Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Karabulut over de Amerikaanse luchtaanval op de internationale luchthaven van de Iraakse hoofdstad Bagdad, waarbij de Iraanse generaal Qassem Soleimani om het leven is gekomen

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) en van Minister Bijleveld-Schouten
(Defensie) (ontvangen 15 januari 2020).

Vraag 1 en 3

Deelt u de opvatting dat de politieke gevolgen van de Amerikaanse luchtaanval met
eliminatie van de Iraanse generaal Soleimani in de nacht van 2 op 3 januari 2020 op
het vliegveld van Bagdad ernstig kunnen zijn voor de internationale politieke verhoudingen
in het algemeen en de relatie tot Iran in het bijzonder? Zo nee, waarom niet? Zo ja,
kunt u dit uitgebreid toelichten?1

Waarom heeft u nog geen afstand genomen van deze Amerikaanse aanval en verdere escalatie
met Iran? Keurt u deze aanval af en bent u bereid de VS en Iran op te roepen tot de-escalatie
en een terugkeer naar diplomatie en het nucleaire akkoord met Iran, het Joint Comprehensive
Plan of Action (JCPOA)? Zo ja, welke stappen gaat u hiertoe ondernemen? Zo nee, wat
is dan uw oordeel over deze Amerikaanse aanval in Irak?2

Antwoord 1 en 3

Nederland heeft begrip getoond voor het feit dat de VS reageerde op recente daden
van agressie van Iran, dan wel agressie met Iraanse betrokkenheid. In Irak heeft Soleimani
aansturing gegeven aan een veelvoud aan sjiitische milities. Deze milities hebben
een belangrijke strijd geleverd tegen ISIS in Irak maar zijn ook in verband gebracht
met aanvallen op Amerikaanse en Coalitie-doelwitten in Irak. Het kabinet benadrukt
ook de destabiliserende rol van Iran in de regio en de sleutelrol die Soleimani daarin
speelde.

Tegelijkertijd betekende de Amerikaanse actie escalatie in een al erg gespannen situatie,
en heeft het kabinet opgeroepen tot kalmte en terughoudendheid. Vermindering van spanningen
is in eenieders belang.

Voor het kabinet staat het behoud van het JCPOA voorop. Nederland draagt dan ook bij
aan het voortbestaan ervan, onder meer door in te zetten op behoud van de economische
voordelen voor Iran die onderdeel zijn van de afspraken van het JCPOA.

Om Iran te bewegen terug te keren naar volledige naleving van het akkoord, hebben
Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk («de E3») op verschillende momenten
aangegeven het starten van het geschillenbeslechtingsmechanisme te overwegen. Op 14 januari
2020 hebben de E3 in een verklaring aangekondigd het mechanisme te starten. Nederland
steunt de E3 in hun besluitvorming. Voor Nederland is het van belang dat Iran zich
middels diplomatieke druk weer aan de bepalingen uit het JCPOA gaat houden.

Vraag 2

Is deze aanval op Iraaks grondgebied in strijd met het internationaal recht en de
Iraakse soevereiniteit? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 2

De VS beroepen zich op het recht op zelfverdediging vanwege een gestelde acute dreiging
van aanslagen op Amerikaanse doelen en troepen. Voor geweldgebruik in het kader van
zelfverdediging dient sprake te zijn van een (onmiddellijk dreigende) gewapende aanval
op een staat, en dient het gebruikte geweld noodzakelijk en proportioneel te zijn
om deze aanval te stoppen. Nederland was niet bij dit geweldgebruik betrokken en heeft
onvoldoende zicht op de omstandigheden van deze operatie om te kunnen beoordelen of
de VS dit beroep op zelfverdediging terecht toekomt. Het kabinet heeft in een bijeenkomst
van de anti-ISIS-coalitie op 3 januari jl. en tijdens de ingelaste NAVO-raad van 6 januari
jl. het belang van informatiedeling onderstreept en de VS om een nadere toelichting
gevraagd op de aangevoerde juridische basis. De VS hebben op 8 januari een brief naar
de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gestuurd waarin de Raad over de uitoefening
van het recht op zelfverdediging wordt geïnformeerd.

Vraag 4

Deelt u de mening dat deze ontwikkelingen, waarbij Irak steeds meer het strijdtoneel
wordt van de VS en Iran, zeer gevaarlijk en destabiliserend zijn voor Irak en de regio
en alle inspanningen erop gericht moeten zijn hieraan een einde te maken? Zo ja, welke
stappen gaat u hiertoe ondernemen? Wat verwacht u van de betrokken grootmachten in
de regio? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Het kabinet beschouwt de escalatie van de situatie in Irak van de afgelopen weken
als zorgelijk en ernstig. Het is van groot belang dat de kalmte in de regio bewaard
wordt. Het kabinet heeft actief bilateraal en multilateraal overleg gevoerd over de
ontstane situatie. Verschillende leden van het kabinet hebben in dit kader met Europese
en regionale partners gesproken. De Minister-President heeft gebeld met de premier
van Irak. Tijdens dit gesprek heeft de Minister-President zijn zorgen overgedragen
over de onrust in het land, de committering van Nederland aan de strijd tegen ISIS
herbevestigd, en aangegeven dat Nederland streeft naar de-escalatie van spanningen
in de regio. Voorkomen moet worden dat een nieuwe crisis ten koste gaat van de resultaten
die geboekt zijn in de strijd tegen ISIS, die nog niet beslecht is.

De Minister van Buitenlandse Zaken en de Minister van Defensie staan in nauw contact
met bondgenoten en betrokken partijen bij de spanningen. Zo heeft de Minister van
Buitenlandse Zaken de afgelopen weken gesproken met zijn collega’s in Irak en Saoedi-Arabië
en tijdens zijn recente bezoek met zijn ambtsgenoot uit Oman. Ook heeft de Minister
van Buitenlandse Zaken op 8 januari in Brussel met EU-Hoge Vertegenwoordiger Borrell
en zijn Franse ambtsgenoot LeDrian gesproken. Tijdens deze gesprekken stond de inzet
op de-escalatie telkens centraal. De Minister van Defensie onderhoudt sinds de Amerikaanse
actie nauw contact met haar Franse en Duitse ambtsgenoot.

Daarnaast is er, op hoogambtelijk niveau, via diplomatieke en militaire kanalen contact
met de Verenigde Staten en vinden er zowel bilateraal als in anti-ISIS coalitie- en
NAVO-verband gesprekken plaats met bondgenoten. Ook is er diplomatiek contact met
Iran. Tijdens de ingelaste Raad Buitenlandse Zaken van 10 januari stonden de spanningen
centraal, en heeft de Minister van Buitenlandse Zaken samen met Europese ambtsgenoten
besproken hoe Europa het best bij kan dragen aan de-escalatie van spanningen in de
regio. Deze week spreekt ook de Commandant der Strijdkrachten met onder andere zijn
Amerikaanse counterpart over de situatie.

Vraag 5 en 6

Wat zijn de nieuwe risico’s van deze Amerikaanse aanval en mogelijke Iraanse vergelding
voor de missie Hormuz met deelname van Zr.Ms. De Ruyter aan de European-Led Mission Awareness Strait of Hormuz (EMASOH) voor de veiligheid van het personeel van Zr.Ms. De Ruyter?3

Deelt u de opvatting dat de deelname van Zr.Ms. De Ruyter aan de European-Led mission Awareness Strait of Hormuz (EMASOH), vanaf januari, in het licht van deze gebeurtenissen moet worden afgesteld of op
z’n minst heroverwogen zoals regeringspartijen hebben geopperd? Zo nee, op basis van
welke analyse komt u tot dit oordeel?4 5

Antwoord 5 en 6

De-escalatie in de regio blijft essentieel. Zoals aangegeven in de Kamerbrief over
de ontwikkelingen in Irak d.d. 6 januari 2020, blijft het kabinet voor nu bij het
besluit tot een bijdrage aan de European-Led Mission Awareness Strait of Hormuz (EMASOH)ter versterking van de maritieme veiligheid in de Golfregio. Zoals gebruikelijk, vindt
op doorlopende basis een risico-inschatting en overleg met Europese partners plaats,
naar aanleiding waarvan zo nodig een nieuwe weging gemaakt zal worden door het kabinet.
Indien verdere ontwikkelingen daartoe aanleiding geven, zullen deze worden meegenomen
in de brief die uw Kamer toekomt, voor vertrek van het Nederlandse fregat, inzake
de Nederlandse bijdrage aan EMASOH, zoals toegezegd aan uw Kamer in het AO d.d. 18 december
jl.