Verslag van een schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda informele Telecomraad 5 mei 2020

De vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat heeft een aantal vragen en opmerkingen
aan de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat voorgelegd over de geannoteerde
agenda voor de informele Telecomraad (videoconferentie) op 5 mei 2020 (Kenmerk 2020Z07882).

De ondervoorzitter van de commissie, Azarkan

De griffier van de commissie, Nava

Inhoudsopgave

blz.

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

II

Antwoord/Reactie van de Minister

6

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie danken de Staatssecretaris voor de toegezonden geannoteerde
agenda. Zij hebben hier nog enkele vragen over.

Gebruik van mobiele applicaties en het gebruik van geanonimiseerde mobiliteitsdata
om de COVID-19 crisis te bestrijden

De leden van de VVD-fractie menen dat het belangrijk is om geen kansrijke digitale
initiatieven bij de bestrijding van het coronavirus op voorhand uit te sluiten. Voor
wat betreft het gebruik van «corona-apps» geldt dat bovengenoemde leden menen dat
het gebruik van dergelijke apps overwogen moeten worden, mits zij voldoen aan de regels
met betrekking tot privacy en een duidelijke toegevoegde waarde hebben bij het tegengaan
van de verspreiding van het nieuwe coronavirus. Desondanks hebben bovengenoemde leden
een aantal vragen over de beschikbaarheid van «corona-apps» en de samenwerking en
bevoegdheden op Europees niveau als het aankomt op het gebruik van dergelijke apps.
Is de Staatssecretaris met deze leden van mening dat het zaak is om Europese samenwerkingsverbanden
met betrekking tot het ontwikkelen en gebruiken van «corona-apps» te zoeken binnen
de bestaande bevoegdheidssfeer van de Europese Unie (EU)? Zo ja, is zij het met bovengenoemde
leden eens dat het uitvragen van gegevens van telecomgebruikers en telecomaanbieders
uitsluitend een nationale bevoegdheid dient te blijven?

Als gevolg van het coronavirus hebben landen in de EU uiteenlopende maatregelen getroffen
om de verspreiding van het nieuwe virus tegen te gaan. Hoewel begrijpelijk, is het
vrije verkeer van personen als gevolg van deze maatregelen bemoeilijkt. In het geval
dat «corona-apps» een centrale rol zouden gaan spelen bij de bestrijding van het coronavirus
in meerdere lidstaten, zou het zeer waardevol zijn als deze apps gegevens met elkaar
kunnen uitwisselen en met elkaar kunnen communiceren. Wanneer dit niet het geval is,
ontstaat het mogelijke scenario waarin een bezoek aan een lidstaat iedere keer het
gebruik van weer een andere «corona-app» vereist, waardoor het vrije verkeer van personen
verder bemoeilijkt zal worden. Deelt de Staatssecretaris de observatie van de leden
van de VVD-fractie dat uitwisselbaarheid van gegevens en de mogelijkheid tot communicatie
tussen de verschillende in de Europese Unie ontwikkelde en gebruikte apps van groot
belang is, maar dat tegelijkertijd duidelijk moet zijn dat de bescherming van persoonsgegevens
goed geborgd is? Op welke wijze voorziet de Staatssecretaris het eigenaarschap van
de verzamelde gegevens, wanneer «corona-apps» van verschillende lidstaten inderdaad
met elkaar kunnen communiceren? Kan zij aangeven welke waarborgen in het geval van
een dergelijke uitwisseling van gegevens aangebracht zullen worden om dit eigenaarschap
te beschermen? Kan de Staatssecretaris hierbij eveneens aangeven welke waarborgen
met betrekking tot de bescherming van persoonlijke gegevens hierbij worden gehanteerd?
Op welke wijze kan Europese samenwerking deze uitwisselbaarheid bevorderen en wordt
hier op dit moment over gesproken?

Verder vernemen de leden van de VVD-fractie graag op welke wijze wordt geleerd van
de gelijktijdige ontwikkeling van «corona-apps» in andere Europese landen. De Europese
toolbox «corona-apps» biedt een aantal handleidingen met basisprincipes bij de ontwikkeling
en selectie van mogelijke apps. Naast deze toolbox kunnen van in andere lidstaten
ontwikkelde apps, die vaak aan dezelfde regelgeving met betrekking tot bijvoorbeeld
privacybescherming zullen moeten voldoen, waardevolle lessen getrokken worden die
de ontwikkeling van een nuttige en privacy veilige app in Nederland kunnen versnellen.
Is de Staatssecretaris het hier mee eens? Zo ja, met welke landen is de regering op
dit moment in gesprek over samenwerking op het gebied van de ontwikkeling van corona-apps?
Welke resultaten heeft dit tot dusver opgeleverd?

Belang van digitale oplossing voor het herstel van de EU en investeringen in de uitrol
van nieuwe digitale infrastructuren

De leden van de VVD-fractie delen de waardering van het belang in investeringen in
sleuteltechnologieën, zoals Artificial Intelligence (AI), om de technologische afhankelijkheid
van Europa te verminderen. Tegelijkertijd is er reeds een aantal initiatieven op dit
terrein, zoals samenwerking met betrekking tot het delen van data via het GAIA-X project,
waar Nederland vooralsnog niet aan mee doet. Kan de Staatssecretaris toelichten of
zij bereid is om deze deelname, in het licht van het door haar zo treffend omschreven
belang van digitale soevereiniteit, te heroverwegen?

Met betrekking tot de uitrol en beschikbaarheid van digitale infrastructuren zijn
de leden van de VVD-fractie zeer bezorgd over de toenemende brandstichtingen bij zendmasten.
Bovengenoemde leden vragen de Staatssecretaris of zij bekend is met vergelijkbare
trends in misdaden tegen digitale infrastructuur in andere Europese landen. Voorts
lezen deze leden dat de Staatssecretaris in EU-verband voornemens is aandacht te vragen
voor de verspreiding van onjuiste informatie over 5G in relatie tot COVID-19. Graag
vernemen deze leden eveneens welke stappen de Staatssecretaris in eigen land tot dusver
heeft gezet of voornemens is te zetten om de ridicule en zeer schadelijke desinformatie
over de vermeende relatie tussen 5G en COVID-19 te bestrijden.

Daarnaast vernemen bovengenoemde leden eveneens of de Staatssecretaris in de toename
van deze misdaden aanleiding ziet om de feitelijk juiste informatievoorziening over
de (afwezigheid van) gezondheidsrisico’s van het 5G-netwerk te intensiveren. Kan de
Staatssecretaris hier op ingaan? Welke stappen worden genomen om te voorkomen dat
als gevolg van de toegenomen aandacht voor het 5G-netwerk naar aanleiding van de brandstichtingen
mensen die op zoek gaan naar informatie over dit onderwerp niet juist terecht komen
bij onbetrouwbare of feitelijk onjuiste bronnen? Kan de Staatssecretaris in dit verband
andermaal ontegenzeggelijk uitspreken dat de elektromagnetische stralingswaarden als
gevolg van de ingebruikname van het 5G-netwerk zeer ruim binnen de veilige normen
blijven en dat er geen enkel wetenschappelijk onderbouwd onderzoek is dat aantoont
dat 5G gezondheidsrisico’s oplevert? Is zij bereid om dit ook actief uit te dragen
en te communiceren? En op welke termijn wordt het advies van de Commissie Elektromagnetische
Velden van de Gezondheidsraad over dit onderwerp verwacht?

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de onderhavige stukken. Zij hebben
daarover de volgende vragen en opmerkingen.

Allereerst vragen deze leden of de Kamer een verslag van deze informele Telecomraad
zo snel mogelijk nadat deze heeft plaatsgevonden kan ontvangen, zodat de inhoud kan
worden betrokken bij aankomende coronadebatten en -besluitvorming.

Gebruik van mobiele applicaties en het gebruik van geanonimiseerde mobiliteitsdata
om de COVID-19 crisis te bestrijden

In de brief van de Staatssecretaris lezen de leden van de CDA-fractie dat het vertrouwen
van de burgers een belangrijke voorwaarde voor digitale oplossingen is. Zij onderschrijven
dit en vragen of de Staatssecretaris ervaringen kan delen uit landen die nu al iets
doen met «tracking & tracing», bijvoorbeeld ten aanzien het percentage deelnemers
en de verspreiding over de bevolking.

De leden van de CDA-fractie merken op dat de regering eerder heeft gecommuniceerd
dat een «corona-app» pas effectief is, wanneer tenminste 60% van de Nederlandse bevolking
deze vrijwillig gaat gebruiken. Hoe denkt de Staatssecretaris in korte tijd deze minimale
60% deelname te kunnen bereiken en tegelijkertijd te zorgen voor een goede spreiding
onder de bevolking? Op welke wijze(n) kan daarbij inclusiviteit worden geborgd, wetende
dat Nederland ca. 2,5 miljoen laaggeletterden telt, mensen onvoldoende digitaal vaardig
kunnen zijn en visuele of gehoorbeperkingen kunnen hebben? Wordt daarnaast bij de
ontwikkeling van een «corona-app» rekening gehouden met de situatie in grensregio’s,
waar eenduidigheid extra belangrijk is? Op welke manier(en) wordt er concreet met
België en Duitsland samengewerkt? In hoeverre zal de Staatssecretaris bij de besprekingen
over het gebruik van mobiele applicaties aandacht vragen voor belangen van interoperabiliteit
van apps die (mogelijk) door afzonderlijke lidstaten worden gekozen, van belang voor
onder andere de grensstreken?

De Staatssecretaris schrijft dat Nederland zal vragen om meer informatie ten aanzien
van het eerder door Commissaris Breton aangekondigde EU-initiatief voor het gebruik
van geanonimiseerde mobiliteitsdata alvorens een standpunt hierover in te nemen. Met
welke reden is meer informatie gewenst, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Er
wordt immers al gebruik gemaakt van «mobility data» van Google en gemeentes maken
al jaren via het CBS en andere bedrijven gebruik van mobility data? Kan de Staatssecretaris
aangeven waarom met betrekking tot de te ontwikkelen «corona-app(s)» enkel wordt gesproken
over apps die tracken én tracen en niet over apps die alléén tracken?

De leden van de CDA-fractie merken op dat bij de ontwikkeling van de «corona-app(s)»
diverse ministeries zijn betrokken. Wat is precieze rolverdeling tussen deze departementen?
Welk departement is waarvoor verantwoordelijk, welk departement coördineert en welke
bewindspersoon is waarop aanspreekbaar?

Belang van digitale oplossing voor het herstel van de EU en investeringen in de uitrol
van nieuwe digitale infrastructuren

De leden van de CDA-fractie zijn het met de Staatssecretaris eens dat, onder andere,
door investeringen in sleuteltechnologieën, zoals kunstmatige intelligentie, ons concurrentievermogen
moet worden versterkt en ongewenste afhankelijkheden voorkomen. Vreest de Staatssecretaris
dat de technologische soevereiniteit van Europa als gevolg van de coronacrisis in
gevaar aan het komen is? Deelt zij de analyse in het artikel «Hoe de coronacrisis
techreuzen waarschijnlijk nog machtiger-maakt» (NOS.nl, 3 mei 2020)1, waarin wordt gewaarschuwd voor de groeiende macht van de «Big Tech» ten gevolge
van de coronacrisis, onder andere omdat mensen en organisaties bij online (thuis)werken
grote, bekende platforms verkiezen boven alternatieven? Wat merkt zij van de in het
artikel beschreven lobby van de «Big Five» tegen hen onwelgevallige regels?

Deze leden lezen dat Nederland aandacht zal vragen voor de inzet van digitale toepassingen
in de 1,5-metersamenleving en het delen van goede praktijkvoorbeelden hierover tussen
de EU-lidstaten. Wat gaat Nederland hier zelf inbrengen?

Verder vragen de leden van de CDA-fractie in hoeverre andere lidstaten al gebruik
maken van zorgapps, met name in die lidstaten waar de fysieke afstanden tussen mensen
groter zijn (zoals in Frankrijk en Spanje)? Is er een inventarisatie van voorbeelden?

De leden van de CDA-fractie vinden het een goede zaak dat Nederland in EU-verband
aandacht zal vragen voor de recente (negatieve) ontwikkelingen ten aanzien van digitale
infrastructuren, waaronder de recente branden in zendmasten. Hoeveel aanvallen op
zendmasten hebben tot dusver in Nederland plaatsgevonden? Is al meer bekend over het
motief en of er sprake is van een verband? Vinden dergelijke lidstaten ook in andere
lidstaten plaats? Hoe worden zendmasten in het buitenland beveiligd?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda informele Telecomraad 5 mei 2020 en willen de Staatssecretaris nog enkele vragen
voorleggen.

De leden van de D66-fractie hebben reeds vragen gesteld rondom Europese coördinatie
en uitwisseling over het gebruik van mobiele applicaties en geanonimiseerde mobiliteitsdata
om de COVID-19 te bestrijden voor de informele JBZ-raad van 28 april 2020 en zien
daarom af van het stellen van vragen rondom dit thema voor dit schriftelijk overleg.

Belang van digitale oplossing voor het herstel van de EU en investeringen in de uitrol
van nieuwe digitale infrastructuren

De leden van de D66-fractie lezen in de brief van de Staatssecretaris dat tijdens
de high level videoconferentie over telecom lidstaten de mogelijkheid hebben om ervaringen
uit te wisselen over welke digitale oplossingen kunnen bijdragen aan het herstel van
de Europese economieën. Deze leden vragen of de Kamer na afloop een verslag kan ontvangen,
liefst zo spoedig mogelijk.

De leden van de D66-fractie zien kansen voor Europese samenwerking rondom de uitrol
van digitale infrastructuren. Deze leden vragen de Staatssecretaris of hierin ook
investeringen in intercontinentale digitale verbindingen over zee en land worden meegenomen.
Deze digitale verbindingen zijn moderne handelsroutes en de ruggengraat van het wereldwijde
internet. Deze leden vragen de Staatssecretaris hoe zij het belang van zeekabels ziet
voor de concurrentiepositie van Nederland.

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda
informele Telecomraad 5 mei 2020.

Gebruik van mobiele applicaties en het gebruik van geanonimiseerde mobiliteitsdata
om de COVID-19 crisis te bestrijden

De leden van de ChristenUnie-fractie achten het van belang dat in de nationale en
Europese besluit- en gedachtevorming rondom het gebruik van technologische oplossingen
ter ondersteuning van de bestrijding van het coronavirus, allereerst helder moet zijn
wat het doel van een dergelijke oplossing kan zijn. Vervolgens moet worden bezien
welke technologie hiervoor passend is en tot slot behoort de vraag te worden gesteld
of dat opweegt tegen de impact in de samenleving. Herkent de Staatssecretaris zich
in deze volgordelijkheid en is de Staatssecretaris bereid een dergelijke werkwijze
voor te stellen.

Daarnaast vragen deze leden of de Staatssecretaris nadrukkelijk wil benoemen dat alternatieven
voor ondersteuning van het bron- en contactonderzoek ook opportuun kunnen zijn, zoals
thuisrapportage. Wordt ook hierin steeds gezocht naar de minst ingrijpende maatregel
zoals in de toolbox staat verwoord?

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen in het Financieel Dagblad dat Duitsland
bij de ontwikkeling van een applicatie nadrukkelijk oog heeft voor de situatie in
grensregio’s. Kan de Staatssecretaris ook in overleg treden met haar Duitse en Belgische
ambtsgenoten over het gebruik van technologische oplossingen in de bestrijding van
het coronavirus in de grensregio? Wordt ook bij de Nederlandse ontwikkeling hier nadrukkelijk
rekening mee gehouden?

De leden van de ChristenUnie-fractie staan zeer kritisch ten aanzien van het eerder
vanuit de Europese Commissie geopperde plan om de verspreiding van het coronavirus
in kaart te brengen aan de hand van «track-and-trace». Is nog steeds sprake van een
dergelijk voornemen? Deelt de Staatssecretaris de zorgen over compatibiliteit met
privacywetgeving? Wil de Staatssecretaris deze zorgen ook overbrengen indien dit onderwerp
ter sprake komt?

Belang van digitale oplossing voor het herstel van de EU en investeringen in de uitrol
van nieuwe digitale infrastructuren

De leden van de ChristenUnie vragen of de Staatssecretaris bereid is om in haar standpunt
omtrent het belang van digitale sleuteltechnologieën, naast AI, ook het belang van
nano- en kwantumtechnologie te benadrukken, conform regeerakkoord.

II Antwoord/Reactie van de Minister