Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over het gevangeniswezen, het tegengaan van het binnensmokkelen van verboden spullen en de inhuur van externen

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 1 november 2019). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 45.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat door een extern ingehuurde kracht geprobeerd
is veel geld, drugs en een set lopers om sloten te forceren naar binnen te smokkelen
in de gevangenis in Zaanstad, nadat zeer recent nog een luchtdrukwapen binnen de muren
was beland?1

Antwoord 1

De persoon die heeft getracht contrabande in te voeren in het JC Zaanstad was een
bezoeker, die namens een extern bedrijf in de inrichting kwam ten behoeve van een
acquisitiegesprek. De persoon was geen ingehuurde kracht.

Penitentiaire inrichtingen (PI’s) treffen uiteenlopende maatregelen om invoer, bezit
en gebruik van contrabande tegen te gaan. In mijn brief van 11 juli jl. ben ik hier
nader op ingegaan.2 Wat dit incident betreft, constateer ik dat het samenstel van maatregelen goed heeft
gefunctioneerd. De bezoeker die de contrabande wilde invoeren, is betrapt en aangehouden
door de politie. De contrabande heeft haar bestemming niet bereikt.

Vraag 2

Wordt tot op de bodem uitgezocht door wie dit is aangestuurd en voor wie deze contrabande
was bestemd, zodat hier zo mogelijk ook gedetineerden voor gesanctioneerd kunnen worden?
Op welke wijze wordt dit aangepakt?

Antwoord 2

De politie doet strafrechtelijk onderzoek naar deze poging tot invoer van contrabande.
Daarover kan ik verder geen uitspraken doen.

Vraag 3

Erkent u dat veel gevangenispersoneel zich nog steeds overvraagd voelt, omdat de werkdruk
en het ziekteverzuim hoog blijven en de doelgroep van gedetineerden gemiddeld zwaarder
en complexer wordt?

Antwoord 3

Het werk in PI’s is complex en er wordt dan ook veel van de medewerkers gevraagd.
Ik heb veel respect voor de inzet van de DJI-medewerkers. Het is van belang dat de
personele bezetting op orde is. In mijn brief van 10 juli jl. over de voortgang van
mijn visie op de tenuitvoerlegging van straffen en de beantwoording op 19 juni jl.
van vragen van uw Kamer heb ik aangegeven welke extra inspanningen gedaan zijn om
de personele bezetting te verbeteren.3
4 Van groot belang is de sinds 2017 in gang gezette grootschalige werving van personeel,
om de uitstroom van personeel op te vangen, nieuwe vacatures in te vullen en externe
inhuur te vervangen door eigen personeel.

Ik heb hierbij ook aangegeven dat het ziekteverzuim per inrichting varieert, en dat
bij een verzuim boven de gefinancierde 7,3%, inrichtingen mogelijk in de knel komen
om alle roosterdiensten in te vullen. De inrichting moet dan de keuze maken welke
activiteiten doorgang kunnen vinden en welke niet. In inrichtingen met een hoog verzuim
wordt dit gericht aangepakt, bijvoorbeeld door een intensief verzuimbegeleidingstraject
en aandacht in de managementgesprekken.

Daarnaast zet DJI fors in op het ontwikkelen van het vakmanschap van haar medewerkers
om met de complexe doelgroep om te kunnen gaan. In het convenant dat DJI met de bonden
en de centrale ondernemingsraad heeft gesloten is aandacht voor de aanpak van werkdruk
en het versterken van de veiligheid.

Vraag 4

Krijgt u ook signalen dat er te weinig plaatsen in de Penitentiair Psychiatrische
Centra (PPC) zijn? Wat gaat u hieraan doen?

Antwoord 4

Het aantal gedetineerden met een PPC-indicatie is in de afgelopen jaren gestegen.
Daarom is het aantal PPC-plaatsen uitgebreid. In 2017 en 2018 is het aantal PPC plaatsen
van 630 naar 662 gegroeid. Recent heb ik uw Kamer geïnformeerd dat de PPC-capaciteit
verder wordt uitgebreid naar 698 bedden.5

Vraag 5

Wat zijn volgens u tot nu toe de resultaten van het convenant tussen Dienst Justiële
inrichtingen (DJI) en het gevangenispersoneel? Hoe kan het dat veel gevangenispersoneel
nog geen verbeteringen ervaart en er bijvoorbeeld nog steeds te weinig tijd is voor
grondige celinspecties?

Antwoord 5

Met de aan het convenant verbonden middelen zijn financiële belemmeringen weggenomen
om personeel dat een opleiding volgt of gebruik maakt van de PAS-regeling of ouderschapsverlof
te vervangen.

Het aantal medewerkers dat opleidingen vakmanschap volgt, neemt toe. Andere verbeteringen
worden langzaam zichtbaar. DJI heeft te maken heeft met krapte op de arbeidsmarkt.
Daarnaast kost het tijd voordat nieuwe medewerkers opgeleid zijn en volledig inzetbaar
zijn op de werkvloer. Een aantal inrichtingen heeft te maken met een hoog ziekteverzuim,
wat noopt tot het stellen van prioriteiten. Zie hierover het antwoord op vraag 2 van
de hiervoor genoemde Kamervragen.6

Vraag 6

Wat is op dit moment het percentage meerpersoonscelgebruik? Kunt u dit specificeren
per inrichting?

Antwoord 6

Meerpersoonscellen (mpc) zijn een volwaardige vorm van detentie, maar ze zijn niet
geschikt voor iedere doelgroep. Als gevolg hiervan fluctueert per inrichting het percentage
mpc-gebruik sterk. Bij inrichtingen met meer speciale regimes met bijzondere doelgroepen
ligt het percentage significant lager. Ook kan op inrichtingsniveau een geringe wijziging
in de bezetting meteen grote invloed hebben op het percentage mpc-gebruik in die inrichting.
Het is van belang dat de percentages in onderstaand schema in die context gelezen
worden.

Inrichting

Percentage justitiabelen in meerpersoonscel

Leeuwarden

35

Ter Apel

18

Veenhuizen Esserheem

0

Veenhuizen Norgerhaven

0

Achterhoek (Zutphen)

21

Almelo

12

Arnhem

7

Zwolle

8

Lelystad

44

Nieuwegein

26

Utrecht – Nieuwersluis

4

JC Zaanstad

61

DC Schiphol

68

Heerhugowaard

4

Alphen Maatschapslaan

0

Alphen Eikenlaan

36

Haaglanden (Scheveningen)

0

Krimpen

18

Dordrecht

23

Rotterdam Hoogvliet

9

Rotterdam Schie

0

Middelburg

16

Grave

34

Vught

2

Zuid Oost locatie Roermond

21

Zuid Oost locatie Ter Peel

7

Sittard

15

DC Zeist

54

DC Rotterdam

64

Totaal1

25

X Noot

1

Het totaalpercentage betreft het percentage van alle gedetineerden dat op een meerpersoonscel
verblijft.

Vraag 7

Klopt het dat het beleid is het aantal meerpersoonscellen nu weer te laten toenemen?
Zo ja, wat zijn hiervoor de redenen?

Antwoord 7

Zoals ik uw Kamer 11 juli jl. heb bericht, houdt DJI een flexibele schil aan om fluctuaties
in de capaciteitsbehoefte te kunnen opvangen. De bedden die buiten gebruik blijven,
zijn voornamelijk de tweede bedden in een meerpersoonscel.

Zoals gemeld in de brief van 11 juli jl. is sprake van een oplopende bezetting. Dit
betekent dat (een deel van) de flexibele schil ingezet moet worden. Door het inzetten
van een deel van de flexibele schil loopt het maximale percentage mpc in 2020 naar
verwachting op.

Vraag 8

Hoe verhoudt dit beleid zich tot de afspraken in het convenant?

Antwoord 8

In het convenant is afgesproken dat de inzet van meerpersoonscellen noodzakelijk kan
zijn, maar dat de inzet altijd veilig en verantwoord dient plaats te vinden.

Vraag 9

Deelt u de zorgen van het gevangenispersoneel en directeuren dat de toename van meerpersoonscellen
op dit moment lang niet op alle plaatsen verantwoord is, mede vanwege het feit dat
de doelgroep gemiddeld ingewikkelder wordt, en dit ook het tegengaan van contrabande
bemoeilijkt?

Antwoord 9

Ik ben mij ervan bewust dat er bij medewerkers en directeuren zorgen leven. Ik erken
ook dat het extra aandacht vergt van het personeel om de plaatsing van gedetineerden
in een meerpersoonscel in goede banen te leiden. Bij het bepalen van de benodigde
personele inzet wordt dan ook gekeken naar het aantal gedetineerden en niet naar het
aantal cellen. In geval van meerpersoonscelgebruik groeit het aantal personeelsleden
mee met het aantal

gedetineerden in de inrichting.

In mijn beantwoording op 19 juni jl. heb ik het sanctioneren van contrabande bij mpc-gebruik
nader toegelicht.7

Meerpersoonscellen zijn niet voor elke gedetineerde geschikt. Bij de keuze gedetineerden
te plaatsen in een meerpersoonscel wordt rekening gehouden met bijvoorbeeld psychische
problematiek, agressief gedrag of opgelegde beperkingen. In bepaalde regimes zoals
de Penitentiaire Psychiatrische Centra, de terroristenafdelingen en de Inrichtingen
Stelselmatige Daders is het gebruik van meerpersoonscellen dan ook niet aan de orde.

Vraag 10

Klopt het dat (het management van) een of meer Penitentiaire Inrichtingen (PI’s) op
dit moment de opdracht heeft gekregen opnieuw te bezuinigen? Zo ja, waarom? Zo ja,
om welke inrichtingen en welke besparingsdoelstellingen gaat het precies?

Antwoord 10

Dit is onjuist. Er is geen sprake van een bezuiniging. Wel wordt van alle vestigingsdirecteuren
gevraagd dat zij binnen het afgesproken budget blijven. Als er sprake is van overschrijdingen
worden daar zo nodig aanvullende afspraken over gemaakt.

Vraag 11

Wat is de stand van zaken bij het vervullen van vacatures? Hoeveel vacatures zijn
er momenteel en welke inspanningen worden geleverd deze zo snel mogelijk in te vullen?
Wat zijn de prognoses, mede gelet op de vergrijzing van het huidige personeelsbestand?

Antwoord 11

Van mei 2017 tot en met juli 2019 is de personeelsbezetting van het Gevangeniswezen/Vreemdelingenbewaring
(GW/VB) met bijna 600 fte toegenomen. Op 26 augustus 2019 waren ruim 450 vacatures
opengesteld voor het Gevangeniswezen en de Vreemdelingenbewaring en ongeveer 650 vacatures
voor DJI totaal. Hiervoor wordt actief geworven. Gedurende de eerste 7 maanden van
2019 zijn voor geheel DJI gemiddeld per maand 135 medewerkers ingestroomd. Dit overstijgt
de laatste maanden de uitstroom ruim.

Het proces van werving wordt verder geprofessionaliseerd met veel aandacht voor de
doorlooptijden en gerichte benadering van de doelgroepen (o.a. via social media).

Tot 2025 verwacht DJI jaarlijks ruim 1.000 fte te moeten werven ter vervanging van
de uitstroom.

Vraag 12

Klopt het dat op dit moment sprake is van een hoge bezetting, dat veel gevangenissen
bijna of geheel vol zitten en het iedere keer weer een puzzel is hoe alle gedetineerden
geplaatst kunnen worden? Zo ja, hoe kan dit gelet op het feit dat de afgelopen jaren
vooral gevangenissen zijn gesloten en personeel is vertrokken? Hoe kijkt u hier op
terug?

Antwoord 12

De sluitingen waren nodig om de leegstand in het gevangeniswezen te verminderen. Door
de maatregelen is de leegstand in totaal met 1.500 plaatsen verminderd.

Van belang is dat naast het sluiten van vier gevangenissen er, mede door het overplaatsen
van het personeel van de gesloten inrichtingen, in andere gevangenissen leegstaande
plaatsen van personeel zijn voorzien. Dit heeft er toe geleid dat het totaal aantal
inzetbare plaatsen (dat wil zeggen: cellen waarvoor personele bezetting beschikbaar
is) na de transitie vergelijkbaar is met voor de transitie.

Daarnaast bleef er een flexibele buffer van 2.100 niet meteen inzetbare plaatsen over,
om schommelingen in de capaciteitsbehoefte op te vangen.

Zoals ik in mijn brief van 11 juli jl. heb aangegeven is er vanaf medio 2017 sprake
van een oplopende bezetting. De bezetting valt binnen de mogelijke fluctuaties in
de capaciteitsbehoefte, zoals die in de PMJ-prognoses uit 2017 werden geraamd.

Op dit moment zijn van de in totaal 10.393 inzetbare plaatsen 9.586 plaatsen in gebruik.8 Vooral bij huizen van bewaring (2.873 plaatsen bezet van de 3.063) en in gevangenissen
(2.781 plaatsen bezet van de 2.828) is er sprake van een hoge bezettingsgraad.9

Om deze reden wordt een deel van de flexibele buffer in gebruik genomen waarmee het
aantal inzetbare cellen wordt uitgebreid. Het zoveel mogelijk regionaal plaatsen en
het zorg dragen voor efficiënte vervoersbewegingen is daarbij inderdaad een puzzel
voor degenen die belast zijn met het plaatsingsproces.

Vraag 13

Hoeveel fte wordt op dit moment extern ingehuurd? Welk percentage van het personeelsbestand
is dit? Om welke functies gaat dit?

Antwoord op vraag 13

De personeelsbezetting van het Gevangeniswezen en de Vreemdelingenbewaring bedraagt
eind juli jl. ruim 9.400 fte. De bezetting bestaat voor 96% uit eigen personeel en
4% uit ingehuurd personeel. Dit beeld kan uiteraard per vestiging en afdeling verschillen.
De inhuur betreft vooral complexbeveiligers en zorgpersoneel.

Vraag 14

Erkent u dat het risico bestaat dat extern ingehuurde krachten minder loyaal aan de
organisatie zijn, simpelweg vanwege het feit dat ze daar niet in dienst zijn?

Antwoord 14

Die uitspraak kan in zijn algemeenheid niet gedaan worden. Extern ingehuurde krachten
zijn ook professionals die worden geacht goed werk te leveren.

Vraag 15

Hoe is de screening en controle van extern ingehuurde krachten georganiseerd? Door
wie wordt dit gedaan en waar wordt op gescreend? Is deze controle minstens zo grondig
als bij personeel dat in dienst gaat van DJI? Zijn er redenen en mogelijkheden om
dit aan te scherpen?

Antwoord 15

De screening van een extern ingehuurde medewerker verloopt op dezelfde wijze en op
basis van dezelfde screeningsprofielen als van een medewerker die in dienst van DJI
komt. In beide gevallen is een voorwaarde dat de medewerker een Verklaring Omtrent
het Gedrag (VOG) kan overleggen, waaruit blijkt dat op dat moment in de justitiële
documentatie geen indicaties staan die een bezwaar vormen voor het vervullen van een
specifieke taak of functie. De dienst Justis hanteert voor DJI personeel een terugkijktermijn
op de justitiële documentatie van dertig jaar. Dit geldt ook voor extern ingehuurd
personeel.

Voor sommige functies, die ook voorkomen binnen DJI, kan het nodig zijn om bij de
VOG aanvraag ook relevante politiegegevens te kunnen betrekken. Daarom heb ik de afgelopen
tijd gewerkt aan een wetsvoorstel waarmee het mogelijk wordt gemaakt dat een VOG voor
deze functies wordt geweigerd enkel op basis van voor de functie relevante politiegegevens.
Dit wetsvoorstel is recent aanhangig gemaakt bij de Raad van State.

Vraag 16

Klopt het dat extern ingehuurde krachten die niet langer welkom zijn bij een bepaalde
inrichting, al dan niet vanwege een incident of een «niet-pluis-gevoel», ingehuurd
kunnen worden door een andere inrichting omdat dit niet centraal wordt bijgehouden
en signalen niet worden gedeeld? Hoe beoordeelt u dit en wat gaat u daaraan doen?

Antwoord 16

Door DJI wordt wel degelijk op centraal niveau geregistreerd of een disciplinaire
maatregel waaronder een strafontslag tegen een DJI-medewerker of extern ingehuurde
complexbeveiliger is genomen. Wanneer een DJI-medewerker of extern ingehuurde medewerker
bij een andere DJI-inrichting gaat werken, wordt dit register geraadpleegd. Afhankelijk
van de aard en ernst van het incident wordt besloten of de medewerker in een andere
inrichting tewerkgesteld kan worden of dat deze niet meer wordt ingezet voor werkzaamheden
binnen DJI.

Volledigheidshalve wil ik vermelden dat er binnen de inrichtingen circa 150 uitzendkrachten
werken, met name in de zorg of administratie. Hoewel deze uitzendkrachten een VOG
dienen te overleggen, gelden er ten aanzien van opname in bovengenoemd centraal DJI-register
andere (privacy) regels. Ik heb DJI gevraagd nader te onderzoeken of DJI hierdoor
risico loopt en welke maatregelen getroffen kunnen worden. Als daar aanleiding toe
is zal ik uw Kamer hierover nader informeren.

Vraag 17

Deelt u de mening dat er principiële redenen zijn te streven naar zo min mogelijk
extern ingehuurde krachten in het gevangeniswezen, omdat we er niet voor niets voor
hebben gekozen dat dit onderdeel is van de publieke sector, o.a. vanwege het geweldsmonopolie,
de zeggenschap en de mogelijkheden voor screening? Hoe gaat u ervoor zorgen dat het
aantal extern ingehuurde krachten zo snel mogelijk kan worden teruggedrongen?

Antwoord 17

Ik hecht aan een zo groot mogelijk aandeel eigen personeel, vanwege het belang van
ervaringsopbouw en teamwork bij DJI. Tegelijk levert externe inhuur een bijdrage aan
de benodigde flexibiliteit, waardoor werkzaamheden kunnen worden verricht die anders
in de knel zouden kunnen komen zoals het uitvoeren van bouwtoezicht, het volgen van
trainingen en opleidingen in het kader van vakmanschap, het opvangen van ziekteverzuim
of de overbrugging van vacatures. Het streven is het huidige aandeel inhuur terug
te dringen. Het verminderen van extern personeel kan echter pas als vacatures ook
feitelijk zijn ingevuld.

Het geweldsmonopolie staat niet ter discussie. De zeggenschap en bevoegdheid blijven
berusten bij de DJI.

Vraag 18

Kunt u deze vragen zo spoedig mogelijk en afzonderlijk beantwoorden?

Antwoord 18

Ja.