Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Ojik, Diks, Bouali en Sjoerdsma over het VN-rapport waarin wordt geconstateerd dat diverse landen het VN-wapenembargo tegen Libië schenden

Antwoord van Minister Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), mede
namens de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 12 maart 2020).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het op 9 december 2019 uitgekomen VN-rapport «Final report
of the Panel of Experts on Libya established pursuant to Security Council resolution
1973 (2011)» waarin wordt geconstateerd dat het VN-wapenembargo tegen Libië door diverse
landen wordt geschonden?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Op welke manier zijn de bevindingen van dit rapport in VN-verband, op bilaterale wijze
of via andere multilaterale gremia besproken? Heeft Nederland daarbij aangedrongen
op repercussies voor landen als Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en Jordanië,
die dit VN-embargo regelmatig hebben geschonden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Nederland heeft de handhaving van het wapenembargo voor Libië in november 2019 en
in januari 2020 bij de EU-partners onder de aandacht gebracht in de Raadswerkgroep
COARM. Uit deze bespreking is gebleken dat andere EU-lidstaten een soortgelijke lijn
aanhouden als Nederland. Er is sprake van verhoogde waakzaamheid bij de toetsing van
de vergunningaanvragen voor exporten naar Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten
(VAE) en Jordanië op het risico van omleiding naar Libië. Er is geen sprake van een
specifiek aanvullend beleid bovenop de toch al strenge lijn die sommige landen, waaronder
Nederland, ten aanzien van Turkije en de VAE hanteren. Nederland steunt ook een voorstel
om binnen deze Raadswerkgroep intensiever kennis en best practices uit te wisselen over hoe wapenembargo’s zo effectief mogelijk kunnen worden gemonitord
en gehandhaafd. Dit voorstel wordt momenteel in de Raadswerkgroep besproken.

Vraag 3

Heeft u kennisgenomen van de mogelijk onbedoelde betrokkenheid van het Nederlandse
bedrijf Van der Kamp Shipsales BV bij het schenden van het VN-wapenembargo tegen Libië
door de Verenigde Arabische Emiraten?2 Zo ja, heeft u naar aanleiding van dit rapport contact opgenomen met hen om deze
schending van het VN-wapenembargo tegen Libië te bespreken? Zo nee, bent u van plan
dit alsnog te doen? Is er aanleiding tot het nemen van maatregelen jegens dit bedrijf
gezien de bevindingen van het VN-rapport dat het marineschip niet adequaat was verbouwd
tot een «jacht» voordat het was verkocht?3

Antwoord 3

Ja, het kabinet heeft kennisgenomen van de bevindingen van het Panel of Experts. Nader onderzoek loopt op dit moment, daarom kan het kabinet nu geen uitspraak doen
over de vraag of er aanleiding bestaat om maatregelen tegen het bedrijf te treffen.

Vraag 4

Heeft het bedrijf, gezien het mogelijke dual-use karakter van dit marineschip, een
wapenexportvergunning aangevraagd? Zo nee, bent u ook van mening dat dit had moeten
gebeuren? Zo ja, had dit gevolgen gehad voor het doorgaan van de verkoop van het marineschip?
Zijn u meer gevallen bekend van door Nederlandse bedrijven geleverde producten die
uiteindelijk in strijd met een geldend wapenembargo worden ingezet? Is, nadat bleek
dat Van der Kamp Shipsales BV geïnformeerd werd over verkoop van het marineschip aan
Libië, de Minister van Buitenlandse Zaken geïnformeerd?

Antwoord 4

Voor de export van strategische goederen (i.e. militaire en dual-use goederen) is een vergunning vereist indien de goederen zijn opgenomen in de gemeenschappelijke
EU-lijst van militaire goederen of in de EU dual-use verordening. Voor de uitvoer van het schip is geen exportvergunning aangevraagd.
Of dit had moeten gebeuren hangt af van de specificaties van het schip op het moment
van export. Wat die exacte specificaties waren, wordt momenteel nog onderzocht.

Het VN Panel of Experts on Libya – dat wapenembargo’s van de Veiligheidsraad monitort –
heeft Nederland geïnformeerd over en betrokken bij het onderzoek in deze zaak. Nederland
heeft samengewerkt met het Panel en de door het Panel verzochte informatie aangeleverd.

Ten aanzien van VN- en EU-sancties geldt, dat Nederland deze strikt implementeert
en handhaaft, en dus geen vergunning verstrekt voor de uitvoer van militaire goederen
naar landen waarop een wapenembargo rust. Voor landen waarop geen wapenembargo rust,
wordt bij iedere transactie waarvoor een vergunning wordt aangevraagd, beoordeeld
in hoeverre er een risico bestaat dat de te exporteren goederen een ongewenste eindbestemming
krijgen, bijvoorbeeld door doorverkoop of levering aan landen waarop een wapenembargo
rust. Als er een duidelijk risico bestaat dat de goederen een dergelijke ongewenste
eindbestemming krijgen, verstrekt het kabinet geen vergunning.

Nederland voert – net als heel veel andere landen – geen controles uit achteraf ten
aanzien van geleverde goederen. Controles achteraf vereisen namelijk rechtsmacht in
het rechtsgebied van een ander land om deze controles effectief uit te voeren. Daarom
kan niet met zekerheid worden gesteld of uit Nederland afkomstige goederen uiteindelijk
in strijd met een geldend wapenembargo zijn ingezet. Monitoring van door de Veiligheidsraad
ingestelde wapenembargo’s geschiedt door de daartoe bevoegde Panels of Experts. Zij onderzoeken mogelijke schendingen van desbetreffende VN-wapenembargo’s en rapporteren
daarover, zoals ook in onderhavig geval is gebeurd. Nederland steunt het werk van
de verschillende Panels of Experts en neemt de aanbevelingen die zij doen ter harte.

Vraag 5

Ziet u aanleiding voor het instellen van nieuwe maatregelen om het schenden van wapenembargo’s
in de toekomst te voorkomen, zoals het aanscherpen van de eisen die aan de verkoop
van schepen die op militaire wijze kunnen worden ingezet? Bent u daarbij bereid om
alle mogelijke opties om schendingen van wapenembargo’s te voorkomen te onderzoeken?
Bent u meer specifiek bereid om het wapenexportbeleid dat van kracht is jegens de
Verenigde Arabische Emiraten, Turkije en Jordanië aan te scherpen, gezien hun herhaaldelijk
schenden van het VN-wapenembargo jegens Libië?

Antwoord 5

Zoals hierboven opgemerkt implementeert en handhaaft Nederland VN- en EU-sancties
strikt. De acht criteria van het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexport
geven, in combinatie met het Nederlandse exportvergunningenstelsel, voldoende handvatten
om de risico’s van mogelijke schendingen van het Libische wapenembargo af te dekken.

Deze maatregelen bieden echter geen waterdicht vangnet tegen actoren die de bestaande
wetgeving en waarborgen doelbewust omzeilen. Aanvullende regelgeving zal daar weinig
aan kunnen veranderen. Waar er aanwijzingen zijn dat sancties worden overtreden, beziet
het Openbaar Ministerie mogelijke aanknopingspunten die eventueel strafrechtelijk
ingrijpen zouden kunnen rechtvaardigen. Aanvullende maatregelen acht het kabinet op
dit moment niet noodzakelijk. Nederland voert bovendien reeds een zeer restrictief
wapenexportbeleid ten aanzien van Turkije en de VAE vanwege de activiteiten van genoemde
landen in respectievelijk noordoost-Syrië en Jemen. Zoals eerder genoemd, is er daarnaast
sprake van verhoogde waakzaamheid bij de toetsing van de vergunningaanvragen voor
exporten naar Turkije, de VAE en Jordanië op het risico van omleiding naar Libië.

Vraag 6

Zijn de aanbevelingen van het VN-rapport4 meegenomen in verbeterde naleving en monitoring van het hernieuwde wapenembargo dat
gisteren op de conferentie van Berlijn is afgesproken? Hoe ziet het hernieuwde wapenembargo
er specifiek uit en hoe gaat dit uitgevoerd en gemonitord worden? Hoe worden Nederlandse
bedrijven gewezen op naleving van dit hernieuwde VN-wapenembargo? Zie u net ook aanleiding
voor intensievere monitoring van naleving van wapenembargo’s door bijvoorbeeld een
hernieuwde EU-missie Sophia? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat u dit vormgeven?

Antwoord 6

De landen en organisaties die deelnamen aan conferentie in Berlijn op 19 januari jl.
hebben zich door het ondertekenen van de slotverklaring opnieuw gecommitteerd aan
het VN-wapenembargo dat in 2011 voor Libië is ingesteld. Ook wordt er in de slotverklaring
opgeroepen om bestaande monitoringsmechanismen te versterken en steun uitgesproken
voor het bestaande Panel of Experts on Libya.

Het kabinet acht het van belang dat de gemaakte afspraken in Berlijn worden vastgelegd
in een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Het kabinet verwelkomt daarnaast de discussies
in EU-verband die betrekking hebben op een mogelijke rol van de EU in het toezien
op de naleving van het wapenembargo. Hoge Vertegenwoordiger Borrell kondigde tijdens
de Raad Buitenlandse Zaken van 20 januari jl. aan ten aanzien van handhaving van het
wapenembargo dat onderdeel van het mandaat van de EU-operatie Sophia is, naast een
maritieme missie ook de mogelijkheden voor inzet op het land en in de lucht te bezien.
Dit is ook aan uw Kamer medegedeeld in de Kamerbrief update maritieme veiligheid Golfregio
op 24 januari jl. (Kamerstuk 29 521, nr. 400) en in de Kamerbrief verslag Raad Buitenlandse Zaken op 23 januari jl. (Kamerstuk
21 501-02, nr. 2111). Op dit moment vinden hierover vervolgdiscussies plaats in Brussel.