Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Gerven over de rookcultuur bij Defensie

Antwoord van Staatssecretaris Visser (Defensie), mede namens de Staatssecretaris van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ontvangen 2 oktober 2019) Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2018–2019, nr. 3510

Vraag 1, 2, 5 en 7

Kent u het bericht het bericht «Wereld niet roken dag: de rampzalige rookcultuur bij
Defensie»?1 Wat is uw reactie daarop?

Wat is uw reactie op de zinsnede «veel jongeren komen binnen als niet-roker, om vervolgens
de dienst vijf, tien of veertig jaar later als verstokte roker te verlaten. Defensie
maakt van gezonde niet-rokers verslaafde, ongezonde rokers»?

Wat vindt u ervan dat zoveel defensiemedewerkers zouden roken? Wat vindt u ervan dat
jonge mensen (waaronder stagiaires) blootgesteld worden aan groepsdruk, rokende docenten,
roken tijdens de lessen en in busjes en werkruimtes?

Bent u bereid te onderzoeken hoeveel militairen, en bij welk krijgsmachtonderdeel
in Nederland, roken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 1, 2, 5 en 7

Ja, ik ben bekend met het bericht. Conform de Tabaks- en Rookwarenwet is roken in
voertuigen en werkruimtes expliciet verboden bij Defensie. Het al dan niet roken op
daarvoor toegestane plekken, is echter een eigen keuze van de medewerker. Onderzoek
naar het rookgedrag van militairen vind ik daarom niet nodig. Wel wordt roken op diverse
manieren ontmoedigd en is tabaksontmoediging onderdeel van het algemene gezondheidsbeleid
(zie het antwoord op vraag 3 en 4). Defensie biedt dan ook hulp als medewerkers willen
stoppen met roken.

Vraag 3 en 4

Bent u van mening dat tabaksontmoediging een onmisbaar onderdeel van de beleidsnota
over een gezonde leefstijl – «Duurzaam inzetbaar Defensie» – zou moeten zijn? Is u
bekend waarom rookpreventie door Defensie niet is opgenomen in deze beleidsnota? Had
Defensie eerder niet beloofd het rookgedrag in haar gelederen te gaan terugdringen?
Zou rookpreventie volgens u alsnog een plaats moeten krijgen in deze beleidsnota?
Zo ja, hoe gaat u dit aanpakken?

Op welke wijze wordt roken op dit moment ontmoedigd binnen Defensie? Per wanneer is
de rookstoppoli van Defensie opgeheven?

Antwoord 3 en 4

Het programma «Duurzaam Gezond Inzetbaar» heeft een onderdeel dat Health and Readinessheet. Binnen dit onderdeel van het programma wordt de hulp van leefstijlcoaches aangeboden.
Dit gebeurt in twee pilots: voor de staf van de Koninklijke Landmacht en voor de Bestuursstaf.
Deze leefstijlcoaches ondersteunen ook mensen die willen stoppen met roken. De resultaten
van deze pilots zijn nog niet beschikbaar.

Tabaksontmoediging is echter niet alleen een onderdeel van het programma «Duurzaam
Gezond Inzetbaar». Het roken wordt op diverse manieren ontmoedigd bij Defensie en
ontmoediging is onderdeel van het algemene gezondheidsbeleid. Dat beleid bestaat uit
wet- en (interne) regelgeving, voorbeeldgedrag, ontmoedigingsmaatregelen en hulp bij
het stoppen met roken.

De wet- en regelgeving (Tabaks- en rookwarenwet) met betrekking tot roken is ongeclausuleerd
van toepassing binnen Defensie. Het toezicht op de naleving ervan vindt zowel intern
(door bijvoorbeeld commandanten van kazernes) als extern (door de Nederlandse Voedsel-
en Warenautoriteit (NVWA) plaats. Er geldt een algeheel verbod op de verkoop van sigaretten
op defensielocaties in Nederland, met uitzondering van een aantal locaties die onder
internationale of binationale verdragen vallen zoals Brunssum (NAVO) en Eibergen (Duits-Nederlands).
Op dergelijke locaties gelden afwijkende regelingen ten aanzien van de aankoopmogelijkheden
van tabakswaren. Verder geldt het rookverbod bij Defensie niet alleen voor tabaksproducten
maar ook voor aanverwante producten zoals bijvoorbeeld de e-sigaret en de shishapen.
Op het intranetportaal is voor medewerkers informatie te vinden over het rookbeleid
bij Defensie.

Er wordt hulp geboden aan diegenen die willen stoppen met roken. Deze hulp werd aanvankelijk
aangeboden op een zogeheten rookpoli bij het Centraal Militair Hospitaal (CMH) in
Utrecht. Deze poli is om diverse redenen gesloten, onder andere omdat de reisafstand
voor medewerkers vaak te groot was waardoor een adequate frequente begeleiding niet
mogelijk was. Om deze drempel om hulp te kunnen ontvangen bij het stoppen met roken
weg te nemen is de ondersteuning bij het stoppen met roken inmiddels ondergebracht
bij de eerstelijns gezondheidscentra van Defensie door heel het land. Bij het CMH
zijn daarnaast nog steeds longartsen aanwezig die bij medische noodzaak ondersteuning
kunnen bieden.

Vraag 6

Is Defensie een specifieke doelgroep binnen het Preventieakkoord? Zo ja, op welke
wijze wordt aan deze doelgroep specifieke aandacht besteed?

Antwoord 6

In het Preventieakkoord is voor de rijksoverheid zelf afgesproken dat de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) onderzoekt hoe de Rijkskantoren
in 2021 rookvrij kunnen worden gemaakt. De afspraken gelden ook voor de rijkskantoren
waarin Defensie is gehuisvest. Defensie biedt medewerkers een rookvrije werkomgeving,
weliswaar met daarin specifiek aangewezen rookruimtes. Medewerkers die willen stoppen
met roken wordt effectieve en toegankelijke stoppen-met-rokenzorg en -ondersteuning
geboden.

Vraag 8

Is het correct dat op de NAVO-basis te Brunssum een pakje Marlboro van 20 sigaretten
slechts € 1,60 kost? Hoe draagt deze zeer lage prijs volgens u bij aan een ontmoedigingsbeleid
op het gebied van roken? Bent u van mening dat deze prijsdrempel om te gaan roken
veel hoger moet komen te liggen?

Antwoord 8

Voor militairen die geplaatst zijn bij de NAVO-basis te Brunssum, geldt dat er geen
belasting hoeft te worden betaald over sigaretten. Daardoor is de prijs van een pakje
lager dan in de reguliere verkoop. De prijs wordt vastgesteld door de commerciële
concessionaris op het hoofdkwartier in Brunssum en varieert daar tussen de € 2,50
en € 3,50 per pakje.

Deze regelgeving is gebaseerd op diverse overeenkomsten, waaronder het NAVO Status of Forces Agreement(SOFA), waarin staat dat «members of the
force» belasting- en accijnsvrije artikelen kunnen kopen in het gastland. De NAVO SOFA
wordt aangevuld met het NAVO Paris Protocol, van toepassing op militaire hoofdkwartieren
(en daarmee op de basis in Brunssum). De afspraken met de NAVO, die gelden voor alle
bondgenoten, zijn niet zonder meer eenzijdig aan te passen. Nederland heeft deze overeenkomsten
met de NAVO uitgewerkt in nationale regelgeving en heeft besloten om bepaalde privileges
ook te verlenen aan Nederlandse militairen die werkzaam zijn op de basis in Brunssum.
Het Nederlandse rookbeleid op de NAVO-basis te Brunssum wordt strikt gehanteerd. Er
zijn aangewezen rookruimtes, daarbuiten mag niet worden gerookt.

Vraag 9

Op welke wijze wordt illegale handel met deze spotgoedkope sigaretten (waarop geen
accijns wordt geheven) bestreden? Is Defensie er inmiddels van doordrongen dat het
doorverkopen van deze sigaretten volgens het reglement voor douanevrijstelling op
NAVO-bases verboden is?2

Antwoord 9

Defensie is zich ervan bewust dat het doorverkopen van sigaretten niet is toegestaan.
Wanneer er signalen zijn van strafrechtelijke overtredingen op het gebied van het
ontduiken van accijns of van illegale handel in of smokkel van sigaretten dan zal
de Koninklijke Marechaussee, al dan niet in samenwerking met de Douane of andere ketenpartners,
uiteraard optreden.