Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden El Yassini en Lodders over het bericht 'Verkoper van 'tweedehands' e-boeken stopt ermee'

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), mede namens
de Staatssecretaris Vijlbrief (Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst) (ontvangen
10 maart 2020)

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «verkoper van «tweedehands» e-boeken stopt ermee»1 en de uitspraak van het Europees Hof van 19 december 2019 tussen de Nederlandse Uitgeversbond,
Groep Algemene uitgevers en Tom Kabinet Internet BV, Tom Kabinet Holding BV en Tom
Kabinet Uitgeverij BV?2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe komt deze uitspraak overeen met het e-lendingconvenant, waar het uitgangspunt
is het klantvriendelijke «one copy multiple users»-model? Waarom geldt dit model enkel
voor de openbare bibliotheek maar niet voor marktpartijen?

Antwoord 2

De uitspraak van het Hof van Justitie van de EU van 19 december jl. inzake Tom Kabinet
en het e-lendingconvenant staan volledig los van elkaar. De uitspraak van het Hof
gaat over de situatie waarin e-books door een private partij worden doorverkocht zonder
toestemming daarvoor van de rechthebbenden op die e-books. Deze rechthebbenden ontvangen
ook geen vergoeding. Het e-lendingconvenant regelt de publieke uitleen van e-books
door de landelijke online Bibliotheek voor de leden van de openbare bibliotheek. Deze
uitleen gebeurt met toestemming van de rechthebbenden die daarvoor een vergoeding
ontvangen.

Het e-lendingconvenant, dat in het najaar van 2018 tot stand kwam, is gesloten tussen
enerzijds de auteursrechthebbenden, vertegenwoordigd door LIRA, Pictoright, de Auteursbond
en de Groep Algemene Uitgevers (GAU) en anderzijds de openbare bibliotheken, vertegenwoordigd
door de Vereniging van openbare bibliotheken (VOB) en de Koninklijke Bibliotheek (KB).
Ook de Staat der Nederlanden heeft het convenant ondertekend. De Nederlandse rechthebbenden
gaan in het convenant onder bepaalde voorwaarden akkoord met de uitleen van hun e-books
door de openbare bibliotheken middels een klantvriendelijk «one copy multiple user»-model.
Daarbij wordt de hoogte van de vergoeding per uitlening uit onderhandeld tussen de
KB en de rechthebbenden. Stichting Lira en Stichting Pictoright dragen zorg voor de
uitkering van de vergoedingen aan de rechthebbenden.

Het convenant is tot stand gekomen vanuit het belang van de publieke taak die bibliotheken
hebben om het lezen – fysiek en digitaal – te bevorderen en om toegang tot informatie,
educatie en cultuur te bieden, met een toets op betrouwbaarheid, toegankelijkheid,
onafhankelijkheid en pluriformiteit. Op grond van de Wet stelsel openbare bibliotheken
(Wsob) voert de KB deze taak namens de openbare bibliotheken uit. Ik heb het convenant
ondersteund vanwege mijn wettelijke stelselverantwoordelijkheid en ben daarom medeondertekenaar
van het convenant namens de Staat der Nederlanden.

Vraag 3

In hoeverre loopt het Nederlandse bibliotheekstelsel voorop in Europa met het e-lendingconvenant?
Welke mogelijkheden zijn er voor Nederland om dit convenant verder in Europa op de
agenda te krijgen, zodat ook Europese uitgeverijen zich hierbij kunnen aansluiten?

Antwoord 3

Het e-lendingconvenant beoogt de verdere ontwikkeling van de online Bibliotheek te
stimuleren. Het belang van leesbevordering en een cultureel klimaat waarin makers
een passende vergoeding krijgen voor het uitlenen van hun werk, vormden belangrijke
overwegingen om tot het convenant te komen. Met het e-lendingconvenant (en de positieve
effecten ervan in de praktijk) loopt het Nederlandse bibliotheekstelsel op kop in
Europa. Er is belangstelling voor vanuit Vlaanderen, Frankrijk en het VK. Verdere
Europese agendering van het convenant kan worden besproken bij de eerste evaluatie
van het convenant komend voorjaar.

Vraag 4

Hoe groot is de omzet van e-books in de Nederlandse boekenomzet? Kunt u een inschatting
maken van de illegale e-booksmarkt in Nederland? Kloppen de uitkomsten nog uit het
onderzoek van het GfK dat maar 10% van de 1,28 miljoen boeken op e-readers betaalde
boeken waren? Wat vindt u hiervan?

Antwoord 4

De omzet van e-books bedroeg in 2019 € 26 mln., dat is 8% van de algemene boekenmarkt
in Nederland (bron: www.kvbboekwerk.nl). Aan een inschatting van de illegale markt van e-books kan en wil ik mij niet wagen,
maar piraterij keur ik af. De extra middelen die ik in het kader van het e-lendingconvenant
beschikbaar heb gesteld, zijn mede bedoeld om tot een passende vergoeding te komen
voor makers.

Vraag 5

Onderschrijft u eveneens de uitkomsten van het onderzoek door GfK/KVB boekwerk uit
2016 waaruit bleek dat 55-plussers een kansrijk segment zijn voor e-booksverkopers?
In hoeverre komt deze conclusie overeen met de aangenomen motie van de leden Aartsen
en Asscher3, waaruit de oproep kwam om tot goede voorbeelden te komen om bibliotheken in verschillende
kleine kernen zeker te stellen? Welke aanjagende rol pakken Nederlandse bibliotheken
momenteel in hun aanbod van e-books?

Antwoord 5

Zeer binnenkort ontvangt uw Kamer mijn beleidsreactie bij de eerste evaluatie van
de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob). In deze beleidsreactie ga
ik in op het gebruik en de samenstelling van de collectie e-books die de landelijke
digitale bibliotheek aanbiedt. Voor een reactie op uw vragen verwijs ik naar deze
beleidsreactie.

Vraag 6

Wat is de stand van zaken in de digitale samenwerking tussen Nederlandse bibliotheken
op het gebied van e-books, daar waar u in het schriftelijk overleg over de Monitor
Bibliotheekwet 20174 aangaf dat dit meer zou gaan plaatsvinden? In hoeverre wordt de 10 miljoen euro,
ter ondersteuning van de samenwerking tussen de Nederlandse bibliotheken, gebruikt
om de uitleen van e-books verder te stimuleren?

Antwoord 6

In het verslag van een schriftelijk overleg (Kamerstuk 33 846, nr. 55) ben ik desgevraagd ingegaan op een verkenning naar de mogelijkheden van een collectief
landelijk bibliotheeksysteem (CLB). Een CLB is gericht op een efficiënte(re) interne
bedrijfsvoering, een uniform beheer van collecties en een verbetering van de sectorbrede
dienstverlening. De Koninklijke Bibliotheek (KB) is bezig met deze verkenning. In
mijn beantwoording noem ik een bedrag van € 10 mln. Dit bedrag is gebaseerd op een
Second opinion voor de project- en migratiekosten die de KB in 2018 heeft laten opstellen. Het gaat om een geraamd bedrag dat (nog)
niet beschikbaar is. Bij beschikbaarheid zou het uitsluitend bestemd zijn voor de
project- en migratiekosten die gemoeid zijn met een landelijke implementatie van een
CLB.

Vraag 7

Kunt u een overzicht geven van e-books die sinds 1 januari 2020, toen het lagere btw-tarief
van 9% inging, hun prijzen hebben verlaagd? Kunt u daarnaast een overzicht geven van
e-books die dat niet hebben gedaan?

Antwoord 7

Tijdens de behandeling van het Belastingplan 2020 is door de Staatssecretaris van
Financiën aangegeven dat hij niet beschikt over overzichten van elektronische uitgaven
van kranten en schoolboeken. Destijds heeft hij hiervoor contact gezocht met de ACM,
de Mediafederatie en het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Onlangs is overlegd
met de GAU (onderdeel van de Mediafederatie). Deze brancheorganisatie gaf ook aan
niet te beschikken over representatieve overzichten van e-books.

Verder heeft de Staatssecretaris van Financiën contact gezocht met het CBS. Deze organisatie
beschikt wel over informatie, maar alleen op macroniveau. De Staatssecretaris van
Financiën heeft het CBS gevraagd voor de periode voorafgaande aan de btw-verlaging
tot en met een aantal maanden daarna een consumentenprijsindexreeks voor zowel e-books
als elektronische kranten samen te stellen. De Staatssecretaris van Financiën zal
uw Kamer voor de zomer informeren over de resultaten van dit onderzoek.

Vraag 8

Is bij u reeds bekend of de verlaging van het btw-tarief daadwerkelijk bij de consument
terecht is gekomen? Zo nee, hoe gaat u ervoor zorgen dat dit wel gaat gebeuren?

Antwoord 8

Het is op dit moment niet bekend of de btw-verlaging daadwerkelijk bij de consument
terecht komt. Zoals in het antwoord op vraag 7 is aangegeven heeft de Staatssecretaris
van Financiën aan het CBS gevraagd om een consumentenprijsindexreeks op te stellen.
Verder zal in 2023 ook het verlaagde btw-tarief op elektronische uitgaven worden betrokken
bij een beleidsevaluatie. Bij deze evaluatie zal worden onderzocht of het toepassen
van het verlaagde btw-tarief op elektronische en fysieke uitgaven doeltreffend en
doelmatig is. Daarbij wordt nogmaals bekeken of de invoering van het verlaagde btw-tarief
heeft geleid tot een prijsdaling voor de elektronische uitgaven. Het kabinet verwacht
dat door de vrije marktwerking het voordeel uiteindelijk zal neerslaan bij de consument.

Vraag 9

Is het onderzoek naar de prijsontwikkeling van e-books, dat de Kamer tijdens de behandeling
van het Belastingplan 2020 is toegezegd, reeds in gang gezet?5 Zo ja, door wie en wanneer kan de Kamer de uitkomsten tegemoet zien? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 9

Zie de beantwoording bij de vragen 7 en 8.

Vraag 10

Deelt u de mening dat lezen van belang is bij jong én oud, dat we daarmee al goede
stappen maken zoals «de Nationale voorleesdagen», maar dat het tegelijkertijd heel
belangrijk is voor de boekenmarkt dat zij zich innovatief blijft ontwikkelen en dat
de overheid hierbij een stimulerende rol moet spelen? Zo ja, welke concrete stappen
gaat de regering ondernemen om de innovatie in de boekenmarkt verder te stimuleren?

Antwoord 10

Sinds enige jaren bestaat KVB Boekwerk, het kennis- en innovatieplatform voor de boekensector.
De totstandkoming van deze netwerkorganisatie vond plaats op initiatief van een aantal
organisaties uit het boekenvak en het letterenveld. Het boekenvak (GAU en Koninklijke
Boekverkopersbond) en het Ministerie van OCW werken nauw samen in deze organisatie
en dragen zorg voor de financiële ondersteuning. KVB Boekwerk monitort en ondersteunt
actief (o.a. met periodiek onderzoek en seminars) de innovatie in het boekenvak. Zie
ook www.kvbboekwerk.nl.