bij de doelstellingen van het programma Tel mee met Taal. Zo adviseert
de SER om een landelijk kenniscentrum op te richten en om meer in te zetten op de
kwaliteit van het cursusaanbod. Met de start van een landelijk expertisecentrum basisvaardigheden
en ontwikkeling van een nieuw kwaliteitslabel voor cursusaanbieders geef ik hier invulling
aan. Ook benadrukt de SER het belang van een goede preventieve aanpak. Zoals ik in
mijn beantwoording van vragen van de VVD-, CDA-, D66 en GroenLinks-fracties heb aangegeven,
heeft het voorkomen van achterstanden en bevorderen van leesplezier mijn volle aandacht
en werk ik momenteel samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en
Media aan een Leesoffensief. Verder heeft de SER geadviseerd om nader onderzoek te
doen naar de verschillende doelgroepen laaggeletterden per regio en gemeente. Dit
onderzoek is inmiddels afgerond en als dashboard voor gemeenten gepubliceerd op www.geletterdheidinzicht.nl. Tot slot ziet een deel van de aanbevelingen van de SER toe op de diversiteit van
het cursusaanbod, de toeleiding en signalering van deelnemers. De taalhuizen spelen
hierbij een belangrijke rol omdat zij voor veel cursisten fungeren als eerste informatiepunt.
Inmiddels zijn er in Nederland meer dan 450 taalhuizen. De komende jaren worden deze
gecertificeerd om de kwaliteit van hun dienstverlening verder te verbeteren.

De leden van de PvdA-fractie vragen voorts hoe ik denk over het pleidooi van de Stichting
Lezen en Schrijven dat geen kind meer laaggeletterdheid van school gaat en of ik bereid
ben in het bijzonder aandacht te schenken aan de hulp van laagtaalvaardige gezinnen.

Ik deel de visie dat het belangrijk is om te voorkomen dat kinderen met lage taalvaardigheden
van school gaan. Gelukkig lukt dat ook. Hoewel de PISA-cijfers stellen dat een deel
van de leerlingen op 15-jarige leeftijd nog onvoldoende taalvaardig zijn, laten de
eindexamencijfers zien dat verreweg de meeste jongeren in het vmbo tijdens hun eindexamen
niveau 2F behaald hebben. Voor havisten en vwo-leerlingen gelden hogere niveaus, respectievelijk
3F en 4F. Binnen het programma Tel mee met Taal zetten we de komende jaren in op laagtaalvaardige
gezinnen. Onder andere via de aanpak van het programma Kunst van Lezen, met de BoekStartCoach
en BoekStart op de kinderopvang. En via de subsidieregeling laagtaalvaardige gezinnen,
waar we initiatieven steunen die een bijdrage leveren aan het doorbreken van de cyclus
van laaggeletterdheid. Ook hebben wij Stichting Lezen en Stichting Lezen en Stichting
gevraagd om gezamenlijk een toolkit te ontwikkelen om de aanpak voor laagtaalvaardige
gezinnen te verbeteren. Zodat preventie van laaggeletterdheid en de aanpak bij volwassenen
beter op elkaar aansluiten.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe het staat met de uitvoering van de motie van
het lid Van den Hul c.s. (Kamerstuk 28 760, nr. 93) en of ik kan melden bij hoeveel roc’s laaggeletterden nog terecht kunnen. Op dit
moment wordt gewerkt aan de uitwerking van een nieuw landelijk registratiesysteem
voor deelnemers aan cursussen basisvaardigheden. Daarin worden ook de aanbieders en
type trajecten geregistreerd. Het streven is om begin 2021 te beginnen met de verzameling
van data. Uit de Staat van het Onderwijs (2020) bleek al dat 23 roc’s beschikken over
diploma-erkenning voor hun opleidingen basisvaardigheden en daarmee onder toezicht
van de Inspectie van het Onderwijs staan.35 Een aantal andere roc’s biedt non-formele opleidingen aan.

De leden van de PvdA-fractie vragen verder naar een appreciatie van de gedachte dat
er in elke gemeente een plek zou moeten zijn waar een laaggeletterde terecht kan voor
een taalcursus, opleiding of baanbegeleiding, en of het geld dat hiervoor beschikbaar
is slimmer kan worden ingezet.

Ik onderschrijf de gedachte van deze leden dat de aanpak van laaggeletterdheid vooral
op lokaal niveau zijn beslag moet krijgen. Daarom is de afgelopen jaren hard gewerkt
aan het opzetten van een fijnmazig netwerk van taalhuizen en taalpunten, vaak in bibliotheken
of welzijnsvoorzieningen. Zo is voor laaggeletterden een laagdrempelige voorziening
in de buurt beschikbaar waar zij informatie kunnen krijgen, kunnen oefenen met computers,
taalles kunnen volgen of een intake kunnen doen. Het Rijk stelt aan gemeenten middelen
ter beschikking voor het aanbieden van deze voorzieningen, alsmede voor het realiseren
van een divers, kwalitatief goed cursusaanbod. Deze middelen hebben een structureel
karakter.

Voornoemde leden vragen verder wat ik ga doen om mensen die door de coronacrisis in
een kwetsbare positie zijn gebracht te ondersteunen bij het verbeteren van hun basisvaardigheden.

Juist in de huidige tijd is het belangrijk om te blijven investeren in ons menselijk
kapitaal. Zo komen we sneller en sterker uit de economisch moeilijke periode die is
ontstaan door de verspreiding van het coronavirus. Daarom investeert het kabinet in
verschillende scholingsmogelijkheden voor werknemers die kwetsbaar zijn voor de huidige
ontwikkelingen, of hun baan hebben verloren. Ter ondersteuning van mensen die door
de crisis hun werk dreigen te verliezen of al verloren hebben, trekt het kabinet bijvoorbeeld
50 miljoen euro uit via het crisisprogramma NL Leert Door. Hiermee kunnen mensen vanaf
juli kosteloos online scholing en ontwikkeladviezen volgen om zich aan te passen aan
de nieuwe economische situatie. Mensen die hun baan hebben verloren, kunnen bovendien
worden geholpen door gemeenten en het UWV. Gemeenten kunnen de kosten voor een cursus
basisvaardigheden vergoeden vanuit de gemeentelijke re-integratiemiddelen, maar ook
het WEB-budget. Ook zijn er verschillende scholingsmogelijkheden via het UWV.

Tot slot vragen de leden van de PvdA-fractie hoe ik denk over een samenhangende aanpak
voor digitale inclusie en of ik nog kansen zie in een koppeling tussen het programma
Digitale inclusie van het Ministerie van BZK en het programma Tel mee met Taal.

Die koppeling hebben Staatssecretaris Knops van het Ministerie van BZK en ik reeds
gemaakt. Digitale vaardigheden zijn een basisvaardigheid. Tel mee met Taal richt zich
daarom ook op de aanpak van digitale laaggeletterdheid. Het Ministerie van BZK draagt
vanuit het programma Digitale inclusie daarom van 2020–2024 inhoudelijk en financieel
(2 miljoen euro per jaar) bij aan Tel mee met Taal.

Vragen van de leden van de 50PLUS-fractie

De leden van de 50PLUS-fractie vragen wat de achterliggende oorzaken zijn van het
aantal jongeren dat dermate laaggeletterd is dat zij niet kan meekomen in de maatschappij.

Uit de resultaten van het PISA-onderzoek uit 2018 blijkt inderdaad dat 24 procent
van de jongeren op 15 jarige leeftijd onvoldoende geletterd is om mee te doen in de
maatschappij. Bij het verlaten van de school is dat percentage een stuk lager, zo
blijkt uit de examencijfers voor Nederlands. De maatschappij verandert ook. Het opzoeken
van informatie op de telefoon, waar Nederlandse leerlingen nog steeds boven het OESO-
en EU-gemiddelde scoren, heeft bijvoorbeeld een grote vlucht genomen. De noodzaak
om een boek te pakken om dingen op te zoeken is minder groot. We zien dat het leesplezier
van leerlingen in heel de wereld terugloopt, en vooral in Europese landen gaat die
trend snel. Dit is dus niet een uniek Nederlands probleem. Het is wel zo dat Nederlandse
kinderen en jongeren ook in vergelijking met andere landen zeer weinig plezier hebben
in lezen. Dat baart mij zorgen. Daarom heb ik ook in december medegedeeld dat ik mij
samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media wil inzetten voor
het lezen middels een Leesoffensief.36

De leden vragen voorts hoe ik ervoor ga zorgen dat jongeren inzien dat lezen erg belangrijk
is en dat zij hierdoor door intrinsieke motivatie gaan lezen.

De komende jaren werken we op drie manieren aan het vergroten van de intrinsieke motivatie
voor lezen. Ten eerste door leesmotivatie en leesplezier een plek te geven in het
curriculum in het primair en voortgezet onderwijs. Ten tweede door in te zetten op
leesplezier via het programma Kunst van Lezen (onderdeel van het programma Tel mee
met Taal). En ten derde via het Leesoffensief, waarover ik uw Kamer in december 2019
heb geïnformeerd. Het is de bedoeling om samen met alle partijen die een rol spelen
bij leesplezier te kijken hoe we het beleid effectiever en meer gestructureerd kunnen
maken.

De leden van de 50PLUS-fractie vragen daarnaast hoe ik ervoor zorg dat ook mensen
die geen cursus kunnen volgen, zoals ouderen, meekomen in de maatschappij.

Ik vind het belangrijk dat het aanbod aan cursussen basisvaardigheden (taal, rekenen
en digitale vaardigheden) voor iedereen toegankelijk is. Daarom is het cursusaanbod
voor laaggeletterden erg divers: van 1-op-1 taalles met een taalmaatje bij de cursist
thuis, tot klassikaal en diplomagericht rekenonderwijs op een roc. Ook oudere mensen
kunnen cursussen volgen. Zo zijn er bijvoorbeeld cursussen op het gebied van digitale
vaardigheden die speciaal zijn afgestemd op deze doelgroep.

De leden vragen voorts aandacht voor de ontwikkelingen omtrent corona en laaggeletterdheid
en vragen hoe we ervoor kunnen zorgen dat laaggeletterden de persconferentie makkelijker
kunnen volgen.

In antwoord op deze vraag geef ik graag aan dat op rijksoverheid.nl een begrijpelijke
uitleg terug is te vinden bij de persconferenties van 21 april, 6 mei, 19 juni en
3 juni. Bij toekomstige persconferenties over het coronavirus wordt wederom een begrijpelijke
uitleg op rijksoverheid.nl geplaatst. Daarnaast verwijs ik naar het antwoord dat ik
gegeven heb op vragen van de leden van de SP-fractie over de begrijpelijkheid en de
toegankelijkheid van overheidscommunicatie.

De leden van de 50PLUS-fractie vragen hoe ik ervoor ga zorgen dat het taboe rondom
laaggeletterdheid verminderd wordt, zodat de drempel om hulp te zoeken lager wordt.

Ik herken dat schaamte nog te vaak een drempel is voor mensen om hulp te zoeken bij
het verbeteren van hun basisvaardigheden. Met het programma Tel mee met Taal investeer
ik op verschillende manieren in het doorbreken van het taboe rondom laaggeletterdheid
en het bereiken van groepen die een grote afstand tot (formele) scholing hebben. Zo
zorg ik ervoor dat er extra ervaringsdeskundigen (taalambassadeurs) worden opgeleid
die in hun omgeving anderen kunnen enthousiasmeren. Ook kom ik met landelijke campagnes
die specifiek gericht zijn op moeilijk te bereiken doelgroepen. Tot slot komt er een
nieuw landelijk aanmeldpunt dat zowel telefonisch is te bereiken als online voor mensen
die hulp kunnen gebruiken bij het vinden van de juiste cursus of ondersteuning.

Tot slot vragen de leden hoe ik ervoor ga zorgen dat er landelijke regie wordt genomen
zodat er in iedere gemeente een plek is waar een taalcursus wordt gegeven.

Voor het antwoord op deze vraag, verwijs ik naar mijn antwoord op soortgelijke vragen
van de PvdA-fractie en de SP-fractie, namelijk dat ik met gemeenten heb afgesproken
dat er in elke gemeente een plek is waar mensen terecht kunnen voor een taalcursus
of opleiding.