Verslag houdende een lijst van vragen en antwoorden : Verslag houdende een lijst vragen en antwoorden

Nr. 3 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vastgesteld 18 december 2019

De vaste commissie voor Defensie, belast met het voorbereidend onderzoek van dit voorstel
van wet, heeft de eer verslag uit te brengen in de vorm van een lijst van vragen met
de daarop gegeven antwoorden.

De vragen zijn op 5 december 2019 voorgelegd aan de Minister van Defensie. Bij brief
van 12 december 2019 zijn ze door de Minister van Defensie beantwoord.

Met de vaststelling van het verslag acht de commissie de openbare behandeling van
het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De voorzitter van de commissie, Aukje de Vries

De griffier van de commissie, De Lange

1

Hoe verhoudt de begrotingswijzing zich met het feit dat steeds meer Nederlanders slachtoffer
worden van islamitisch geweld, zoals o.a. de gruwelijke aanvallen op Nederlandse kinderen
door barbaren met een islamitische achtergrond? Bewijst deze toename dat uw beleid
faliekant faalt en er sprake is van grove taakverwaarlozing? Zo nee, waarom niet?

2

Hoe verhoudt de begrotingswijziging zich met het feit dat steeds meer Nederlanders
slachtoffer worden van drugscriminelen, zoals o.a. de verschrikkelijke vergismoorden?
Bewijst deze toename dat uw beleid faliekant faalt en er sprake is van grove taakverwaarlozing?
Zo nee, waarom niet?

3

Hoe verhoudt de begrotingswijziging zich met het feit dat niet de politie, maar criminelen
steeds vaker de dienst uitmaken op straat? Bewijst deze ontwikkeling dat uw beleid
faliekant faalt en er sprake is van grove taakverwaarlozing? Zo nee, waarom niet?

Ik zie geen relatie tussen de begrotingswijziging en de door u geschetste zaken.

4

Hoe verhoudt de begrotingswijziging zich met het feit dat Defensie wekelijks – de
afgelopen tijd welhaast dagelijks – negatief in het nieuws komt vanwege verschrikkelijke
wanordelijkheden, zoals o.a. chroom-6, CARC, PX10, burnpits, hitteletsels, bliksemletsel,
sabotage, onveilig munitiebeheer, kledingtekort en vreselijke gewelds- en misbruikincidenten?
Bewijzen deze wanordelijkheden dat uw beleid faliekant faalt en er sprake is van grove
taakverwaarlozing? Zo nee, waarom niet?

Defensie geeft de komende jaren prioriteit aan zaken die te maken hebben met het verder
realiseren van een veilige werkomgeving voor ons personeel. De focus ligt hierbij
op het creëren van de randvoorwaarden om een professionele taakuitvoering voor iedereen
mogelijk te maken.

5

Kunt u aangeven of, en zo ja in welke mate, mutaties verband houden met Europese defensiesamenwerkingsverbanden?
Kunt u daarbij ook aangeven waaruit deze Europese defensiesamenwerkingsverbanden bestaan,
welke budgettaire en beleidsmatige gevolgen deze teweegbrengen en welke redenen hieraan
ten grondslag lagen? Zo nee, waarom niet?

De mutaties in de tweede suppletoire begroting houden geen verband met Europese defensiesamenwerkingsverbanden.
Er bestaan veel verschillende Europese en bilaterale defensiesamenwerkingsverbanden.
Zo zijn er samenwerkingsverbanden in Europees verband zoals de Northern Group, het
European Intervention Initiative (EI2) en de Joint Expeditionary Force (JEF), en in
EU-verband, zoals het Europees Defensie Agentschap (EDA), Permanent gestructureerde
samenwerking (PESCO) en de EU Battlegroup. Bilateraal werkt het Ministerie van Defensie
nauw samen met tal van strategische partners en landen op talloze gebieden. Daarnaast
bestaan er veel internationale materieelsamenwerkingsprojecten en oefeningen. Het
gaat om een groot aantal verschillende soorten samenwerkingsverbanden, die niet allemaal
apart in de administratie worden bijgehouden. Het is daarom niet mogelijk te specificeren
hoeveel deze in totaal of per verband kosten.

6

Kunt u aangeven of, en zo ja in welke mate, mutaties verband houden met buitenlandse
missies, zoals o.a. de zandbakmissie in schurkenstaat Tsjaad? Kunt u daarbij ook aangeven
waaruit deze buitenlandse missies bestaan, welke budgettaire en beleidsmatige gevolgen
deze teweegbrengen en welke redenen hieraan ten grondslag lagen? Zo nee, waarom niet?

37

Kunt u uiteenzetten waarom de post geheime uitgaven die aan missies zijn gerelateerd
zo plotseling € 8 miljoen euro hoger uitviel dan vorig jaar begroot? Waaraan is dat
precies besteed? Waarom is daarvan € 7,9 miljoen euro gebruikt uit de post crisisbeheersingsoperaties?
Waaruit is het overige geld gebruikt?

In artikel 1 van de Defensiebegroting wordt onder andere het Budget Internationale
Veiligheid (BIV) voor internationale inzet verantwoord. De 2e suppletoire begrotingsmutaties
zijn niet-beleidsmatig en betreffen voornamelijk de stijging van het budget met € 5,0 miljoen
als gevolg van de doorwerking van meer ontvangsten van de Verenigde Naties (VN) die
Nederland door deelname aan VN-missies ontvangt en een daling van € 7,9 miljoen als
gevolg van een overheveling naar artikel 11 in verband met de aan missies gerelateerde
geheime uitgaven van de MIVD. Op de besteding van middelen van de MIVD kan ik niet
ingaan.

7

Kunt u aangeven of, en zo ja in welke mate, mutaties verband houden met de aanschaf
en instandhouding van materiaal met (mogelijke) gezondheidsgevaren? Kunt u ook aangeven
waaruit dit materiaal bestaat, welke (mogelijke) gezondheidsgevaren dit zijn en welke
redenen ten grondslag lagen aan de aanschaf en instandhouding van dit materiaal? Zo
nee, waarom niet?

Bij de aanschaf van materieel speelt de veiligheid van ons personeel een essentiële
rol. Defensie maakt in financiële zin geen onderscheid tussen materiaal met mogelijke
gezondheidsgevaren en materiaal zonder gezondheidsgevaren, zodat niet is aan te geven
of en in welke mate dit deel uitmaakt van de mutaties.

8

Kunt u aangeven of, en zo ja in welke mate, mutaties verband houden met diversiteitsmaatregelen?
Kunt u daarbij ook aangeven waaruit deze diversiteitsmaatregelen bestaan, welke budgettaire
en beleidsmatige gevlogen deze teweegbrengen en welke redenen hieraan ten grondslag
lagen? Zo nee, waarom niet?

9

Kunt u aangeven of, en zo ja in welke mate, mutaties verband houden met milieu en
klimaatmaatregelen, zoals o.a. Urgenda en de stikstofuitspraak? Kunt u daarbij ook
aangeven waaruit deze milieu en klimaatmaatregelen bestaan, welke budgettaire en beleidsmatige
gevlogen deze teweegbrengen en welke redenen hieraan ten grondslag lagen? Zo nee,
waarom niet?

Er zijn geen mutaties die specifiek betrekking hebben op diversiteits-, milieu of
klimaatmaatregelen.

10

Kunt u, naar aanleiding van de vermelding in de memorie van toelichting «De belangrijkste
mutaties worden in onderstaande tabellen weergegeven en daarna toegelicht. Voor een
gedetailleerdere toelichting wordt verwezen naar de toelichting», een gedetailleerdere
toelichting en cijfermatige onderbouwing geven van elke mutatie, nu Defensie uitpuilt
in wanordelijkheden en een doofpotcultuur? Kunt u daarbij ook aangeven waaruit elke
mutatie bestaat, welke budgettaire en beleidsmatige gevolgen deze teweegbrengen en
welke redenen hieraan ten grondslag liggen? Zo nee, waarom niet?

Voor de verantwoording in begrotingen, suppletoire wetten, de Slotwet en het jaarverslag
hanteert Defensie de Rijksbegrotingsvoorschriften. Defensie licht alle mutaties op
alle beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen toe, als deze onder de toelichtingsverplichting
van de Rijksbegrotingsvoorschriften vallen.

11

Kunt u uiteenzetten of er sprake is van onderrealisatie en hoeveel?

Defensie verwachtte ten tijde van de opstelling van de 2e suppletoire begroting geen
onderrealisatie bij de artikelen 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10 en 11. Het is echter altijd
mogelijk dat na de 2e suppletoire begroting blijkt dat per artikel iets meer of minder
zal worden uitgegeven. Als Defensie verwacht meer uit te geven, zult u daarover worden
geïnformeerd in de veegbrief die voor het kerstreces aan uw Kamer wordt aangeboden.

Bij artikel 1 was de verwachting dat de vrije ruimte binnen het budget voor Crisisbeheersingsoperaties
uitkomt op ongeveer € 60 miljoen. Dit zal bij de Slotwet worden verwerkt ten behoeve
van de besluitvorming in het voorjaar over de eindejaarsmarge binnen de Homogene Groep
Internationale Samenwerking (HGIS). Bij artikel 6 is het budget gelijkgetrokken aan
de verwachte realisatie met een kasschuif van € 300 miljoen en de toevoeging van € 100 miljoen
aan de andere beleidsartikelen. Als gevolg van onder meer latere facturatie dan ten
tijde van de 2e suppletoire begroting werd verwacht is het mogelijk dat zich enige
verdere onderrealisatie voordoet. Als dat het geval is, zal het niet gerealiseerde
budget via de ongelimiteerde eindejaarsmarge worden toegevoegd aan het budget voor
2020.

12

Waarom is gekozen voor een incidentele oplossing voor het dekken van de toegenomen
exploitatiekosten, gelet op het structurele karakter van de problematiek?

13

Wat zijn de oorzaken en gevolgen van de € 100 miljoen extra onderuitputting op de
materieelinvesteringen ten opzichte van de begroting 2020?

14

Is het mogelijk dat later besloten wordt deze onttrokken € 100 miljoen niet of niet
volledig terug te brengen naar het investeringsbudget? Of is al besloten dat het teruggaat?

15

Wat is uw plan om om te gaan met de oplopende kosten instandhouding en achterstanden
bij het aanvullen van voorraden? Hebt u daarvoor een structurele bijdrage voorzien?
Zo ja, waar is die ondergebracht?

16

Hoe beoordeelt u de € 100 miljoen aan onderrealisatie bij de investeringen, in relatie
tot de € 300 miljoen, die bij de begroting voor 2020 al van 2019 doorgeschoven is
naar latere jaren? Waarom gaat u niet in op oorzaken en gevolgen en of er bovenop
de € 400 miljoen tot nu toe nog meer onderrealisatie wordt verwacht?

17

Is het mogelijk dat bij 1e suppletoire begroting 2020 besloten wordt dat de nu aan
het investeringsbudget onttrokken € 100 miljoen niet of niet volledig zal teruggaan
naar het investeringsbudget, of is reeds besloten dat het teruggaat?

18

Uit welke budgetten zal de onttrokken € 100 miljoen de komende jaren weer worden toegevoegd
aan de investeringsmiddelen, aangezien de problematiek van oplopende instandhoudingskosten
en het aanvullen van voorraden mogelijk ook de komende jaren nog zal bestaan?

19

Hoe denkt u de komende jaren om te gaan met de oplopende kosten voor instandhouding
en de achterstanden bij het aanvullen van voorraden, aangezien hiervoor in de 2e suppletoire
begroting alleen incidenteel geld wordt vrijgemaakt?

Nu de logistieke keten blijk geeft van herstel, stijgen de uitgaven voor instandhouding
en gereedstelling. Daarom is € 100 miljoen in 2019 onttrokken aan de beperkte onderrealisatie
bij het investeringsartikel en toegevoegd aan de artikelen 2, 3, 4, 7, 8. Dit heeft
geen directe consequenties voor de uitvoering van het investeringsprogramma in 2019.
Om de uitvoering van het investeringsprogramma op de lange termijn niet in gevaar
te brengen zullen deze middelen in principe de komende jaren weer worden toegevoegd
aan de investeringsmiddelen, in beginsel uit dezelfde artikelen als waaraan het is
toegevoegd. Over de precieze invulling hiervan zal bij de 1e suppletoire begroting
2020 worden besloten. Het gaat hierbij dan ook niet om een kasschuif zoals bedoeld
in vraag 16.

In hoeverre het tekort bij de instandhouding en gereedstelling structureel is wordt
op dit moment onderzocht. Het volledige investeringsbudget is belegd met concrete
projecten en de verplichtingenstand stijgt nog steeds waardoor er geen sprake is van
een structurele ruimte binnen de investeringen. Daarom is niet gekozen voor een structurele
overheveling van investerings- naar instandhoudings- en gereedstellingsbudget.

Defensie dimensioneert haar inzetvoorraden conform het huidige Beleidskader Inzetvoorraden
op de Tweede Hoofdtaak. Voor aanvulling van de inzetvoorraden (inclusief achterstanden
vanuit het verleden) is, onder het paraplubegrip «Aanvulling Inzetvoorraden», sinds
2016 een bedrag tussen M€ 1.000 – M€ 2.500 vrijgemaakt. Munitie en de overige operationele
assortimenten worden hiermee de komende jaren op norm gebracht voor de Tweede Hoofdtaak.

20

In hoeverre is het investeringsprogramma al in gevaar nu er, na de € 700 miljoen die
weggehaald is voor het vastgoed, nog eens € 100 miljoen weggehaald wordt en er bovendien
sprake lijkt van een structureel probleem van grote achterstanden in onderhoud bij
materieel en infrastructuur, die tijd en geld kosten om op te lossen? Hoe anders is
dit op te lossen dan met méér geld voor Defensie?

In de 2e suppletoire begroting is € 100 miljoen overgeheveld van het investeringsprogramma
naar de exploitatie. Om het investeringsprogramma niet in gevaar te brengen zullen
deze middelen in principe de komende jaren weer worden toegevoegd aan de investeringsmiddelen.
Hierover zal bij de 1e suppletoire begroting 2020 worden besloten.

In hoeverre het tekort bij de instandhouding en gereedstelling structureel is, is
op dit moment nog niet bekend en wordt onderzocht. Zie hiervoor ook het antwoord op
vraag 12.

21

Wat is de reden dat € 75,5 aan de Defensiebegroting wordt toegevoegd om «de betrouwbaarheid
en continuïteit van de digitale veiligheid te waarborgen»? Welke analyse ligt hieraan
ten grondslag? Waar zal dit geld concreet aan worden uitgegeven?

22

Worden (delen van) de € 75,5 miljoen ten behoeve van digitale veiligheid toegevoegd
aan de budgetten van het Defensie Cyber Commando en/of de MIVD? Zo ja, hoeveel extra
budget betekent dit per organisatie?

23

Is de € 75,5 miljoen die aan de Defensiebegroting wordt toegevoegd structureel of
incidenteel?

24

Is (een deel van) de € 75,5 miljoen die aan de Defensiebegroting wordt toegevoegd
bedoeld voor het (doorzetten of stopzetten van) het programma Grensverleggende IT
(GrIT)? Zo ja, welk deel?

25

Indien de toegevoegde € 75,5 miljoen voor digitale veiligheid structureel geld betreft,
waarom heeft u er dan voor gekozen dit niet per begroting van 2020 te regelen? Verwacht
u dit bedrag nog in 2019 te kunnen besteden?

29

Wat zijn de onvoorziene kosten op het terrein van digitale veiligheid waar in de Najaarsnota
€ 75,5 miljoen voor beschikbaar wordt gesteld?

30

Zal Defensie de € 75,5 miljoen voor digitale veiligheid nog in 2019 uitgeven? Voor
welke defensieprojecten is het geld voor digitale veiligheid bestemd?

36

Voor welk doel is de toevoeging van de € 75,5 miljoen voor digitale veiligheid precies
bedoeld? Waar kan bij de verantwoording in mei worden teruggezien welke problemen
zijn opgelost?

45

Wat behelzen de onvoorziene kosten ten bate van «betrouwbaarheid en continuïteit van
de digitale veiligheid», waarvoor 75,5 miljoen euro beschikbaar moest worden gesteld
in de najaarsnota 2019?

Om de betrouwbaarheid van de digitale samenleving te waarborgen zijn bij de Najaarsnota
extra middelen toegevoegd aan de defensiebegroting en de begroting van Binnenlandse
zaken. De € 75,5 miljoen wordt toegevoegd aan het investeringsbudget van Defensie.
Gezien het geheime karakter van deze uitgaven, kan ik in het openbaar niet nader ingaan
op de wijze van besteding van deze middelen. Ditzelfde geldt voor de besteding van
de WIV gerelateerde middelen die voor operationele doeleinden aan beide diensten beschikbaar
zijn gesteld. Voor wat betreft het bestedingsmoment wordt ernaar gestreefd de middelen
in 2019 tot besteding te laten komen, maar het is aannemelijk dat dit niet gerealiseerd
zal worden. In aanvulling op hetgeen in de Najaarsnota staat vermeld zijn de aan de
begroting van de diensten toegevoegde middelen van € 5 miljoen bestemd voor operationele
doeleinden.

26

Voor welke concrete zaken wordt de € 12,6 miljoen, die is toegevoegd aan de Defensiebegroting,
in het kader van crisisbeheersing en versterking maritieme grenzen van het Caribisch
gebied ingezet? Wordt een deel van dit geld gebruikt om de search en rescue capaciteit
in de wateren rond de ABC-eilanden te vergroten? Zo ja, welk deel? Zo nee, waarom
niet?

Zie ook beantwoording vraag 34 en 35. Deze middelen worden niet ingezet om de Search and Rescue (SAR) capaciteit te vergroten. In het Jaarplan 2020 Kustwacht voor het Koninkrijk
der Nederlanden in het Caribisch gebied wordt aangegeven hoe de Kustwacht werkt aan
het optimaliseren van de taakuitvoering. Dit betreft onder meer het versterken van
de samenwerking met lokale en internationale ketenpartners, het in stand houden en
vernieuwen van varend en vliegend materieel (binnen financiële kaders) en het inrichten
van een adequate informatiehuishouding. Het jaarplan ontvangt uw Kamer in het eerste
kwartaal van 2020.

27

Waarom is het internationale samenwerkingsverband voor het onderhoud van de M-fregatten
gestopt? Waarom levert dit Nederland geld op?

28

Zijn er consequenties van het stopzetten van de internationale samenwerking bij het
onderhoud van de M-fregatten, bijvoorbeeld voor de kosten van het onderhoud of voor
de verwerving van de nieuwe M-fregatten? Zo ja, welke?

31

Welk internationaal samenwerkingsverband voor onderhoud aan M-fregatten is beëindigd
en met welk(e) land(en)?

32

Wat zijn de consequenties van het beëindigen van het internationaal samenwerkingsverband voor het toekomstige onderhoud en de kosten daarvan?

33

Heeft het beëindigen van het internationaal samenwerkingsverband voor onderhoud aan
M-fregatten consequenties voor het project Vervanging M-fregatten? Zo ja, welke?

38

Is er iets veranderd in de tijdsplanning voor de vervanging van de M-fregatten? Zo
ja, wat?

39

Wat zijn de praktische en politieke gevolgen van het beëindigen van het internationaal
samenwerkingsverband voor de M-fregatten?

Het betreft hier een samenwerkingsovereenkomst voor de gezamenlijke aankoop van reservedelen
«common pool» voor M-fregatten tussen Chili, België, Portugal en Nederland dat is
beëindigd omdat de verwerving van de reservedelen is afgerond. Na de beëindiging van
deze samenwerkingsovereenkomst resteerde een batig saldo dat ten gunste van de begroting
is gebracht. De samenwerking wordt gecontinueerd vanuit die gezamenlijke voorraadpool.
Dit is niet het enige samenwerkingsverband op het gebied van de M-fregatten, zo is
er bijvoorbeeld een nog steeds lopende overeenkomst met België voor het gezamenlijke
onderhoud aan de M-fregatten. Deze mutatie heeft geen gevolgen voor het project ter
vervanging van de M-fregatten.

29

Wat zijn de onvoorziene kosten op het terrein van digitale veiligheid waar in de Najaarsnota
€ 75,5 miljoen voor beschikbaar wordt gesteld?

Zie antwoord bij vraag 21.

30

Zal Defensie de € 75,5 miljoen voor digitale veiligheid nog in 2019 uitgeven? Voor
welke defensieprojecten is het geld voor digitale veiligheid bestemd?

Zie antwoord bij vraag 21.

31

Welk internationaal samenwerkingsverband voor onderhoud aan M-fregatten is beëindigd
en met welk(e) land(en)?

Zie antwoord bij vraag 27.

32

Wat zijn de consequenties van het beëindigen van het internationaal samenwerkingsverband voor het toekomstige onderhoud en de kosten daarvan?

Zie antwoord bij vraag 27.

33

Heeft het beëindigen van het internationaal samenwerkingsverband voor onderhoud aan
M-fregatten consequenties voor het project Vervanging M-fregatten? Zo ja, welke?

Zie antwoord bij vraag 27.

34

Kunt u toelichten waaruit de versterking van de maritieme grenzen van Aruba, Bonaire
en Curaçao ter waarde van € 2,2 miljoen precies bestaat? Hoe lang duurt de uitvoering
van deze werkzaamheden?

De maatregelen voor versterking van de maritieme grenzen van Aruba, Bonaire en Curaçao
betreffen de (versnelde) aanschaf van mobiele radars, geïntegreerd met een camerasysteem,
de aanschaf van drones en het aanleggen van een botensteiger op Bonaire zodat ook
daar een kustwachtvaartuig kan aanmeren. Deze maatregelen zijn er primair op gericht
om de Kustwacht in het Caribisch gebied meer zicht te laten krijgen op aanlandplekken
op de eilanden.

35

Wat houden de maatregelen in het kader van crisisbeheersing binnen het Koninkrijk,
ter waarde van € 10,4 miljoen, precies in?

De ramp die zich na de orkanen Irma en Maria heeft voltrokken in het Caribisch gebied,
heeft laten zien dat het van belang is dat het Koninkrijk voorbereid is op diverse
crisisscenario’s. Het kabinet trekt daarom extra middelen uit voor maatregelen met
het oog op crisisbeheersing binnen het Koninkrijk. Over specifieke maatregelen in
het kader van crisisbeheersing worden in het openbaar geen mededelingen gedaan.

36

Voor welk doel is de toevoeging van de € 75,5 miljoen voor digitale veiligheid precies
bedoeld? Waar kan bij de verantwoording in mei worden teruggezien welke problemen
zijn opgelost?

Zie antwoord bij vraag 21.

37

Kunt u uiteenzetten waarom de post geheime uitgaven die aan missies zijn gerelateerd
zo plotseling € 8 miljoen euro hoger uitviel dan vorig jaar begroot? Waaraan is dat
precies besteed? Waarom is daarvan € 7,9 miljoen euro gebruikt uit de post crisisbeheersingsoperaties?
Waaruit is het overige geld gebruikt?

Zie antwoord bij vraag 6.

38

Is er iets veranderd in de tijdsplanning voor de vervanging van de M-fregatten? Zo
ja, wat?

Zie antwoord bij vraag 27.

39

Wat zijn de praktische en politieke gevolgen van het beëindigen van het internationaal
samenwerkingsverband voor de M-fregatten?

Zie antwoord bij vraag 27.

40

Waarom is het project Defensie Operationeel Kledingsysteem vertraagd en wat zijn de
gevolgen daarvan? Hoe draagt dit bij aan de voortdurende problemen op het gebied van
kleding en uitrusting, zoals deze door het personeel ervaren worden?

Het project DOKS zorgt voor een nieuw gevechtskledingsysteem en helmen en draagt bij
aan het verder verbeteren van de kwaliteit van de kleding voor Nederlandse militairen.
Om dit doel te bereiken wordt het project uitgevoerd met de kortst mogelijke doorlooptijd
zonder afbreuk te doen aan de zorgvuldigheid. Daarbij kunnen echter altijd verstoringen
optreden. Het project DOKS is vertraagd vanwege een kort geding dat is aangespannen
naar aanleiding van de leveranciersselectie en omdat de offertetermijn met vier weken
moest worden verlengd (zie Kamerstuk 27 830, nr. 292). Als gevolg van de vertraging is het aangaan van de financiële verplichting van
2019 naar 2020 verschoven. Door de vertraging zal de interim--periode langer duren.
Uiteraard wordt aan al het personeel dat op uitzending gaat adequate kleding geleverd.

41

Heeft de toekenning van valutacompensatie consequenties gehad voor de investeringsplanning?
Zo ja, welke consequenties voor welke projecten?

43

Uit welke middelen is de valutacompensatie van € 158,5 miljoen voor het project F-35
en de valutacompensatie voor andere projecten gefinancierd, aangezien dit hoger is
dan wat in de valutareserve beschikbaar was, te weten € 46,4 miljoen?

44

Hoeveel valutacompensatie is in 2019 in totaal toegevoegd aan de budgetten voor andere
projecten dan het project Verwerving F-35? Heeft de toekenning van valutacompensatie
consequenties gehad voor de investeringsplanning? Zo ja, welke consequenties voor
welke projecten?

De Defensiebegroting kent een geraamde valutategenvaller voor de planperiode van 15
jaar van in totaal € 250 miljoen door een ongunstige ontwikkeling van de dollarkoers.
Van deze totale valutategenvaller gaat € 158,5 miljoen zich voordoen bij het project
Verwerving F-35. De reserve voor valutaschommelingen, die voor alle investeringsprojecten
op de Defensiebegroting beschikbaar is, bedroeg € 138 miljoen. De reserve was niet
voldoende om alle valutaschommelingen op de Defensiebegroting, met een totaal van
€ 250 miljoen, te compenseren en is volledig uitgeput. Onder meer een deel van de
prijsbijstelling en herschikkingen binnen het investeringsplan zijn gebruikt om de
valutategenvaller op te vangen. Het kabinet onderzoekt op welke manier de schokbestendigheid
van de Defensiebegroting tegen valutaschommelingen kan worden vergroot.

42

Kunt u schematisch aangeven voor welke materieelprojecten de compensatie voor valutaschommelingen
is verhoogd en met hoeveel geld? Hoe worden deze additionele kosten gedekt?

De projecten die afhankelijk zijn van de dollarkoers en waarvan het risico op valutaschommelingen
nog niet is afgedekt met valutatermijncontracten zijn aangepast aan de nieuwe dollarkoersen.
De projecten met de grootste valutacorrecties zijn de F-35 (€ 158,5 miljoen), ESSM
block 2 (€ 19,5 miljoen) en Male UAV (€ 8,5 miljoen). Zie verder antwoord 41.

43

Uit welke middelen is de valutacompensatie van € 158,5 miljoen voor het project F-35
en de valutacompensatie voor andere projecten gefinancierd, aangezien dit hoger is
dan wat in de valutareserve beschikbaar was, te weten € 46,4 miljoen?

44

Hoeveel valutacompensatie is in 2019 in totaal toegevoegd aan de budgetten voor andere
projecten dan het project Verwerving F-35? Heeft de toekenning van valutacompensatie
consequenties gehad voor de investeringsplanning? Zo ja, welke consequenties voor
welke projecten?

Zie antwoord bij vraag 41.

45

Wat behelzen de onvoorziene kosten ten bate van «betrouwbaarheid en continuïteit van
de digitale veiligheid», waarvoor 75,5 miljoen euro beschikbaar moest worden gesteld
in de najaarsnota 2019?

Zie antwoord bij vraag 21.

46

Wanneer wordt de valutareserve, die nu uitgeput is, weer aangevuld? Indien dit nog
niet voorzien is, hoe verhoudt zich dit tot de ambitie uit het regeerakkoord om de
voorspelbaarheid en schokbestendigheid van de Defensiematerieelbegroting te vergroten,
zoals een specifieke prijsindex of een structurele oplossing voor valutaschommelingen?

Het kabinet heeft in 2016 eenmalig € 40 miljoen vrijgemaakt om een reservering voor
valutaschommelingen binnen de Defensiebegroting aan te leggen. Wisselkoerstegenvallers
worden vanuit deze reservering gedekt, wisselkoersmeevallers komen ten gunste van
deze reservering. De valutareserve wordt dus aangevuld als de dollarkoers zich positief
ontwikkelt (zoals in 2018). Het kabinet onderzoekt op welke manier de schokbestendigheid
van de Defensiebegroting tegen valutaschommelingen verder kan worden vergroot. Zie
ook de antwoorden op de vragen 41, 43 en 44.

47

Kunt u nader ingaan op de overheveling van budget bij CLAS als gevolg van de lage
vullingsgraad naar uitgaven voor instandhouding en materieel? Waarom gaat dit geld
niet naar inzet van reservisten? Waar elders is sprake van onderuitputting bij personeelsuitgaven
en hoe wordt dit ingezet?

De overheveling van budget bij CLAS naar uitgaven voor instandhouding en materieel
is het gevolg van het hogere verbruik dan gepland in 2019 voor instandhouding van
landgebonden systemen door het Materieel Logistiek Commando. De lage vullingsgraad
heeft daarnaast ook geleid tot herallocatie binnen het formatiebudget CLAS naar extra
uitgaven voor inhuur, binding- en wervingsmaatregelen en reservisten in 2019.

48

Welke gevolgen heeft het te laag inschatten van het initiële budget voor munitie –
en het feit dat het niet langer mogelijk is om de levensduur van een deel van de oude
voorraad te verlengen – voor oefeningen en trainingen de komende tijd, gelet ook op
bestel- en levertijden voor munitie? Hoeveel oefeningen kunnen er niet doorgaan en
welke gevolgen heeft dit voor het herstel van de basisgereedheid?

Door de aangescherpte veiligheidseisen worden meer artikelen in de munitievoorraad
afgekeurd, hierdoor wordt ingeteerd op de voorraden. Het tekort kan niet volledig
met Levensduur Verlengend Onderzoek (LVO) worden gecompenseerd. De gevolgen van de
verminderde beschikbaarheid van munitie voor Opleiden & Trainen (O&T), inclusief de
vervangingsnoodzaak voor afgekeurde munitie, worden nog in beeld gebracht. Hoewel
de tekorten afgelopen jaar hebben geleid tot minder beschikbare munitie voor O&T heeft
dit vooralsnog niet geleid tot het schrappen van oefeningen, mede omdat voor de realisatie
van de oefendoelstellingen alternatieven zijn gebruikt, zoals gebruik van types munitie
die wel beschikbaar waren. Ook in de nabije toekomst wordt mede op basis van actuele
ontwikkelingen in de munitievoorraad telkens een besluit genomen over de invulling
van oefeningen.