Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bergkamp over het moeilijke wijzigen van een achternaam, zelfs voor slachtoffers van misbruik

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 11 september 2019). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 2973.

Vraag 1

Kent u het bericht «naam wijzigen na incest is moeilijk en duur»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat een achternaam tegenwoordig een minder belangrijke functie vervuld,
kijkend naar de identificatie van mensen, ten opzichte van 20 jaar geleden mede dankzij
het burgerservicenummer?

Antwoord 2

De functie van de naam blijft belangrijk, maar is in de loop van de tijd aangevuld
met andere identificatiemiddelen waaronder biometrische gegevens als vingerafdrukken
en het BSN. Het BSN is een uniek nummer dat gekoppeld is aan een persoon die is ingeschreven
in de Basisregistratie personen (BRP). De gegevens die overheidsorganisaties verzamelen,
bewaren en uitwisselen zijn aangevuld met het BSN dat altijd aan een persoon is gekoppeld.
De naam is door technische ontwikkelingen voor de overheid en andere instellingen
niet meer het enige identificatiemiddel. In het maatschappelijk leven heeft de naam
echter nog steeds een belangrijke identificerende functie. Ik verwacht dat dat in
de toekomst ook zo zal blijven. Verder zal de naam een belangrijke individualiserende
rol blijven spelen, ook in de relatie tussen burgers en overheid en instellingen.

Vraag 3

Kent u de Brochure naamswijziging van Justis?2

Antwoord 3

Ja.

Vraag 4

Hoe vaak heeft een achternaamwijziging jaarlijks plaatsgevonden sinds 2010? Hoe vaak
is er een verzoek gedaan tot achternaamwijziging? Kunt u dit uitsplitsen naar A-verzoeken,
B-verzoeken en C-verzoeken inclusief subnummer?

Antwoord 4

In bijgaand overzicht treft u de gevraagde gegevens aan.

Vraag 5

Klopt het dat sinds begin 2019 jongeren, geboren in 1998 hun achternaam kunnen wijzigen
in de achternaamnaam van de andere ouder? Zo ja, hoe vaak is hier gebruik van gemaakt
in de eerste maanden van 2019?

Antwoord 5

Op 1 januari 1998 is het Besluit geslachtsnaamwijziging gewijzigd om het mogelijk
te maken dat kinderen vanaf hun achttiende levensjaar een verzoek kunnen indienen
om de achternaam te kunnen wijzigen in die van de andere ouder. Dit verzoek dient
voor de 21ste levensjaar gedaan te worden.

Vanaf 1 januari 2019 t/m 31 augustus 2019 zijn er 95 verzoeken ingediend.

Vraag 6, 7

Klopt het dat de achternaam, indien geen bezwaar wordt gemaakt en er een positieve
beslissing is genomen, per koninklijk besluit wordt gewijzigd? Zo ja, waarom wordt
dit per koninklijk besluit gedaan en acht u dit relatief zware middel nog wel het
best passend bij een achternaamwijziging?

Waarom zijn er voor het wijzigen van de voor- en achternaam verschillende loketten?
Deelt u de mening dat een en hetzelfde loket wenselijk zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6, 7

Geslachtsnaamswijziging gebeurt in de regel bij koninklijk besluit. Voor een voornaamswijziging
moet een persoon zich wenden tot de rechtbank. De keuze van de wetgever om een wijziging
van de geslachtsnaam door de Koning te laten geschieden en voornaamswijziging, afgezien
van de bijzondere regeling voor transgender personen (art. 1:28b lid 2 Burgerlijk
Wetboek; BW), door tussenkomst van de rechter heeft een historische achtergrond. Het
verschil is te verklaren uit het feit dat in het begin van de negentiende eeuw de
Kroon als een belangrijkere instantie dan de rechter werd gezien. Ik zal de mogelijkheden
onderzoeken om te komen tot één loket waar men zich kan wenden voor zowel voor- als
achternaamswijziging. Overigens is mij niet gebleken dat er op dit moment sprake is
van grote of urgente problemen op dit punt.

Vraag 8

Klopt het dat binnen uiterlijk 20 weken, na indiening van een aanvraag inclusief de
juiste bijlage vanuit Nederland, een beslissing door Justis wordt genomen? Welke deskundigheid
wordt ingezet bij het nemen van een dergelijke beslissing? Op basis van welke feiten
kan besloten worden te besluiten een achternaamwijziging niet goed te keuren, indien
wel alle documenten correct zijn ingevuld?

Antwoord 8

Ja, dat klopt. Artikel 1:7 lid 7 BW bepaalt dat er binnen 20 weken een beslissing
dient te worden genomen. Bij de behandeling van de aanvraag wordt o.a. een check in
de Basisregistratie personen gedaan en worden eventuele belanghebbenden op de hoogte
gebracht van de aanvraag. Zij kunnen een zienswijze indienen. Vervolgens wordt aan
de hand van de overgelegde documenten beoordeeld of het verzoek voldoet aan de gestelde
voorwaarden (zie het Besluit geslachtsnaamswijziging). Wanneer er niet aan de in het
Besluit geslachtsnaamswijziging gestelde voorwaarden wordt voldaan, wordt de aanvraag
afgewezen.

Vraag 9

Wat is de gemiddelde wachttijd voor een aanvraag tot achternaamwijziging, indien een
complete en correcte aanvraag wordt ingediend? Kunt u toelichten waarom, indien een
complete en correcte aanvraag ingediend wordt, er toch een termijn van 20 weken wordt
gehanteerd? Kan deze termijn aangepast worden?

Antwoord 9

Op een verzoek tot geslachtsnaamswijziging moet uiterlijk binnen 20 weken worden beslist.
99% van de aanvragen tot naamswijziging wordt binnen 20 weken afgehandeld. De afgelopen
jaren is in meer dan driekwart van de gevallen binnen 10 weken een beslissing op een
verzoek tot naamswijziging genomen. In het eerste kwartaal van 2019 lag dit percentage
hoger.

De in de wet genoemde beslistermijn betreft een maximale termijn. Ik zie geen reden
om die termijn aan te passen nu in circa een kwart van de gevallen die termijn ook
nodig is om een zorgvuldige beslissing te kunnen nemen. Ik merk daarbij op dat als
sneller kan worden beslist op een verzoek dat ook gebeurt.

Vraag 10

Klopt het dat de kosten voor een achternaamwijziging 835 euro bedragen voor een meerderjarige,
835 euro voor één of twee minderjarige kinderen en 1.670 euro voor drie of meer meerderjarige
kinderen? Kunt u deze kosten onderbouwen en dan met name ingaan op het feit dat de
kosten gelijk zijn wanneer het gaat om één meerderjarige en twee minderjarige kinderen?

Antwoord 10

In de vraag staat «... 1.670 euro voor drie of meer meerderjarige kinderen». Ik neem
aan dat wordt bedoeld «... 1.670 euro voor drie of meer minderjarige kinderen». In
dat geval zijn de genoemde tarieven juist. Tot 2011 werd per gezin één tarief gehanteerd,
ongeacht het aantal kinderen. Echter, voor elk van de kinderen dient een separaat
besluit te worden genomen, aan de hand van verschillende criteria bijvoorbeeld vanwege
leeftijdsverschillen. Destijds is gekozen voor een beperkte tariefdifferentiatie in
het kader van de wens om te komen enerzijds tot meer kostendekkendheid en anderzijds
de vaststelling van een reële én billijke tarifering voor naamswijziging. Er is voor
gekozen om voor de behandeling van een verzoek om naamswijziging van maximaal twee
kinderen het bedrag van 835 euro te heffen en bij drie of meer kinderen het bedrag
van 1.670 euro. De tarieven dekken niet in alle gevallen de kosten die de Dienst Justis
maakt.

Vraag 11

Hoe moet de zin «Een A- of B-verzoek gaat voor een C1-verzoek. U kunt een C1-verzoek
alleen indienen wanneer u niet aan de voorwaarden voldoet van een A- of B-verzoek.»
geïnterpreteerd worden?

Antwoord 11

Uitgangspunt is dat als iemand geslachtsnaamswijziging wil dat alleen kan op de gronden
genoemd in de artikelen 1 tot en met 5 van het Besluit geslachtsnaamswijziging (de
zogenoemde A- en B-verzoeken). In uitzonderingsgevallen waarin niet aan de voorwaarden
voor een A- of B-verzoek wordt voldaan, kan een beroep op de hardheidsclausule worden
gedaan (C-verzoek). In dat geval moet de verzoeker onderbouwen dat het achterwege
blijven van geslachtsnaamswijziging zijn of haar lichamelijke of geestelijke gezondheid
in ernstige mate schaadt.

Vraag 12

Klopt het dat wanneer iemand met een niet Nederlands klinkende achternaam een verzoek
tot achternaamwijziging doet omdat deze persoon als kind door beide ouders is misbruikt
die hiervoor niet onherroepelijk veroordeeld zijn, deze persoon niet in aanmerking
komt voor een C1-verzoek (psychologische hinder) maar een B6-verzoek (een niet Nederlands
klinkende achternaam wijzigen) in moet dienen?

Antwoord 12

In een geval waarin zowel sprake is van een niet Nederlands klinkende naam (B6) als
waarin wordt voldaan aan de voorwaarden van de hardheidsclausule (C1), wordt betrokkene
in de gelegenheid gesteld om een B6-verzoek in te dienen. De reden daarvoor is dat
voor een B6-verzoek geen rapport van een onafhankelijk psychiater of psycholoog hoeft
te worden overgelegd hetgeen voor betrokkene minder belastend kan zijn. Echter, als
betrokkene dat wenst kan ook een beslissing op grond van een C1-verzoek worden genomen.

Zoals bij vraag 11 reeds aangegeven, is het uitgangspunt dat als iemand geslachtsnaamswijziging
wil, dat alleen kan op de gronden genoemd in de artikelen 1 tot en met 5 van het Besluit
geslachtsnaamswijziging (de zogenoemde A- en B-verzoeken). In uitzonderingsgevallen
waarin niet aan de voorwaarden voor een A- of B-verzoek wordt voldaan, kan een beroep
op de hardheidsclausule worden gedaan (art. 6 Besluit; C-verzoek).

Vraag 13

Klopt het dat wanneer iemand als kind is misbruikt door zijn/haar vader die hiervoor
onherroepelijk veroordeeld is met medeweten van de moeder die hiervoor niet onherroepelijk
veroordeeld is en deze persoon de achternaam van zijn/haar vader wil wijzigen, deze
persoon niet de achternaam van zijn/haar moeder aan hoeft te nemen maar ook kan kiezen
voor bijvoorbeeld een geslachtsnaam die nog niet in Nederland voorkomt en die Nederlands
klinkt?

Antwoord 13

Ja, dat klopt. In gevallen waarin een beroep op de hardheidsclausule wordt gedaan
geldt in beginsel een vrije keuze van de nieuwe achternaam. In de praktijk wordt toepassing
gegeven aan het algemene in artikel 1 lid 2 Besluit geslachtsnaamwijziging neergelegde
uitgangspunt dat wijziging bij voorkeur geschiedt door omzetting van enkele letters
of door toevoeging van een voor- of achtervoegsel. Wanneer dit niet mogelijk of wenselijk
is, dan geschiedt wijziging door het kiezen van een andere geslachtsnaam. De andere
geslachtsnaam kan ook een geslachtsnaam zijn die nog niet in Nederland voorkomt en
die Nederlands klinkt.

Vraag 14, 15

Hoe loopt de procedure van een achternaamwijziging wanneer er sprake is van incest,
zowel in het geval dat er sprake is van een onherroepelijke veroordeling als in het
geval dat hiervan geen sprake is? Hoe wordt in beide gevallen omgegaan met de kosten
van de achternaamwijziging?

Bent u bereid de procedure van een achternaamwijziging bij incest te vereenvoudigen
en te versnellen? Zo ja, hoe gaat u hier zorg voor dragen?

Zo nee, waarom niet?

Antwoord 14, 15

Als achternaamwijziging wordt verzocht in een geval waarin sprake is van een onherroepelijke
veroordeling voor incest, neemt de Dienst Justis op basis van die veroordeling aan
dat er sprake is van psychische hinder en kan een beroep op de hardheidsclausule worden
gedaan. Het overleggen van de onherroepelijke veroordeling is voldoende om de naamswijziging
in te kunnen willigen. Er zijn dan geen leges verschuldigd. In geval er geen onherroepelijke
veroordeling ligt, moet verzoeker onderbouwen dat er sprake is van psychische hinder
door een rapport te overleggen van een onafhankelijke psycholoog of psychiater.

Zoals ik vandaag in een brief aan uw Kamer heb laten weten, vind ik dat dat eenvoudiger
moet kunnen. Ik ben voornemens de werkwijze in deze gevallen aan te passen, zodat
het slachtoffer zelf medische stukken kan overleggen waaruit blijkt dat er sprake
is van geestelijke of lichamelijke hinder. Het moeten dan wel stukken zijn van een
BIG-, NIP- of NVO- geregistreerde behandelaar die een registratie heeft die ziet op
de bevoegdheid om een diagnose te stellen ten aanzien van psychische stoornissen.
Anders dan voorheen kunnen dat ook stukken van de eigen behandelaar zijn. Daardoor
worden een mogelijk psychische belasting en eventuele vertraging in het proces weggenomen.
Aan de hand van de overgelegde documenten wordt vervolgens het verzoek beoordeeld
en wordt de reguliere procedure gevolgd. Zoals in de brief van vandaag gemeld, ben
ik eveneens voornemens om voor slachtoffers van incest die een beslissing kunnen overleggen
van het Schadefonds Geweldsmisdrijven waarbij een uitkering is toegekend, de naamswijziging
gratis te maken.

Vraag 16

Kunt u toelichten wie een andere belanghebbende is in het geval van een naamswijziging?
Zijn beide ouders bijvoorbeeld een belanghebbende indien een meerderjarige een achternaamwijziging
vraagt ook in gevallen van C-verzoeken? Zo ja, acht u dat redelijk?

Antwoord 16

In artikel 7 van het Besluit geslachtsnaamswijziging is vermeld wie voorafgaand aan
het nemen van een besluit op een verzoek om naamswijziging moeten worden gehoord.
In artikel 1:7 lid 6 BW is bepaald wie schriftelijk worden geïnformeerd over het voornemen
om tot naamswijziging over te gaan. Als een meerderjarige een achternaamwijziging
vraagt op grond van artikel 6 van het Besluit (C-verzoek), worden zijn of haar ouders
hier niet over gehoord en ook niet over geïnformeerd. De ouder wiens naam betrokkene
wil krijgen wordt na afronding van de procedure wel geïnformeerd.

Vraag 17

Wat vindt u ervan dat wanneer iemand niet voldoet aan de eisen voor een A-verzoek
of B-verzoek en er geen sprake is van een C2- of C3-verzoek enkel door middel van
psychologische hinder (C1) een verzoek kan worden gedaan? Vindt u het rechtvaardig
dat wanneer twee personen met de wens hun achternaam te wijzigen, die feitelijk hetzelfde
hebben meegemaakt qua misbruik zonder onherroepelijke veroordeling, bij Justis komen
maar dat slechts één gebruik heeft moeten maken van de zorg een psycholoog, alleen
deze persoon haar of zijn achternaam kan wijzigen?

Antwoord 17

In de gevallen waarin geen onherroepelijke veroordeling heeft plaatsgevonden moet
nu nog een onafhankelijk (BIG-geregistreerde) psycholoog of psychiater een rapport
opstellen waaruit blijkt dat het uitblijven van de naamswijziging de lichamelijke
of geestelijke gezondheid van betrokkene ernstig zal schaden. Dat geldt zowel voor
verzoekers die gebruik gemaakt hebben van de zorg van een psycholoog als voor verzoekers
die dat niet hebben gedaan. Overigens, zoals ik vandaag in mijn brief heb aangekondigd,
wil ik die procedure vereenvoudigen.

Vraag 18

Hoe kijkt u tegen de mogelijkheid aan de lat voor achternaamwijziging lager te leggen
bijvoorbeeld door een achternaamwijziging als grond toe te voegen op basis van «zwaarwegend
persoonlijk belang»?

Antwoord 18

Het criterium «zwaarwegend persoonlijk belang» is een subjectief criterium. Ik ben
geen voorstander van het invoeren van een dergelijk subjectief criterium. Dit criterium
is lastig te objectiveren, daarmee lastig uitvoerbaar en werkt rechtsongelijkheid
in de hand.

Vraag 19

Herinnert u zich de toezegging gedaan tijdens het algemeen overleg, gehouden op 16 mei
2018, over Personen- en familierecht dat u een reactie zou geven op het onderzoeksrapport
«Geslachtsnaamwijziging na incest. Een juridisch onderzoek naar de knelpunten in de
procedure tot wijziging van de geslachtsnaam voor slachtoffers van incest»?3 Wanneer kan de Kamer deze reactie verwachten?

Antwoord 19

Ja, vandaag heb ik uw Kamer per brief hierover geïnformeerd.

Vraag 20

Kunt u deze vragen apart beantwoorden?

Antwoord 20

Ja. De vragen 6 en 7 en de vragen 14 en 15 heb ik gelet op hun samenhang samen beantwoord.

Bijlage bij vraag 4 (2019Z10107)

Ter toelichting

A1: Een aanvraag voor de achternaam van de ouder of verzorger

A2: Wijziging achternaam in die van de andere kinderen in het gezin

A3: De achternaam wijzigen van een kind met een dubbele nationaliteit

MEERDERJARIGEN

B1: De achternaam wijzigen in die van een ouder of verzorger

B2: Een naamswijziging die plaatsvond voordat u 18 jaar werd ongedaan maken

B3: De naamskeuze van de ouders herzien

B4: Dezelfde naamswijziging als die van de ouder

B5: Naamswijziging in de oorspronkelijke achternaam na ontbinding huwelijk

B6: Een niet Nederlands klinkende achternaam wijzigen

B7: Een onwelvoeglijke of bespottelijke achternaam wijzigen

B8: Een veelvoorkomende achternaam wijzigen

B9: Een onjuist gespelde achternaam wijzigen

B10: Een Friese achternaam wijzigen

B11: Een achternaam toevoegen die eerder voorkwam

B12: Een achternaam toevoegen die is uitgestorven of met uitsterven wordt bedreigd

VANWEGE DE LICHAMELIJKE OF GEESTELIJKE GEZONDHEID DE ACHTERNAAM WIJZIGEN: PSYCHISCHE
HINDER (C)

C1: Verzoek: Psychische hinder (met rapport)

C2: Verzoek: Misdrijf

C3: Verzoek: Adoptie

2010

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

1.171

606

67

538

A2

17

3

2

11

A3

57

48

 

17

B1

774

521

18

244

B2

98

60

4

42

B3

20

5

1

14

B4

18

7

1

11

B5

98

52

1

42

B6

54

4

5

43

B7

34

17

1

15

B8

10

6

 

4

B9

33

10

1

21

B10

13

11

 

1

B11

3

1

 

2

B12

11

5

1

4

C

148

97

11

49

NV

57

35

3

16

Totaal

2.616

1.488

116

1.074

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2011

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

1.258

549

121

362

A2

13

3

 

5

A3

49

33

2

6

B1

816

452

29

181

B2

105

42

3

33

B3

16

2

3

10

B4

15

4

2

7

B5

76

31

3

29

B6

52

4

10

41

B7

42

11

5

22

B8

17

4

1

6

B9

49

5

5

37

B10

5

3

 
 

B11

12

2

 

7

B12

20

5

1

9

C

175

76

12

21

NV

53

43

2

3

Totaal

2.773

1.269

199

779

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2012

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

764

518

199

193

A2

17

8

5

7

A3

41

29

4

6

B1

488

478

43

132

B2

80

56

5

36

B3

21

10

4

13

B4

14

6

8

3

B5

65

35

2

32

B6

25

3

8

13

B7

23

10

5

8

B8

11

3

2

3

B9

26

3

13

11

B10

2

3

 
 

B11

2

3

1

1

B12

8

5

6

2

C

137

129

14

42

NV

107

65

4

17

Totaal

1.831

1.364

323

519

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2013

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

674

475

149

123

A2

9

2

2

4

A3

31

27

2

5

B1

441

389

29

72

B2

90

74

5

22

B3

25

13

1

11

B4

9

2

1

5

B5

47

29

3

17

B6

17

3

7

4

B7

28

16

5

7

B8

5

1

5

2

B9

21

12

8

2

B10

1

2

 

1

B11

 
 
 
 

B12

14

8

2

6

C

77

74

3

14

NV

120

97

1

15

Totaal

1.609

1.224

223

310

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2014

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

685

485

164

89

A2

7

6

2

1

A3

41

31

7

3

B1

554

481

28

54

B2

89

63

9

24

B3

14

4

6

5

B4

6

4

4

 

B5

36

27

3

8

B6

14

3

9

3

B7

30

24

4

4

B8

5

1

4

1

B9

21

1

34

5

B10

 
 
 
 

B11

5

 

4

1

B12

13

5

2

4

C

108

98

5

11

NV

139

118

11

19

Totaal

1.767

1.351

296

232

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2015

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

726

476

157

69

A2

6

4

2

2

A3

40

40

2

3

B1

542

458

22

62

B2

70

52

6

12

B3

31

15

8

6

B4

6

2

3

1

B5

41

27

1

17

B6

16

3

8

7

B7

24

13

5

3

B8

6

2

 

4

B9

3

 

1

5

B10

4

2

 

1

B11

 
 
 
 

B12

6

5

1

2

C

116

89

11

13

NV

192

137

8

30

Totaal

1.829

1.325

235

237

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2016

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

772

523

118

101

A2

14

6

2

4

A3

49

37

2

4

B1

619

489

10

67

B2

66

49

6

7

B3

37

22

5

3

B4

4

3

 
 

B5

49

28

1

13

B6

10

2

5

3

B7

22

16

4

1

B8

8

5

3

 

B9

6

 

1

3

B10

2

3

 
 

B11

3

 

1

1

B12

9

5

1

2

C

119

88

3

19

NV

264

194

4

51

Totaal

2.053

1.470

166

279

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

20171

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH2

A1

733

531

87

93

A2

12

4

2

4

A3

54

34

1

9

B1

755

629

18

76

B2

78

54

4

11

B3

45

41

2

4

B4

3

3

 

1

B5

84

43

 

26

B6

16

3

5

5

B7

23

15

3

7

B8

8

4

1

2

B9

9

1

6

 

B10

1

 
 
 

B11

4

 

2

3

B12

2

 

2

 

C

105

99

4

17

C1

49

10

 

3

C2

19

8

 

2

C3

7

3

 

1

NV

331

263

1

33

Totaal

2.338

1.745

138

297

X Noot

1

Vanaf 2017 worden de C-verzoeken opgesplitst.

X Noot

2

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.

2018

Verzoek in

Toewijzingen

Afwijzingen

BBH1

A1

753

573

74

109

A2

6

3

1

6

A3

46

49

1

4

B1

741

696

22

76

B2

58

52

4

13

B3

94

83

 

6

B4

9

4

1

3

B5

59

52

1

18

B6

16

4

5

6

B7

27

14

7

7

B8

5

2

1

4

B9

4

2

3

1

B10

1

2

 
 

B11

5

1

1

3

B12

13

4

5

3

C1

161

153

2

18

C2

37

37

 

5

C3

20

19

1

2

NV

351

307

5

44

Totaal

2.406

2.057

134

328

X Noot

1

BBH staat voor buitenbehandelingstelling.