Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op de vragen van de leden Sjoerdsma, Sneller, Ploumen, Voordewind, Karabulut en Van Ojik over het bericht ‘Jaar na dood Khashoggi: zaken doen met de kroonprins kan weer’

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 17 oktober 2019).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Jaar na dood Khashoggi: zaken doen met de kroonprins
kan weer»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3 en 4

Hoe beoordeelt u de recente uitspraken van de Saudische kroonprins, waarin hij aangeeft
wel verantwoordelijk te zijn, maar zelf geen opdracht heeft gegeven tot de moord op
Jamal Khashoggi?

Acht u het geloofwaardig dat een besluit tot het vermoorden van een journalist in
een consulaat in het buitenland door een door de regering gecontroleerd doodseskader
heeft kunnen plaatsvinden zonder het medeweten of de goedkeuring van de eindverantwoordelijke,
in dit geval de kroonprins?

Deelt u het vermoeden dat deze uitspraken eerder het karakter hebben van een charmeoffensief
dan een (schuld)bekentenis, en deelt u de opvatting dat de zoektocht naar de waarheid
onverminderd door moet gaan?

Antwoord 2, 3 en 4

Net als veel andere internationale partners acht het kabinet de Saoedische uitleg
over de omstandigheden en toedracht van de moord op journalist Jamal Khashoggi nog
ontoereikend en incompleet. De uitspraken van de autoriteiten over de moord zijn meerdere
keren veranderd en veel vragen zijn door hen tot op heden onbeantwoord gebleven. Het
kabinet, evenals veel gelijkgestemde landen, heeft benadrukt dat er een grote verantwoordelijkheid
op de Saoedische autoriteiten rust om grondig, geloofwaardig en transparant onderzoek
te doen en om betrokkenen bij de moord op Jamal Khashoggi te vervolgen. Het kabinet
zal hier in bilateraal en multilateraal verband op blijven aandringen. Ik heb dit
ook aangekaart in mijn gesprek met mijn Saoedische ambtsgenoot Minister Al-Assaf en
marge van de Algemene Vergadering van de VN op 26 september jl.

Vraag 5

Bestaat er naar uw oordeel, precies een jaar na de moord op Jamal Khashoggi, nog voldoende
druk op Saudi-Arabië om openheid van zaken te geven?

Antwoord 5

Nederland blijft samen met gelijkgestemde landen aandacht vragen voor deze zaak. Daarbij
moet geconstateerd worden dat de Saoedische autoriteiten, ondanks deze druk vanuit
de internationale gemeenschap, tot op heden geen volledige openheid hebben gegeven.

Vraag 6

Welke acties heeft u het afgelopen jaar genomen om Saudi-Arabië ertoe te bewegen volledige
openheid van zaken te geven?

Antwoord 6

Nederland heeft zich, samen met de EU en andere gelijkgezinde landen, meerdere malen
sterk uitgesproken over de moord op Khashoggi. De gemeenschappelijke verklaringen
in de Mensenrechtenraadsessies van 7 maart jl. en van 23 september jl., die mede namens
Nederland werden uitgesproken, roepen op de verantwoordelijken te straffen. Ook tijdens
de interactieve dialoog met Speciaal Rapporteur Callamard op 26 juni jl. hebben Nederland
en de EU de moord op Khashoggi opnieuw sterk veroordeeld en Saoedi-Arabië opgeroepen
alle medewerking te verlenen aan onderzoeken naar de moord en alle beschikbare informatie
vrij te geven. Daarnaast heeft Nederland zich het afgelopen jaar in EU-verband ingezet
voor aandacht voor de zaak van Khashoggi. In de item 4-verklaring van de EU bij de
Mensenrechtenraadsessies in maart en september dit jaar werd mede daarom aandacht
gevraagd voor deze zaak. Op 2 oktober jl. heeft de EU, ook namens Nederland, een verklaring
uitgedaan ter nagedachtenis aan Khashoggi, waarin opnieuw wordt opgeroepen tot een
geloofwaardig en transparant strafrechtelijk onderzoek en eerlijke berechting van
de daders.

Vraag 7

Bent u het eens dat er geen handelsmissie naar Saudi-Arabië plaats kan vinden, zolang
er geen volledige verantwoordelijkheid is afgelegd voor de moord op Khashoggi?

Antwoord 7

Nederland acht het van groot belang dat de daders van de moord op Khashoggi worden
berecht in een eerlijk en transparant proces. Tegelijkertijd is het van belang de
dialoog met Saoedi-Arabië voort te zetten over zaken als maatschappelijk verantwoord
ondernemen, energie, stabiliteit in de regio, ongewenste buitenlandse financiering,
alsook handel en wederzijdse investeringen. Daarbij geldt dat economische bezoeken
ook de mogelijkheid scheppen om over onderwerpen te spreken waarover Nederland en
Saoedi-Arabië met elkaar van mening verschillen, zoals de mensenrechtensituatie. Er
zijn vooralsnog geen door de overheid geleide handelsmissies gepland. Toekomstige
economische bezoeken zullen op basis van de dan actuele situatie worden afgewogen.

Vraag 8

Bent u bereid om in Europees verband te pleiten voor het bevriezen van de tegoeden
en het opleggen van een inreisverbod voor de leden van het doodseskader dat de moord
op Khashoggi heeft uitgevoerd?

Antwoord 8

Zoals gesteld in eerdere antwoorden op schriftelijke vragen (op 16 juli 2019, Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3514 en op 16 juli 2019, Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3513) is voor het instellen van sancties internationaal brede politieke overeenstemming
nodig. Dit is voor Saoedi-Arabië op dit moment niet het geval. Zoals u weet zet Nederland
zich zeer actief in voor een EU mensenrechtensanctieregime. Met een dergelijk sanctieregime
kan wereldwijd worden ingezet op het instellen van persoonsgerichte sancties tegen
mensenrechtenschenders, zoals bijvoorbeeld bevriezing van tegoeden en reisbeperkingen.
Met het creëren van het juiste instrumentarium valt op termijn veel te winnen en dit
heeft daarom op dit moment onze prioriteit.

Vraag 9

Bent u voornemens deel te nemen aan de eerstvolgende G-20 top? Zo ja, bent u dan bereid
daar te pleiten voor volledige openheid van zaken over deze moord?

Antwoord 9

De G20 is voor Nederland een invloedrijk forum waar politieke, maatschappelijke en
economische vraagstukken worden besproken die een gezamenlijke internationale aanpak
vragen. Afspraken die in G20-verband worden gemaakt kunnen een brede impact hebben.
Aanwezigheid bij dit forum biedt Nederland de kans op cruciale onderwerpen invloed
uit te oefenen. Voor een open en internationaal georiënteerde economie als Nederland
is het belangrijk aan tafel te zitten. Zoals ik ook stelde tijdens het AO RBZ van
8 oktober: aangezien Nederland geen permanent G20-lid is, is Nederlandse deelname
afhankelijk van of Nederland – net als tijdens de afgelopen drie jaar onder het Duitse,
Argentijnse en Japanse voorzitterschap – wordt uitgenodigd om als gast deel te nemen.