Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Molen en Van Dam over de berichten ‘Verkeerde afslag politie’ en ‘OV-bedrijven gaan boerkaverbod niet handhaven’

Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Justitie en Veiligheid en de Staatssecretaris van Infrastructuur
en Waterstaat (ontvangen 17 september 2019). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2018–2019, nr. 3875.

Vraag 1

Kent u de berichten «Verkeerde afslag politie»1 en «Ov-bedrijven gaan boerkaverbod niet handhaven: Nieuwe wet voor ons niet werkbaar»2?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u op de hoogte van de reactie die de Nationale Politie online heeft gegeven op
de handhaving van het boerkaverbod op politiebureau’s, namelijk: «Niet in de wet staat
dat mensen die een boerka dragen geen aangifte mogen doen. De wet zegt dat ze met
een boerka niet in een politiebureau mogen komen. Dus helpen we ze daarbuiten.»?

Antwoord 2

Gezichtsbedekkende kleding is op grond van deze wet niet toegestaan in politiebureaus.
De eerdere berichtgeving van de politie is in lijn gebracht met de door de wetgever
voorgestane uitwerking van de wet, omdat gezichtsbedekkende kleding binnen het politiebureau
evenmin is toegestaan wanneer iemand naar een afgesloten ruimte wordt geleid voor
het doen van aangifte. Indien een persoon met gezichtsbedekkende kleding aangeeft
als slachtoffer van een misdrijf aangifte te willen doen, wordt deze persoon er op
gewezen dat het doen van aangifte mogelijk is op locatie, telefonisch of via internet.
In de handelingswijze van de politie, die is opgesteld ter uitvoering van de wet,
mag nadrukkelijk geen onderscheid worden gemaakt tussen gezichtsbedekkende kleding
vanuit religieuze overwegingen en andere gezichtsbedekkende kleding als integraalhelmen
en bivakmutsen.

Vraag 3

Deelt u de opvatting dat het niet zo kan zijn dat een wet de facto niet tot uitvoering
komt, of dreigt te komen, omdat de partijen die deze wet dienen te handhaven hier
geen prioriteit aan willen geven? Heeft de nationale politie eventuele veiligheidsrisico’s,
wanneer personen vanwege gezichtsbedekkende kleding niet geïdentificeerd kunnen worden,
betrokken in haar afweging?

Antwoord 3

De wet dient te worden gehandhaafd. In de beleidsregels van het OM3 – die door politie zijn uitgewerkt in een intern handelingskader – is voor de handhaving
van de wet aansluiting gezocht bij hetgeen met uw Kamer en de Eerste Kamer bij de
wetsbehandeling is besproken.

Het is een algemene wet die strafrechtelijk wordt gehandhaafd waarbij door vervoerders,
betrokken instellingen en politie de-escalerend wordt opgetreden.

Het uitgangspunt bij de naleving van de wet is dat de persoon wordt aangesproken en
op het verbod wordt gewezen door een medewerker van de locatie waar de persoon aanwezig
is. Met de betreffende persoon wordt eerst een gesprek gevoerd door de medewerker
van de locatie. In het gesprek wordt de keuze voorgelegd om de locatie te verlaten
of de betreffende kleding af te doen.

Als iemand geen gevolg geeft aan een dergelijk verzoek kan de politie worden ingeschakeld
door de instelling of de ov-vervoerder.

Ook de politie zal in de regel eerst aan de overtreder vragen om de overtreding te
beëindigen. Als een betrokkene weigert de gezichtsbedekking te verwijderen of de ruimte
te verlaten, kan de politie proces-verbaal opmaken.

Vraag 4

Heeft de door de politie aangegeven omgang met het verbod op gezichtsbedekkende kleding
de steun van het kabinet? Is dit wat het kabinet betreft in lijn met het oogmerk van
de wet om gezichtsbedekkende kleding in openbare gelegenheden te ontmoedigen, ook
gezien het antwoord van een woordvoerder namens de Minister van Binnenlandse Zaken
op de vraag of de door de politie aangegeven werkwijze conform de wet is: «Dat denk
ik niet helemaal.»?

Antwoord 4

Zie het antwoord op vraag 2. De politie heeft de eerdere berichtgeving aangepast.

Vraag 5

Wat vindt u van de verwarring die is ontstaan over de handhaving van het verbod op
gezichtsbedekkende kleding, door de standpuntbepaling van de politie? Welke handhaving
mag van de instellingen in openbare gebouwen verwacht worden? Welke van buitengewone
opsporingsambtenaren? Welke handhavende taken zijn uitsluitend voorbehouden aan de
politie?

Antwoord 5

Het is goed dat de politie het interne handelingskader en de communicatie in lijn
heeft gebracht met de door de wetgever voorgestane uitwerking van de wet op 1 augustus
jl. Voor de wijze van naleving en handhaving van het verbod zie de antwoorden op vragen
2 en 3.

Op basis van deze wet zijn er geen nieuwe bevoegdheden toegekend aan buitengewone
opsporingsambtenaren. Zoals gebruikelijk bij strafrechtelijke verboden is de politie
bevoegd om zo nodig een proces-verbaal op te maken en neemt het OM de vervolgingsbeslissing.

Vraag 6

Biedt naar de mening van het kabinet, gezien de verwarring die over de handhaving
is ontstaan, de «kan» bepaling in de wet (met betrekking tot het inschakelen van politie)
voldoende helderheid voor de uitvoeringspraktijk? Zo nee, is het kabinet bereid nadere
informatie te verstrekken over de verwachting die het kabinet heeft van de handhaving?
Of is zij bereid de wet aan te passen?

Antwoord 6

Tijdens de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel is uitgebreid bij de handhaving
van het verbod stil gestaan. Daarbij is uitdrukkelijk besproken dat de medewerkers
van de betrokken instellingen geen handhavers zijn.

Voor de uitvoeringspraktijk zijn op basis van de wet handelingswijzen opgesteld voor
instellingen en vervoerders. Daarin staan de verwachtingen richting instellingen en
medewerkers. De medewerker zal de situatie inschatten en de naar zijn/haar inzicht
op dat moment gepaste handelingswijze kiezen. Het inschakelen van de politie op basis
van de situatie ter plekke is daar onderdeel van. De politie gaat uit van handhaving
van de wet. In het interne handelingskader heeft de politie opgenomen dat zij bij
aankomst eerst wijst op het verbod en de betrokkene verzoekt de gezichtsbedekking
te verwijderen of de locatie te verlaten. Dit is een de-escalerende werkwijze zoals
gebruikelijk bij meldingen waarbij de politie betrokken wordt. Zoals gebruikelijk
bij strafrechtelijke verboden is de politie bevoegd om zo nodig een proces-verbaal
op te maken en neemt het OM de vervolgingsbeslissing.

Deze nieuwe wet heeft betrekking op veel instellingen, instanties en vervoerders en
hun medewerkers. Ik blijf met de betrokken ministeries, koepels en sectoren contact
houden over de uitvoering van deze wet en de daarbij behorende vragen over toepassing
en reikwijdte, inclusief de handhaving. Ik heb aan de Eerste Kamer en later tevens
aan u toegezegd om drie jaar na inwerkingtreding de wet te evalueren en u hierover
te informeren. Onderdeel van deze evaluatie is de mate waarin instellingen met het
verbod uit de voeten kunnen.4

Vraag 7

Welke afspraken heeft het kabinet gemaakt met de Nationale Politie over de handhaving
van het verbod op gezichtsbedekkende kleding wanneer derden een beroep op hen doen?
Is het waar dat het kabinet ervoor gekozen heeft betrokken instanties, bijvoorbeeld
in de zorg, het onderwijs, mede-overheden en vervoersbedrijven afzonderlijk afspraken
te laten maken met de politie?

Antwoord 7

Zie het antwoord op vraag 3 over de naleving en de handhaving. Het betreft hier een
landelijk geldend verbod. Het verbod wordt meegenomen in het reguliere toezicht door
de politie. Gezien de door de wetgever beoogde handelingswijze en het verwachte geringe
aantal overtredingen, zal het politieoptreden naar verwachting doorgaans bestaan uit
een reactie op de melding van de instelling of vervoerder. Wanneer een instantie contact
zoekt met de politie wordt er gehandeld op basis van de concrete situatie. In verband
met de bijzondere situatie van rijdende voertuigen zijn met het openbaar vervoer afspraken
gemaakt over meldingen en het contact tussen de medewerkers van het openbaar vervoer
en de politie bij escalatie. Ook dan wordt er op basis van de concrete situatie in
overleg met het openbaar vervoer gehandeld. Ingeval van escalatie van een situatie
wordt een melding opgevat als een spoedmelding en komt de politie meteen. Indien de
meldingen hier aanleiding toe geven kan de lokale gezagsdriehoek besluiten tot gezamenlijke
handhavingsacties van OV-personeel en politiemedewerkers.

Vraag 8

Wat vindt u van de uitleg van de woordvoerder van de politie, die in de Telegraaf
aangeeft dat de ruimhartige omgang met het verbod specifiek bedoeld is voor personen
die een boerka of nikab dragen en dat dragers van een integraalhelm of bivakmuts niet
worden tegemoetgekomen? Hoe verhoudt, wat het kabinet betreft, deze opstelling zich
tot de wet, die nu juist niet uitsluitend een verbod op religieuze kleding beoogt?
Maakt de politie hier een gerechtvaardigd onderscheid?

Antwoord 8

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 9, 10

Heeft de politie wat het kabinet betreft de ruimte om het verbod op gezichtsbedekkende
kleding niet te prioriteren? Is het kabinet bereid de politie ermee te confronteren
dat handhaving van het verbod door anderen, waaronder de openbaar vervoersbedrijven,
ook mede afhangt van een toezegging van de politie om binnen afzienbare tijd ter plaatse
te kunnen zijn om een boete uit te delen of handelend op te treden, zoals de woordvoerder
namens de ov-bedrijven aangeeft in het AD:“Politie zegt: het heeft niet onze prioriteit.
Dit betekent dat zij bij een melding vanuit het openbaar vervoer niet binnen een half
uur bij de bewuste tram, trein, metro of bus is. Nou dat gaat dus bij ons niet werken.
De rit moet immers door.»?

Bent u bereid om met de politie en het Openbaar Ministerie in overleg te gaan om ervoor
te zorgen dat handhaving prioriteit krijgt? Deelt u de mening dat indien er gehandhaafd
wordt, er ook weinig overtredingen en dus weinig inzet nodig is? Bent u bereid om
te overleggen met de politie om aan te geven in welke situatie zij wel bereid is om
andere uitvoerders te hulp te schieten?

Antwoord 9, 10

In mijn antwoord op vraag 7 ben ik ingegaan op de handhaving door de politie en de
interactie met instellingen en vervoerders.

Vraag 11

Is wat het kabinet betreft een beroep op de wettelijke vervoersplicht door openbaar
vervoersbedrijven van toepassing bij het niet weigeren van passagiers met gezichtsbedekkende
kleding, aangezien het verbod op gezichtsbedekkende kleding van recentere datum is?

Antwoord 11

Voor het naleven van het verbod heeft het OV-personeel de rol van het aanspreken van
de persoon die in overtreding is en het bieden van een keuze om de gezichtsbedekking
af te doen of het voertuig te verlaten. Het OV-personeel heeft ook de mogelijkheid
een melding te doen waarbij de overtreding wordt geregistreerd in het eigen registratie
systeem. Het OV-personeel heeft daarnaast een vervoersplicht en kan reizigers met
geldig vervoerbewijs niet weigeren. Wanneer in het geval van een overtreding van het
verbod escalatie optreedt, kan er echter sprake zijn van hinder. In het geval van
hinder is het personeel bevoegd in afwijking van de vervoersplicht de toegang te weigeren
op basis van de Wet personenvervoer 2000 en het Besluit personenvervoer 2000. Deze
regelgeving bevat onder andere de mogelijkheid om iemand de toegang te weigeren als
er sprake is van bijvoorbeeld zwartrijden, hinderlijk gedrag of misbruik van de noodrem.

Vraag 12

Welke lessen heeft u voorafgaand aan de invoering van de wet getrokken uit de ervaringen
in andere (Europese) landen met een soortgelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding?

Antwoord 12

Het gedeeltelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding in Nederland is niet gelijk
aan de verboden in andere landen binnen Europa. In Nederland geldt het verbod alleen
in overheids-, zorg- en onderwijsinstellingen en in het openbaar vervoer. Bij de totstandkoming
van de wet is gekeken naar ervaringen met de (algemene en specifieke) verboden met
betrekking tot gezichtsbedekkende kleding in een groot aantal andere Europese landen.
De handhaving van de verschillende verboden verloopt in het merendeel van de gevallen
zonder toepassing van dwangmiddelen en zonder ontstaan van openbare ordeverstoringen.
In Frankrijk heeft het algemene verbod in de openbare ruimte op gezichtsbedekkende
kleding wel geleidt tot enkele incidenten vlak na de inwerkingtreding. Door het contact
met de betrokken ministeries (waaronder ook OM en politie), koepels en vertegenwoordigers
van sectoren houd ik met mijn collega’s zo goed mogelijk zicht op eventuele onverhoopte
incidenten in Nederland.

Vraag 13

Ziet u in de aangegeven omstandigheden genoeg aanleiding om met de betrokken partijen
nogmaals te overleggen en de Kamer over de uitkomst daarvan nader te informeren?

Antwoord 13

Zoals ik in mijn brief van 1 april 20195 heb aangegeven blijf ik in contact met de ministeries, koepels en sectoren over de
inwerkingtreding van het verbod. Dit om vragen en eerste ervaringen met betrekking
tot de wet duidelijk te hebben en hierop te kunnen acteren. Ik heb uw kamer toegezegd
om de wet drie jaar na inwerkingtreding te evalueren en u hierover te informeren.6