Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Rudmer Heerema en Yesilgöz-Zegerius over het bericht ‘Geschiedenisles over de Holocaust op een diverse school: ‘soms lastige vragen’

Antwoord van Minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) (ontvangen 6 maart
2020).

Vraag 1

Bent u bekend met het nieuwsitem «Geschiedenisles over de holocaust op een diverse
school: «soms lastige vragen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

In hoeverre herkent u het beeld van de geïnterviewde leraar Stefan Kras, leraar aan
een islamitisch college in Rotterdam, dat er een verschil is in de reactie op de Jodenvervolging
tussen autochtone en allochtone jongeren? Zo ja, hoe verklaart u dit?

Antwoord 2

In het door u aangehaalde nieuwsitem merkt een docent op dat leerlingen met een migratieachtergrond
bij onderwijs over de Tweede Wereldoorlog en over de Holocaust met andere vragen kunnen
komen dan leerlingen met een Nederlandse achtergrond. Docenten geven aan dat verschillende
leerlingen soms andere perspectieven aandragen. Dat is op zich begrijpelijk en het
is aan docenten om hier goed op in te spelen, ook al kan dat lastig zijn.

Het artikel sluit daarmee aan op bevindingen van een onderzoek dat het Instituut voor
Toegepaste Sociologie van de Radboud Universiteit Nijmegen in opdracht van de toenmalige
Staatssecretaris van OCW in 2015 uitbracht naar de ervaringen van leraren bij het
voeren van gesprekken over maatschappelijk thema’s in de klas.2 Uit het onderzoek kwam naar voren dat 80 tot 90%van de leraren (de percentages verschillen
per thema) geen problemen ervaart bij het bespreken van gevoelige thema’s. 10–20%
van de leraren gaf aan het lastig te vinden het gesprek te voeren over zulke onderwerpen,
maar dit desondanks wel te doen. Een kleine groep van 1% van de leraren gaf aan het
gesprek over deze onderwerpen te mijden. Antisemitisme en de Holocaust werden genoemd
als onderwerpen die op gemengde scholen lastiger te bespreken zijn. Uit het onderzoek
bleek ook dat beginnende leraren vaker aangeven het lastig te vinden om maatschappelijk
gevoelige thema’s te behandelen.

Vraag 3

Wordt er op elke school in het funderend onderwijs lesgegeven over de verplichte lesstof
Jodenvervolging? Zo nee, waarom niet en kunt u een overzicht geven welke scholen niet
in staat zijn les te geven over deze verplichte lesstof? Zo nee, waarom kunt u dit
overzicht niet geven?

Antwoord 3

Op grond van de kerndoelen moeten alle scholen voor primair en voortgezet onderwijs
aandacht besteden aan de Holocaust. Ook moeten alle leerlingen leren de relatie te
leggen tussen de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de twintigste eeuw (waaronder
de Wereldoorlogen en de Holocaust) en hedendaagse ontwikkelingen (kerndoelen onderbouw
voortgezet onderwijs). Hoe scholen en leraren dit vormgeven bepalen zij zelf. Daarbij
kunnen zij putten uit een ruim aanbod van onderwijsmaterialen (leermiddelen, lesmethoden),
waarin in de regel – juist ook omdat het een verplicht onderwerp is – de nodige aandacht
is voor deze thematiek. De inspectie heeft niet precies in beeld welke scholen en
leraren niet in staat zouden zijn les te geven over specifieke onderwerpen die worden
genoemd in de kerndoelen, aangezien het ondoenlijk is om precies erop toe te zien
hoe alle leraren op alle scholen hun lessen invullen. Daarom kan ik hier geen overzicht
van geven. Gezien het in vraag 2 aangehaalde onderzoek is het duidelijk dat sommige
leraren moeite ervaren bij het lesgeven over deze onderwerpen. Het is in de eerste
plaats aan leraren en schoolleiders zelf om vorm te geven aan onderwijs rond deze
thema’s en collega’s die hier moeite mee hebben te ondersteunen.

Vraag 4

Herkent u het beeld, ook beschreven in de initiatiefnota over een effectievere aanpak
van antisemitisme van de leden Yesilgöz-Zegerius en Segers3, dat docenten beoordelen dat lesgeven over de Jodenvervolging een gevoelig thema
is? Bent u het daarmee eens? Welke ondersteuning krijgen docenten om ervoor te zorgen
dat dit belangrijke thema wel besproken wordt?

Antwoord 4

Zie voor het eerste deel van uw vraag mijn antwoord op vraag 2.

Scholen die het lastig vinden om deze thema’s op een goede manier te behandelen in
hun klas kunnen onder andere terecht bij Stichting School en Veiligheid (SSV). Zij
hebben een trainingsaanbod op dit onderwerp waarvan scholen kosteloos gebruik kunnen
maken. Zo is er voor het primair onderwijs de training «Samenleven op school met ruimte
voor verschil», en voor het voortgezet en het middelbaar beroepsonderwijs de training
«Dialoog onder druk». In deze trainingen leren docenten(teams) om te gaan met heftige
discussies, om wederzijds begrip te stimuleren, maar ook om waar nodig te begrenzen.
Op de website van SSV is daarnaast een uitgebreide kennisbank te vinden met materiaal
en handreikingen. Deels zijn die algemener van aard over het bespreken van moeilijke
thema’s in de klas, deels zijn ze specifiek gericht op het omgaan met antisemitisme
en de Holocaust.

Vraag 5

Kent u het onderzoek uit 2015 waaruit blijkt dat 6% van de geschiedenisleraren in
het voortgezet onderwijs antisemitisme nooit bespreken en 12% van de leraren geeft
aan dat ze de holocaust nooit bespreken?4 Is hier de afgelopen vijf jaar verbetering in gekomen? Deelt u de mening dat het
belangrijk is dat de verplichte lesstof over de Jodenvervolging ook daadwerkelijk
wordt gegeven?

Antwoord 5

Zie het antwoord op vraag 2. De genoemde percentages zijn afkomstig uit het in die
vraag genoemde onderzoek, en betreffen de percentages leraren geschiedenis en maatschappijleer/maatschappijwetenschappen
die aangeven hoe vaak de genoemde onderwerpen aan bod komen in hun les. Als we iets
scherper kijken naar de resultaten blijkt vooral sprake van een verdeling van onderwerpen
in het curriculum: deze onderwerpen worden met name in de geschiedenislessen behandeld
en minder in de lessen maatschappijleer. Van de geschiedenisleraren geeft 2% aan nooit
de onderwerpen Holocaust of antisemitisme te behandelen. Er zijn geen nieuwere gegevens
bekend. Uiteraard deel ik de mening dat het belangrijk is dat verplichte lesstof daadwerkelijk
wordt behandeld, en de inspectie ziet daar ook op toe Het is van belang dat elke leerling
leert over de verschrikkingen die in de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden.

Vraag 6

In hoeverre ziet u de verplichte lesstof over Jodenvervolging als onderdeel van de
burgerschapsopdracht? Zorgt het wetsvoorstel inzake de wijziging van een aantal onderwijswetten
in verband met verduidelijking van de burgerschapsopdracht aan scholen in het funderend
onderwijs5 ervoor dat er extra aandacht komt voor de verplichte lesstof van Jodenvervolging?
Zo nee, ziet u mogelijkheden om het thema Jodenvervolging binnen deze opdracht aan
scholen in het funderend onderwijs alsnog te onderstrepen?

Antwoord 6

Kennis van en gedachtevorming over de Holocaust wordt meestal overgebracht als onderdeel
van het geschiedenisonderwijs. Het genoemde wetsvoorstel heeft tot doel de algemene
burgerschapsopdracht te verduidelijken en de gemeenschappelijke kern van burgerschap
te verplichten, maar regelt niet de nadere onderwijsinhoudelijke invulling ervan.
Scholen zijn uiteraard vrij om deze burgerschapsopdracht (mede) in te vullen in lessen
rond de Jodenvervolging. Met de integrale vernieuwing van het curriculum zal de onderwijsinhoud
van burgerschap bovendien nader vorm krijgen in kerndoelen en eindtermen en wordt
zorg gedragen voor de aansluiting ervan op de in de wet geformuleerde algemene burgerschapsopdracht.
Gewaarborgd zal worden dat in het (in het kader van curriculum.nu) te vernieuwen curriculum
voor het funderend onderwijs op een goede manier aandacht aan het onderwerp Holocaust
besteed zal blijven worden.