Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over het ontwerpbesluit houdende wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met invoering van standaardverpakking voor sigaretten en shagtabak

Nr. 73 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 11 november 2019

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft een aantal vragen
en opmerkingen voorgelegd aan de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport over de brief van 28 juni 2019 over het ontwerpbesluit houdende wijziging van
het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met invoering van standaardverpakking voor
sigaretten en shagtabak (Kamerstuk 32 011, nr. 69).

De vragen en opmerkingen zijn op 12 september 2019 aan de Staatssecretaris van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport voorgelegd. Bij brief van 8 november 2019 zijn de vragen beantwoord.

De voorzitter van de commissie, Lodders

De adjunct-griffier van de commissie, Clemens

Inhoudsopgave

Blz.

 
 
 

I.

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

II.

Reactie van de Staatssecretaris

9

I. VRAGEN EN OPMERKINGEN VANUIT DE FRACTIES

Vragen en opmerkingen van de VVD-fractie

De leden van de VVD- fractie hebben kennisgenomen van het ontwerpbesluit houdende
wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met de invoering van standaardverpakkingen
voor sigaretten en shagtabak. Genoemde leden zijn net als de Staatssecretaris van
mening dat gestreefd moeten worden naar een rookvrije generatie. Dat het merendeel
van de volwassen rokers is begonnen met roken voor zijn 18e levensjaar laat zien dat er nog veel winst te behalen valt. Het is daarom goed dat
de Staatssecretaris een aantal maatregelen treft dat ervoor moet zorgen dat minder
jongeren beginnen met roken. Een van die maatregelen is de invoering van de standaardverpakkingen.
Deze leden vinden het belangrijk dat maatregelen die genomen worden effectief zijn,
zoals ook is afgesproken in het regeerakkoord, en dat effecten van genomen maatregelen
goed worden gemonitord. Vanuit die gedachte hebben de leden van de VVD-fractie een
aantal vragen.

1

Allereerst hebben de leden van de VVD-fractie een aantal vragen over de relatie tussen
het doel, namelijk het aantal jongeren dat begint met roken verminderen, en het middel,
de standaardverpakkingen. De Staatssecretaris schrijft dat uit onderzoek blijkt dat
zowel jongeren als volwassenen neutrale verpakkingen minder aantrekkelijk vinden.
Maar onduidelijk is hoe de neutrale verpakking het koopgedrag beïnvloedt. Zorgt een
minder aantrekkelijke verpakking ervoor dat er minder sigaretten verkocht en dus gerookt
worden? En is dat ook specifiek het geval voor jongeren?

2

In de nota van toelichting wordt een aantal voorbeelden van landen genoemd waarbij
de neutrale verpakking deel uitmaakt van een breder pakket aan samenhangende maatregelen
om tabaksgebruik tegen te gaan. Is er bij die landen gemeten wat het effect van de
invoering van de neutrale verpakking is? Zijn er in die landen minder jongeren gaan
roken dan in de jaren daarvoor? De leden van de VVD-fractie zijn van mening dat het
belangrijk is om de effecten van genomen maatregelen goed te monitoren. In het preventieakkoord
is afgesproken dat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) jaarlijks
over de voortgang van de uitvoering van de preventiemaatregelen rapporteert en een
aantal relevante leefstijlindicatoren in beeld brengt. Zal in die monitor ook naar
het effect van separate maatregelen gekeken worden, bijvoorbeeld voor de standaardverpakkingen?

3

Voorts blijkt uit de brief dat de Staatssecretaris overweegt de neutrale verpakkingen
voor sigaren en elektronische dampwaar in 2022 in te voeren. De leden van de VVD-fractie
zouden willen weten welke overweging dit betreft. Van de zeven landen die neutrale
verpakkingen hebben ingevoerd hebben slechts drie landen ook de sigaren meegenomen.
Wat waren de redenen van de andere vier landen om de neutrale verpakking juist niet
voor de sigaren te laten gelden? Is er in die landen bewijs gevonden dat jongeren
de overstap hebben gemaakt van sigaretten naar sigaren? Is er bewijs dat jongeren
overstappen naar sigaren en e-sigaretten als deze uitgezonderd worden van neutrale
verpakking? Heeft de neutrale verpakking in Ierland, Australië of Nieuw-Zeeland geleid
tot een lager gebruik in sigaren? Klopt het dat het ministerie nog een onderzoek gaat
doen naar de neutrale verpakking voor sigaren en elektronisch dampwaar? Speelt proportionaliteit
een rol in het onderzoek dat VWS gaat uitvoeren naar neutrale verpakkingen voor deze
productgroepen? Wanneer kan de Kamer de resultaten van het onderzoek verwachten?

4

De Staatssecretaris heeft in het debat over het preventieakkoord een toezegging gedaan
om onderzoek te doen naar de effecten van e-sigaretten, zowel naar de schadelijke
effecten, als ook naar de positieve effecten, zoals bijvoorbeeld het vergemakkelijken
van het stoppen met roken. De leden van de VVD-fractie gaan ervan uit dat de onderzoeksopzet
over de e-sigaretten eerst langs de Kamer zal gaan voordat de opdracht verstrekt wordt.
Kan de Staatssecretaris dit bevestigen?

5

Tot slot, uit de nota van toelichting blijkt dat er in de ministeriële regeling nog
een aantal zaken vastgesteld moet worden. Op dit moment kan de Nederlandse Voedsel-
en Warenautoriteit (NVWA) nog geen uitspraak doen over de benodigde capaciteit voor
toezicht en uitvoering, omdat dit besluit zich beperkt tot het verduidelijken van
een rechtsgrondslag. Juist omdat na deze verduidelijking een ministeriële regeling
wordt opgesteld teneinde uniforme verpakkingen te realiseren, zou nu toch iets gezegd
moeten kunnen worden over de benodigde capaciteit? In de ministeriële regeling worden
de nadere verpakkingseisen opgenomen. Uit de nota van toelichting blijkt dat zoveel
mogelijk zal worden aangesloten op de geldende eisen in andere landen. Hoe moeten
de leden van de VVD-fractie in dit geval «zoveel mogelijk» interpreteren? Waar verwacht
de Staatssecretaris de afwijkingen? Ook zal in de ministeriële regeling een uitverkoopregeling
worden opgenomen met een termijn die redelijk is om de bestaande voorraden te kunnen
verkopen. Deze leden zouden graag van de Staatssecretaris willen vernemen hoe bepaald
wordt wat een «redelijke termijn» is.

Vragen en opmerkingen van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van het ontwerpbesluit houdende wijziging
van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met invoering van standaardverpakking
voor sigaretten en shagtabak en zij hebben hierover nog de nodige vragen en opmerkingen.

6

De leden van de PVV-fractie delen de mening dat zoveel mogelijk voorkomen moet worden
dat jongeren beginnen met roken. Toch zetten deze leden vraagtekens bij de doeltreffendheid
van sommige maatregelen, immers de effectiviteit van eerdere ingevoerde verpakkingseisen
zijn nooit geëvalueerd. Waarom heeft de Staatssecretaris ervoor gekozen om nieuwe
verpakkingseisen zonder de toegezegde evaluatie van de eerder ingevoerde verpakkingseisen
door te voeren?

7

De Staatssecretaris wil dat geen enkele jongere meer tabaks- of aanverwante producten
gebruikt. Welke producten bedoelt de Staatssecretaris met aanverwante producten?

8

De leden van de PVV-fractie lezen dat overwogen wordt neutrale verpakkingen voor sigaren
en e-sigaretten door middel van andere regelgeving in 2022 te laten ingaan. Komt er
in deze regelgeving een uitzondering voor de zware sigaren? De Staatssecretaris heeft
deze zware sigaren eerder uitgezonderd van de verplichting van de gecombineerde gezondheidswaarschuwingen
omdat deze sigaren hoofdzakelijk door een kleine groep oudere consumenten gerookt
wordt. Een speciale monitor zou ontwikkelingen voor wat betreft het gebruik onder
jongeren in de gaten houden. Genoemde leden vragen of de uitkomsten van de monitor
en/of de Europese barometer bekend zijn.

9

De leden van de PVV-fractie zijn verbaasd dat de Staatssecretaris de neutrale verpakkingen
ook wil doorvoeren voor e-sigaretten. Klopt het dat geen enkele EU-lidstaat neutrale
verpakkingen voor e-sigaretten heeft ingevoerd?

10

Is de Staatssecretaris bereid om de uitkomsten van het onderzoek naar de e-sigaret
af te wachten voordat hij neutrale verpakkingen voor e-sigaretten verplicht stelt?
Zo nee, waarom niet? Klopt het dat een roker die volledig overstapt op een e-sigaret
minder gezondheidsrisico’s loopt dan een roker die blijft roken? Zo ja, is het dan
niet de taak van de Staatssecretaris om rokers voor te lichten over dit minder schadelijke
alternatief?

Vragen en opmerkingen van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben met instemming kennisgenomen van het ontwerpbesluit
houdende wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met invoering van
standaardverpakking voor sigaretten en shagtabak. Genoemde leden zien met tevredenheid
dat met deze wijziging de wens van deze leden om tot neutrale standaardverpakkingen
te komen werkelijkheid wordt, zoals ook al was beoogd met het aangenomen amendement
van de leden Bruins Slot en Volp in 2016.1 Overgaan tot neutrale verpakkingen sluit wat de leden van de CDA-fractie betreft
als onderdeel van een breder pakket aan maatregelen goed aan bij de doelstellingen
van de rookvrije generatie. Deze leden hebben wel nog enkele vragen bij de precieze
uitwerking van dit besluit en de toelichting daarop.

11

De leden van de CDA-fractie vragen welke aanbevelingen de NVWA heeft meegegeven voor
de nog op te stellen ministeriële regeling.

12

In de Factsheet generieke tabakverpakkingen van het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging
(update 2019) worden enkele factoren vermeld die de impact van generieke verpakkingen
kunnen beïnvloeden. Zo zouden tabaksfabrikanten hun producten kunnen aanpassen om
de effecten van de generieke verpakking op te vangen. De leden van de CDA-fractie
vragen op welke wijze dergelijk ongewenst gedrag van de tabaksfabrikanten voorkomen
zal worden. Worden varianten op merknamen bijvoorbeeld verboden of beperkt? En wordt
het fabrikanten verboden (tijdelijk) meer tabak voor dezelfde prijs aan te bieden
door bijvoorbeeld een extra sigaret in een pakje toe te voegen of door de sigaretten
langer te maken?

13

Genoemde leden vragen wat het standpunt van de Staatssecretaris is met betrekking
tot het eventueel invoeren van «dissuasive sticks» als mogelijk volgende stap na de
invoering van standaardverpakkingen. Zijn er onderzoeken bekend of het minder aantrekkelijk
maken van sigaretten ook kan leiden tot het minder aantrekkelijk maken van roken?
Wanneer verwacht de Staatssecretaris over deze mogelijke vervolgstap te kunnen besluiten?

14

De leden van de CDA-fractie vragen wat het standpunt is van de Staatssecretaris met
betrekking tot het werken met een verplichte bijsluiter met informatie over stoppen
met roken in tabaksverpakkingen. Klopt het dat uit Canadees onderzoek blijkt dat deze
bijsluiters het stoppen met roken bevorderen en ondersteunen doordat het zelfvertrouwen
om te kunnen stoppen toeneemt?

Vragen en opmerkingen van de D66-fractie

De leden van de fractie van D66 hebben met interesse kennisgenomen van het ontwerpbesluit
houdende wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met invoering van
standaardverpakking voor sigaretten en shagtabak. Deze leden zijn voorstander van
het grootbrengen van een rookvrije generatie en het invoeren van standaardverpakkingen
is daarbij een volgende belangrijke stap. Genoemde leden hebben nog enkele vragen.

15

In het tijdpad staat de datum van 1 juli 2020 voor invoering van de standaardverpakking.
Kan de Staatssecretaris onderbouwen hoe hij ervoor zorgt dat deze deadline ook gehaald
wordt? Wanneer verwacht de Staatssecretaris dat de regelgeving wordt genotificeerd
bij de Europese Commissie?

16

In de ministeriële regeling wordt een overgangsbepaling met uitverkooptermijn opgenomen.
Er wordt gesproken over «een termijn die redelijk is om de voorraden van al geproduceerde
producten te kunnen verkopen». Wat ziet de Staatssecretaris als een redelijke termijn?
In Australië, dat in 2012 als eerste overging tot de invoering van standaardverpakkingen,
is toentertijd gekozen voor een uitverkooptermijn van drie maanden. Dat bleek een
passende termijn. Vindt de Staatssecretaris dat ook een redelijke termijn in de Nederlandse
situatie? Zo nee, waarom niet?

17

Zoals in de nota van toelichting is aangegeven heeft het voorliggende ontwerpbesluit
alleen betrekking op het standaardiseren van de verpakking van sigaretten en shag.
Er worden geen (aanvullende) regels gesteld aan het uiterlijk van het tabaksproduct
zelf. Maar in het preventieakkoord is op pagina 19 vastgelegd dat bij gestandaardiseerde
verpakkingen hoort dat ook de sigaretten een neutraal uiterlijk hebben. Kan de Staatssecretaris
uitleggen waarom dit niet meteen is meegenomen? Op welke termijn wordt ook het uiterlijk
van de sigaretten zelf neutraal?

Vragen en opmerkingen van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van het ontwerpbesluit. Deze leden
hebben naar aanleiding van het ontwerpbesluit onderstaande opmerkingen en vragen.

De leden van de SP-fractie vinden de keuze om over te gaan tot het minder aantrekkelijk
maken van tabaksverpakkingen een goede stap om ervoor te zorgen dat roken minder aantrekkelijk
wordt gemaakt. Genoemde leden lezen dat de precieze uitwerking van de aan de standaardverpakking
te stellen eisen per ministeriële regeling wordt vastgelegd.

18

Deze leden vragen in dat kader wanneer deze ministeriële regeling ongeveer wordt verwacht
en of er reeds meer duidelijkheid gegeven kan worden met betrekking tot de eisen die
daarin gesteld zullen worden (ter specificering van de brede genoemde eisen: kleur,
elementen en aanduidingen).

19

Het verbaast de leden van de SP-fractie tegelijkertijd dat er gekozen wordt om deze
regels alleen te laten gelden voor sigaretten en shagtabak en dus (nog) niet voor
sigaren en aanverwante producten, waaronder e-sigaretten. Kan worden toegelicht waarom
precies deze keuze/dit onderscheid is gemaakt?

20

Kan daarnaast worden aangegeven of er op termijn sowieso eisen aan de standaardverpakking
van sigaren en e-sigaretten zullen worden gesteld of dat dit op dit moment nog niet
duidelijk is? En zo ja, waar hangt deze keuze precies van af?

21

Er wordt verwacht dat door middel van het voorliggende ontwerpbesluit jongeren minder
geneigd zullen zijn om te starten met roken en dat het ontwerpbesluit zal bijdragen
aan een daling van de rookprevalentie, zo lezen de leden van de SP-fractie. Genoemde
leden zijn benieuwd naar de te verwachten daling van de rookprevalentie, en vragen
of hiervan een inschatting te maken is.

22

Bestaat er daarnaast het voornemen om de ontwikkelingen van de rookprevalentie naar
aanleiding van het voorgestelde ontwerpbesluit te monitoren, zo vragen deze leden.

23

De leden van de SP-fractie hebben al om een toelichting gevraagd op de te verwachten
daling van de rookprevalentie ten gevolge van voorliggend ontwerpbesluit. Deze leden
begrijpen uit de resultaten van wetenschappelijk onderzoek dat de effecten per doelgroep
(te weten experimentele rokers, niet-rokers en bestaande rokers) op verschillende
aspecten/om verschillende redenen worden gerealiseerd; zo lijkt bij de ene groep vooral
resultaat te worden bereikt door een slechtere smaak- en kwaliteitsassociatie door
de standaardverpakking terwijl bij een andere doelgroep de verpakkingen leiden tot
een verminderde intentie om tabak te gaan kopen. De leden van de SP-fractie vragen
of er met de invoering van de eisen aan de standaardverpakking verschillende effecten
en resultaten worden verwacht voor de verschillende doelgroepen.

24

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zal toezicht houden op de eisen die zullen
worden gesteld aan de standaardverpakkingen en houdt momenteel al toezicht op de nu
al geldende eisen.

De leden van de SP-fractie ontvangen graag een overzicht van de geconstateerde overtredingen
van deze regels en daarop genomen maatregelen in de afgelopen vijf jaar.

25

Aangegeven wordt dat in het Nationaal Preventieakkoord is opgenomen dat in het kader
van neutrale verpakkingen neutrale eisen aan het uiterlijk van sigaretten en sigaren
zelf worden gesteld. De leden van de SP-fractie lezen dat «mocht hiertoe worden besloten
dan worden die eisen uitgewerkt op basis van een wetsvoorstel». Genoemde leden vragen
daarom waar precies het besluit van afhangt of er wordt overgegaan op het stellen
van eisen aan het uiterlijk van sigaretten en sigaren en wanneer hierover meer duidelijkheid
zal bestaan.

26

De leden van de SP-fractie begrijpen dat er reeds in meerdere landen eisen gelden
met betrekking tot de standaardverpakking. Graag ontvangen deze leden een overzicht
van de eisen die in de betreffende landen gelden, inclusief een toelichting op de
punten waarop de eisen die zullen gelden in Nederland (en zullen worden vastgelegd
in de ministeriële regeling) verschillen dan wel overeenkomen ten opzichte van die
eisen. Genoemde leden steunen het besluit om te streven naar een zo groot mogelijke
uniformiteit.

27

De leden van de SP-fractie vragen wel waarom ervoor is gekozen om de regelgeving in
het Verenigd Koninkrijk, Hongarije, Frankrijk en Noorwegen te volgen om een neutrale
verpakking verplicht te stellen voor sigaretten en shag en niet de regels te volgen
zoals die gelden in Australië, Nieuw-Zeeland en Ierland om de neutrale verpakkingseisen
toe te passen op alle tabaksproducten.

28

Aangegeven wordt dat bij de ministeriële regeling ook overgangsmaatregelen zullen
worden vastgesteld. Graag ontvangen de leden van de SP-fractie een toelichting op
de overgangsmaatregelen waaraan precies gedacht wordt. Hoelang zal bijvoorbeeld de
overgangstermijn gaan duren?

29

Daarnaast krijgen deze leden graag toegelicht waarom er niet voor wordt gekozen om
ook eisen te stellen aan uitingen van het logo in reclame in speciaalzaken (die onder
de uitzondering van het uitstalverbod vallen) of in vakbladen.

30

Het is op dit moment nog niet mogelijk om vast te stellen of een uitbreiding van de
benodigde capaciteit van de NVWA met betrekking tot toezicht en uitvoering nodig zal
zijn. De leden van de SP-fractie vragen of dit wel inzichtelijk wordt gemaakt bij
het verschijnen van de ministeriële regeling en of op basis van die gegevens ook besluiten
over die benodigde capaciteit worden genomen. Deze leden ontvangen daarnaast graag
de aanbevelingen die de NVWA heeft gedaan aangaande de voorbereiding van de te ontwikkelen
ministeriële regeling.

31

Is een inschatting te maken van de te verwachten kosten met betrekking tot de eventuele
juridische procedures die gestart zullen worden door tabaksproducenten, zo vragen
de leden van de SP-fractie.

Vragen en opmerkingen van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie hebben met veel interesse kennisgenomen van het voorstel
om het Tabaks- en rookwarenbesluit te wijzigen in verband met invoering van standaardverpakking
voor sigaretten en shagtabak. Genoemde leden steunen de maatregelen van de Staatssecretaris
die ervoor zorgen dat minder jongeren beginnen met roken. Door het invoeren van een
standaardverpakking moet de aantrekkelijkheid van sigaretten en shag sterk worden
verminderd. Deze leden maken graag van de mogelijkheid gebruik om de volgende vragen
te stellen.

32

De leden van de SGP-fractie constateren dat de standaardverpakking is ingevoerd in
diverse landen binnen en buiten Europa. In landen als Australië, Ierland, Noorwegen
en het Verenigd Koninkrijk maakt de neutrale verpakking deel uit van een breder pakket
aan samenhangende maatregelen om tabaksgebruik tegen te gaan. De regering heeft in
2014 bij de Europese onderhandelingen over de Tabaksproductenrichtlijn ingezet op
de vrije keuze voor lidstaten om verdergaande verpakkingseisen te stellen, naast de
verplichte informatieve boodschap, de algemene waarschuwing en de gecombineerde gezondheidswaarschuwing.
De leden van de SGP-fractie steunen deze lijn. Genoemde leden vragen echter wel of
de Staatssecretaris, nu er ook in Nederland een standaardverpakking wordt ingevoerd,
pogingen onderneemt om Europa-brede afstemming te bereiken over het invoeren van de
standaardverpakking.

33

De leden van de SGP-fractie constateren dat de maatregel gaat gelden voor alle sigaretten
en shag die in Nederland in de handel zijn of worden gebracht. Deze leden wijzen erop
dat op luchthavens in de belastingvrije zone vaak grote hoeveelheden shag en sigaretten
worden verkocht. Genoemde leden vragen of de regels met betrekking tot de standaardverpakking
ook voor deze taxfree zones gaan gelden. Daarnaast vragen zij of de standaard buitenverpakking
ook geldt voor pakketten met grotere hoeveelheden sigaretten («sloffen»).

II. REACTIE VAN DE STAATSSECRETARIS

Antwoorden op vragen en opmerkingen van de VVD-fractie

1

Minder aantrekkelijkere verpakkingen zorgen ervoor dat er minder sigaretten worden
verkocht en dus gerookt worden. Dit geldt specifiek voor jongeren. Neutrale verpakkingen
beïnvloeden het koopgedrag. De kleur Pantone 448 C, die ik voornemens ben te kiezen
voor de verpakking, is een mengeling van donkerbruin, olijfgroen en grijs en wekt
vergeleken met andere kleuren een zekere afkeer op, zo blijkt uit een consumenten
en marktonderzoek uitgevoerd door GfK Bluemoon in opdracht van de Australische regering
in 2011.2 Deze kleur blijkt zo onaantrekkelijk dat de bewustwording wordt versterkt dat het
om een schadelijk product gaat. Verder blijkt uit een recente studie over tabaksproducten
waarin 51 gevalideerde wetenschappelijke onderzoeken zijn gewogen, dat er voldoende
bewijs is om te stellen dat jongeren, maar ook volwassenen, neutrale verpakkingen
minder aantrekkelijk vinden dan merkverpakkingen, dat de smaak en kwaliteit van het
product lager wordt ingeschat, dat deze producten schadelijker worden ingeschat dan
producten met merkverpakkingen als de neutrale verpakking een donkere kleur heeft
en dat er aanwijzingen zijn dat jongeren minder geneigd zijn om met roken te beginnen.3 Deze studie stelt dat er bewijs is dat de neutrale verpakking ertoe kan bijdragen
dat de rookprevalentie afneemt. Dit wordt bevestigd in de Factsheet van het Trimbos-instituut
van 2019.4 Aanvullend is geconcludeerd dat er aanwijzingen zijn dat een standaardverpakking
de intentie vermindert om tabak te gaan kopen en dat de standaardverpakking rokers
stimuleert minder te roken dan wel te stoppen met roken.

2

Het Trimbosinstituut heeft in juni 2019 een update van de Factsheet generieke tabaksverpakkingen
uit 2015 uitgebracht en geeft aan dat er vooral onderzoek is verschenen over de effecten
van de invoering van neutrale verpakkingen in Australië. In navolging van Australië
hebben meer landen neutrale verpakkingen ingevoerd maar naar de ervaringen in deze
landen is nog niet veel onderzoek verschenen. Op grond van de beschikbare gegevens
concludeert het Trimbos dat de neutrale verpakking ervoor zorgt dat tabaksproducten
minder aantrekkelijk worden, zowel onder volwassenen als onder jongeren en dat het
bewustzijn van de schadelijkheid van het roken vergroot wordt. Tevens zijn er aanwijzingen
dat de neutrale verpakkingen bijdragen aan minder roken en aan meer stoppogingen.

Het RIVM zal jaarlijks over de voortgang van de uitvoering van de maatregelen rapporteren
en een aantal relevante leefstijlindicatoren in beeld brengen. Die rapportage zal
geen betrekking hebben op de effectiviteit van separate maatregelen uit het preventieakkoord
zoals neutrale verpakkingen. Eens in de vier jaar zal het RIVM op basis van de voortgang
van de akkoordafspraken, ontwikkeling van de leefstijlindicatoren en effectiviteit
van de maatregelen berekenen wat de impact van het akkoord per thema wordt richting
2040.

3

De overweging om neutrale verpakkingen voor sigaren en elektronische dampwaar in 2022
in te voeren, betreft niet de vraag óf neutrale verpakkingen voor sigaren en elektronische
dampwaar ingevoerd gaan worden maar de datum waarop. Alle tabaks- en aanverwante producten
zijn schadelijk. Ik wil daar geen onderscheid in maken. Hoewel in landen waar de neutrale
verpakking alleen voor sigaretten geldt nog geen hard bewijs is gevonden dat jongeren
de overstap naar sigaren of e-sigaretten hebben gemaakt, ben ik van mening dat wanneer
sigaren uitgezonderd zouden worden van neutrale verpakkingen de kans bestaat dat de
tabaksindustrie sigaren aantrekkelijker gaat maken en dat jongeren om die reden zullen
beginnen met het roken van sigaren. Bovendien worden cigarillo’s, dit zijn kleine
sigaartjes met een gewicht van minder dan 3 gram, nu al verkocht in kleine verpakkingen
van bijvoorbeeld 5 stuks. Cigarillo’s zijn te koop met smaakjes en zijn relatief goedkoop.
Cigarillo’s kunnen daarom een interessant product zijn omdat smaakjes in sigaretten
niet meer zijn toegestaan. Producten die nu niet populair zijn onder jongeren, zoals
wordt beweerd van sigaren zwaarder dan 3 gram, kunnen dat na verloop van tijd wel
worden. Zo is het ook gegaan met bijvoorbeeld gin en wodka, producten die eerst alleen
door ouderen werden gedronken en nu aantrekkelijk en interessant worden bevonden door
jongeren en volop in allerlei mixdrankjes voor jongeren worden gebruikt. Het is moeilijk
aan te geven of de neutrale verpakking van sigaren in Ierland, Australië of Nieuw-Zeeland
heeft geleid tot een lager gebruik van sigaren. Sigaren worden in die landen te weinig
gebruikt om betrouwbare prevalentiecijfers daarover te geven. Redenen om de neutrale
verpakking wel voor sigaretten maar niet voor sigaren te laten gelden, zijn voor bijvoorbeeld
het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen dat zij sigaren als een ander product zien dat
minder wordt gebruikt. In Frankrijk worden daarentegen wel neutrale verpakkingen voor
sigaren ingevoerd. Deze treden een half jaar later in werking dan de neutrale verpakking
voor sigaretten.

De e-sigaret is bezig met een opmars in populariteit onder jongeren. In de Verenigde
Staten neemt dit zorgwekkende proporties aan en de federale regering heeft maatregelen
aangekondigd om de populariteit van de e-sigaret onder jongeren te verlagen. Neutrale
verpakkingen dragen bij aan een vermindering van de aantrekkelijkheid onder jongeren.
Een separaat onderzoek naar de neutrale verpakking van elektronische dampwaar en sigaren
zal niet worden uitgevoerd en is ook niet uitgevoerd in andere landen. Een daling
van het gebruik van rookwaren wordt steeds veroorzaakt door een samenhangend pakket
van maatregelen. Zo heeft de neutrale verpakking in Australië (waar de standaardverpakking
voor sigaretten en sigaren gelijktijdig met grotere gezondheidswaarschuwingen, campagnes
en accijnsverhogingen is ingevoerd) geleid tot een lager gebruik van sigaren5. Wel wordt gekeken welke eisen aan de neutrale verpakkingen voor elektronische sigaretten
zullen worden gesteld. Deze eisen zullen in samenspraak met het RIVM, het Trimbos
en de NVWA worden opgesteld. In tegenstelling tot de neutrale verpakkingseisen aan
sigaretten, shag en sigaren, zijn hier geen voorbeelden van in andere landen. Bij
het opstellen van standaardverpakkingseisen voor sigaren zal worden gekeken naar de
eisen in de landen die deze maatregel al eerder voor sigaren hebben ingevoerd.

4

Ik heb het Trimbos gevraagd om een nieuwe stand van zaken van de wetenschappelijke
kennis over de elektronische sigaret te geven. Hierin zal naast de laatste wetenschappelijke
inzichten over schadelijkheid ook de rol van de e-sigaret als stoppen-met-roken-middel,
en de aantrekkelijkheid van het product voor jongeren door onder andere zoete smaakjes
worden meegenomen. Dit onderzoek zal ik voor het einde van het jaar met uw Kamer delen.

5

De benodigde capaciteit voor de NVWA om het toezicht op de naleving van alle maatregelen
uit het preventieakkoord voor te bereiden wordt door de NVWA geschat op 3,5 fte. De
neutrale verpakkingen maken hier onderdeel van uit. Dit wordt in de toelichting op
de ministeriële regeling standaardverpakkingen beschreven. De landen waar standaardverpakkingen
al eerder zijn ingevoerd, zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, hebben als voorbeeld
gediend voor de neutrale verpakkingseisen die in Nederland aan sigaretten en shagtabak
worden gesteld. In de toelichting op de ministeriële regeling wordt verduidelijkt
waarom tot bepaalde keuzes is gekomen, ook als het gaat om de redelijke termijn die
is gekoppeld aan de uitverkoopregeling. Bij het bepalen van die redelijke termijn
wordt een vergelijking gemaakt met andere uitverkoopregelingen die gekoppeld zijn
aan regels die inhouden dat verpakkingen moeten worden aangepast. Indien in die gevallen
de termijn voldoende is gebleken om bestaande voorraden te verkopen, dan kan die termijn
redelijk worden geacht. Doorgaans komt een redelijke uitverkoopregeling neer op een
jaar.

Antwoorden op vragen en opmerkingen van de PVV-fractie

6

In het Nationaal Preventieakkoord6 is afgesproken dat wordt ingezet op het realiseren van een rookvrije generatie in
2040. Dat betekent dat vanaf 2040 geen jongere meer rookt en dat het aantal rokers
onder Nederlanders van 18 jaar en ouder is teruggedrongen tot minder dan 5%.

Aangezien ik een rookvrije generatie wil realiseren, wil ik het afgesproken pakket
aan maatregelen inclusief neutrale verpakkingen, dat door het RIVM is doorgerekend,
onverkort invoeren. Een onderzoek naar de effectiviteit van de eerder ingevoerde verpakkingseis
zal de planning van de uitvoering van het preventieakkoord in gevaar brengen. Daar
komt bij dat verschillende onderzoeken (o.a. van het RIVM7) de effectiviteit en haalbaarheid van een tabaksontmoedigingsbeleid bestaande uit
meerdere maatregelen die met elkaar samenhangen al onderschrijven. De introductie
van de standaardverpakking is hier onderdeel van en daarom heb ik afgezien van een
nadere evaluatie van de bestaande verpakkingseisen.

7

Met aanverwante producten worden elektronische dampwaar en voor roken bestemde kruidenproducten
bedoeld. Onder elektronische dampwaar wordt verstaan: de elektronische sigaret, navulverpakkingen,
elektronische sigaretten zonder nicotine, navulverpakkingen zonder nicotine en patronen
zonder nicotine.

8

Er komt in de regelgeving voor neutrale verpakkingen voor sigaren geen uitzondering
voor de zware sigaren. Ik heb ook geen uitzondering gemaakt voor deze sigaren in de
regeling nadere verpakkingseisen, waar ik de glitter en glamour verpakkingen voor
tabaksproducten heb verboden8. De verpakkingseisen voor sigaren zijn gerechtvaardigd uit het oogpunt van de volksgezondheid
en ook aan de eisen van het evenredigheidsbeginsel is voldaan.9 Ik zie niet in waarom de in het onderzoek van het Trimbos beschreven mechanismen
– de verminderde aantrekkelijkheid van neutrale verpakkingen ten opzichte van merkpakjes,
de vergrote zichtbaarheid van gezondheidswaarschuwingen op generieke verpakkingen,
de verminderde intentie om te kopen of te proberen bij neutrale verpakkingen en de
aanwijzingen dat neutrale verpakkingen effect hebben op rookgedrag – niet ook zouden
gelden voor sigaren. Er wordt geen speciale monitor ingesteld die de ontwikkelingen
in het sigarengebruik onder jongeren zal onderzoeken. Ik wijs de leden van de PVV-fractie
hiervoor mede naar het antwoord op vraag 3 van de VVD -fractie.

9

Het klopt dat andere lidstaten nog geen neutrale verpakkingen voor elektronische dampwaar
hebben ingevoerd. De doelstelling van het preventieakkoord is het creëren van een
rookvrije generatie. Hierin is ook geen ruimte voor elektronische dampwaar. Elektronische
dampwaar is immers schadelijk en kan ervoor zorgen dat jongeren verslaafd raken aan
nicotine. Daarbij is er in toenemende mate zorg over de populariteit van de e-sigaret
met en zonder nicotine onder jongeren. Daarom is ervoor gekozen neutrale verpakkingen
ook voor deze producten in te voeren.

10

In het plenaire debat over het preventieakkoord heb ik aangegeven dat het toegezegde
onderzoek naar de e-sigaret geen vertraging betekent voor de onderdelen in het Preventieakkoord
die zien op maatregelen rond e-sigaretten. Uit eerder onderzoek van het RIVM is gebleken
dat als een roker helemaal overstapt op de elektronische sigaret dit minder schadelijk
is dan het roken van de reguliere sigaret. Uit hetzelfde onderzoek blijkt echter dat
veel gebruikers tegelijkertijd ook de reguliere sigaret blijven gebruiken. Via de
websites van het RIVM en het Trimbos is veel informatie te vinden over de schadelijkheid
van de e-sigaret.

Antwoorden op vragen en opmerkingen van de CDA-fractie

11

Een concept van de regeling neutrale verpakkingen voor sigaretten en shagtabak is
voorgelegd aan de NVWA voor de uitvoering en handhavingstoets. De NVWA is van mening
dat de regeling handhaafbaar en uitvoerbaar is, mits aanbevelingen ter verduidelijking
van enkele artikelen zouden worden overgenomen. De gevraagde verduidelijkingen zijn
verwerkt, zodat voorkomen wordt dat er ruimte voor de fabrikant bestaat om toch onderscheidende
kenmerken aan zijn verpakkingen te geven. Het voorstel geeft voor de NVWA geen aanleiding
tot het maken van opmerkingen in het kader van de fraudebestendigheid.

12

Met de standaardverpakking wordt eenheid bereikt in de uitstraling van verpakkingen
van sigaretten en shagtabak, waardoor reclame voor deze tabaksproducten via de verpakking
tot een minimum wordt beperkt. Deze eisen hebben betrekking op de toegestane kleur,
lettertype en -grootte en andere aanduidingen op de verpakkingen van sigaretten en
shagtabak.

Er zal geen mogelijkheid meer zijn om met kleuren en beeldmerken extra aandacht te
trekken voor het product en jongeren en andere kwetsbare groepen te verleiden tot
het roken. Slechts datgene dat geregeld is, is toegestaan. Aan de merknaam en merkvariant
worden eisen gesteld. Het is bijvoorbeeld enkel toegestaan dat de eerste letter van
elk woord van de merknaam of merkvariant met een hoofdletter wordt geschreven. In
het geval van een afkorting is het toegestaan de afkorting volledig in hoofdletters
op te nemen. In de Tabaks- en rookwarenwet is vastgelegd dat één pakje minimaal 20
sigaretten mag bevatten. Voor shagtabak is dit 30 gram. Daarnaast zijn er minimum
eisen zowel aan de lengte als aan de breedte van de verpakkingen van sigaretten gesteld
en aan de dimensies van de afbeeldingen op de verpakking van sigaretten, zodat een
kleiner formaat sigaretten wordt ontmoedigd. Het wordt fabrikanten daarentegen niet
verboden een extra sigaret in een pakje toe te voegen of sigaretten langer te maken.

13

Er is geen directie evidentie dat dissuasive sticks ofwel afstotende sigaretten leiden
tot minder roken, omdat deze sigaretten nog nergens zijn ingevoerd. Een aantal studies
geeft wel indicaties dat het gebruik van afstotende sigaretten kan leiden tot minder
roken. Een kwantitatieve studie uit Frankrijk bijvoorbeeld laat zien dat in vergelijking
met de gewone sigaret, een afstotende (grijze) sigaret tieners waarschijnlijk zou
afstoten om te beginnen met roken en rokers zou motiveren om te minderen of te stoppen
met roken.10 In het Nationaal Preventieakkoord is benoemd dat rookwaren vanaf 2020 verpakt worden
in neutrale verpakkingen. Ook is hierin vastgelegd dat de sigaretten zelf een neutraal
uiterlijk krijgen. Wetgeving hieromtrent is in voorbereiding en sluit aan bij aanbevelingen
van de WHO betreffende standaardverpakkingen. Hierin wordt verwezen naar de regelgeving
in Australië, waar ook een standaardverpakking voor de sigaret zelf is ingevoerd,
omdat een neutrale verpakking van sigaretten kan leiden tot het minder aantrekkelijk
maken van roken.11 De verwachting is dat wetgeving hierover in 2022 in werking kan treden.

14

Het klopt dat uit Canadees onderzoek blijkt dat een bijsluiter het stoppen met roken
bevordert en ondersteunt doordat het zelfvertrouwen om te kunnen stoppen toeneemt.12 De huidige Tabaks- en rookwarenregelgeving bevat momenteel echter geen mogelijkheid
tot het toevoegen van aanvullende materialen, waaronder bijsluiters met informatie
over stoppen met roken. Een verplichting om een bijsluiter die het stoppen met roken
bevordert aan een verpakking toe te voegen vereist een wijziging van deze Tabaks-
en rookwarenregeling, en heeft op dit moment geen prioriteit.

Antwoorden op vragen en opmerkingen van de D66-fractie

15

Na de voorhangprocedure kan het ontwerpbesluit naar de Raad van State gezonden worden
voor advies. Na het verwerken van dit advies kan het ontwerpbesluit worden gepubliceerd.
Het ontwerp voor de ministeriële regeling is inmiddels ter notificatie aangeboden
bij de Europese Commissie en de internetconsultatie is gestart op 8 oktober. Hoewel
ik niet over al deze processen de volledige controle heb, heb ik er vertrouwen in
dat beide trajecten op tijd afgerond zijn en tijdig worden gepubliceerd.

16

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik de leden van de D66-fractie naar het antwoord
op vraag 5 van de VVD.

17

Voor het voorschrijven van een standaardverpakking voor sigaretten en shagtabak is
het nodig de grondslag in het Tabaks- en rookwarenbesluit aan te vullen en een ministeriële
regeling op te stellen. Een wijziging op wetsniveau is niet nodig; de grondslag om
bij of krachtens amvb nadere verpakkingseisen te stellen aan tabaksproducten bestaat
al in de Tabaks- en rookwarenwet. Voor regels aan de vormgeving van sigaretten bestaat
echter nog geen grondslag in de wet; die zal met een wetswijziging gecreëerd moeten
worden. Dit kost tijd. Om die reden, maar ook omdat op dit moment al meerdere wetswijzigingen
in voorbereiding zijn, wordt beoogd dat de wetswijziging die noodzakelijk is om gestandaardiseerde
eisen aan de sigaretten zelf te stellen, in 2022 gereed is.

Antwoorden op vragen en opmerkingen van de SP-fractie

18

Het ontwerpbesluit beschrijft op hoofdlijnen de eisen waaraan de verpakkingen dienen
te voldoen en deze gaan onder meer in op de vereiste kleur van het pakje, het gebruik
van hoofd- en kleine letters, het lettertype en andere eisen. De nadere eisen die
aan de standaardverpakkingen van sigaretten en shagtabak worden gesteld, worden ingevuld
per ministeriële regeling. Op dit moment is deze regeling ter notificatie gestuurd
aan de Europese Commissie. Ook de internetconsultatie is gestart. Mijn voornemen is
de ministeriële regeling met nadere eisen tegelijkertijd met het besluit per juli
2020 in werking te laten treden.

19

Sigaretten en shagtabak worden vanaf 1 juli 2020 verpakt in neutrale verpakkingen.
Vanwege de inspanningen die de benodigde wet- en regelgeving voor het verplichten
van gebruik van neutrale verpakkingen vereisen, is er eerst voor gekozen om een start
te maken met de neutrale verpakkingen van sigaretten en shagtabak. Bij het stellen
van deze eisen, konden eisen die andere landen al hebben gesteld, als voorbeeld dienen.
Eisen aan neutrale verpakkingen voor elektronische dampwaar en sigaren vergen meer
tijd. Ook voor wat betreft sigaren zal worden gekeken naar vergelijkbare regelgeving
van andere landen. De eisen die aan verpakkingen voor elektronische dampwaar worden
gesteld zullen in samenspraak met het RIVM, het Trimbos en de NVWA worden opgesteld.

Voor sigaretten en shagtabak geldt de neutrale verpakking vanaf 2020. Voor sigaren
en elektronische dampwaar is het uitgangspunt dit in 2022 in te laten gaan.

20

Voor de beantwoording van vraag 20 verwijs ik de leden van de SP-fractie naar de beantwoording
van vraag 19.

21

Uit een eerste beoordeling door het RIVM van de mogelijke impact van het Nationaal
Preventieakkoord blijkt dat de doelstelling om een rookvrije generatie te realiseren
voor volwassenen realiseerbaar is. De ambitieuze doelstelling dat 0% van de jongeren
en zwangere vrouwen nog roken is moeilijker te realiseren en het is moeilijker te
voorspellen of de aangekondigde maatregelen voldoende zijn. Volgens het RIVM zouden
voor het bereiken van 0% mogelijk nog meer maatregelen nodig kunnen zijn.

Om deze doelstelling te bereiken moet worden ingezet op een tabaksontmoedigingsbeleid
dat bestaat uit meerdere maatregelen die met elkaar samenhangen. Deze maatregelen
bestaan onder meer uit de introductie van de standaardverpakking, het uitstalverbod,
de uitbreiding van het rookverbod en het reclameverbod, het verhogen van accijnzen,
de inzet van meerjarige campagnes en toegankelijke en beschikbare zorg om mensen te
helpen bij het stoppen met roken. Gestreefd wordt naar een rookvrije generatie per
2040 waarbij geen jongere, minder dan 5% van de inwoners van Nederland van 18 jaar
en ouder en 0% van de jongeren en zwangere vrouwen rookt. Een inschatting van de te
verwachten daling van de rookprevalentie vanwege de invoering van standaardverpakkingen
voor alleen sigaretten is moeilijk te maken. Er is nog onvoldoende evidentie om te
stellen dat invoering van standaardverpakkingen een direct effect heeft op het percentage
rokers. Dit komt enerzijds omdat er nog weinig onderzoek is verschenen naar Europese
ervaringen en anderzijds doordat de standaardverpakkingen ingevoerd worden in samenhang
met andere maatregelen. Het afzonderlijke effect van standaardverpakkingen is daardoor
lastig vast te stellen. Uit een studie over de effecten van standaardverpakkingen
in Australië is wel gebleken dat los van de andere (campagne)maatregelen om tabaksgebruik
tegen te gaan, met de introductie van standaardverpakkingen nog meer aandacht kwam
voor de bewustwording van de gezondheidsschade van het roken en de motivatie om te
willen stoppen.13 Voor de verdere beantwoording van vraag 21 verwijs ik de leden van de SP-fractie
ook naar de beantwoording van vraag 1.

22

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik de leden van de SP-fractie naar het antwoord
op vraag 2 van de VVD-fractie.

23

De maatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord zijn erop te gericht te voorkomen
dat tabaksproducten aantrekkelijk, toegankelijk en beschikbaar zijn voor jongeren,
maar ook voor andere kwetsbare groepen zoals rokers die willen stoppen en ex-rokers.
Zo worden jongeren en andere groepen beschermd tegen de verleiding om te gaan roken
en de blootstelling tegen meeroken. Met name voor jongeren en de ex-rokers is het
van belang dat zij niet in de verleiding komen om (opnieuw) te beginnen met roken.
Met een niet aantrekkelijke verpakking worden deze doelgroepen minder snel in de verleiding
gebracht. Voor rokers die willen stoppen zal het effect naar verwachting minder groot
zijn. Bij deze groep heeft het roken tot gewenning en geestelijke en lichamelijke
afhankelijkheid geleid, waardoor het buitengewoon moeilijk is om die gewoonte te doorbreken.

24

De NVWA controleert bij het toezicht op de naleving van de maximumemissiewaarden voor
teer, nicotine en koolmonoxide voor sigaretten en shagtabak tevens op de naleving
van de verpakkingseisen bij de bemonsterde producten. In de periode van 2014 t/m 2018
zijn in dat kader de verpakkingen van 547 merkvarianten sigaretten en shag onderzocht.
In totaal zijn daarbij 106 boetes en 2 schriftelijke waarschuwingen gegeven voor overtredingen
van de verpakkingseisen. Deze maatregelen hadden betrekking op afwijkingen van de
eisen die gesteld worden aan de grootte, positie en vormgeving van de gezondheidswaarschuwingen
en de vermelding van het gehalte aan teer, nicotine en koolmonoxide.

25

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik de leden van de SP-fractie naar het antwoord
op vraag 13 van de CDA-fractie en vraag 17 van de D66-fractie.

26

Het streven naar een zo groot mogelijke uniformiteit met betrekking tot de standaardverpakking
onderschrijf ik. Meerdere landen hebben neutrale verpakkingen ingevoerd, zoals Frankrijk,
Australië en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast is in andere landen de regelgeving
in voorbereiding. Een overzicht overleggen van de regelgeving in deze landen heeft
naar mijn mening geen toegevoegde waarde, omdat bij het opstellen van de ministeriële
regeling, met het oog op uniformiteit, daar waar mogelijk aangesloten wordt bij de
regelgeving uit deze landen. In de toelichting op de ministeriële regeling worden
de gemaakte keuzes uitvoerig toegelicht.

27

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik de leden van de SP-fractie naar de beantwoording
van vraag 19 van de SP-fractie, vraag 13 van de fractie van het CDA en vraag 17 van
de D66-fractie.

28

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik de leden van de SP-fractie naar de beantwoording
van vraag 5 van de VVD.

29

Reclame-uitingen, zoals uitingen van het logo in speciaalzaken of in vakbladen vallen
onder artikel 5 van de Tabaks- en rookwarenwet. Een wetswijziging waarmee het reclameverbod
wordt aangescherpt is in voorbereiding en is momenteel voorgelegd aan de NVWA voor
de uitvoerings- en handhavingstoets. Daarna zal het voorstel met een internetconsultatie
aan het publiek worden voorgelegd.

30

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik de leden van de SP-fractie naar het antwoord
op vraag 11 van de CDA-fractie.

31

De te verwachten kosten met betrekking tot eventuele juridische procedures die gestart
zullen worden tegen neutrale verpakkingen door tabaksproducenten zullen bestaan uit
de gebruikelijke kosten voor rechtsbijstand. Er is geen precieze inschatting te maken
van de kosten, omdat niet op voorhand bekend is tot aan welke rechterlijke instantie
wordt doorgeprocedeerd.

Antwoorden op vragen en opmerkingen van de SGP-fractie

32

Binnen Europa zijn in Frankrijk (en het Verenigd Koninkrijk) al standaardverpakkingen
voor tabaksproducten ingevoerd. Daar waar mogelijk sluit Nederland hierop aan. Ik
verwijs de leden van de SGP-fractie voor een verdere beantwoording van deze vraag
ook naar mijn antwoord op vraag 5 van de VVD-fractie en vraag 26 van de SP-fractie.
Wanneer de gelegenheid zich voordoet, zal ik in Europees verband nog verder aandringen
op afstemming over neutrale verpakkingen van tabaksproducten. Een eerste aanzet hiertoe
wordt in ieder geval al gedaan doordat de ministeriële regeling is genotificeerd bij
de Europese Commissie in Brussel en andere lidstaten de gelegenheid wordt geboden
kennis te nemen van en te reageren op de verpakkingseisen die Nederland voornemens
is te stellen aan sigaretten en shagtabak.

33

De regels met betrekking tot de neutrale verpakkingen gaan ook gelden voor belastingvrije
zones. Met deze maatregel wordt daarin geen onderscheid gemaakt. Daarnaast gaat de
standaardverpakking gelden voor alle verpakkingen van sigaretten en shagtabak waaronder
pakjes en buidels, maar ook voor sloffen sigaretten en verpakkingen met daarin meerdere
pakjes shagtabak (buitenverpakkingen).