Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Groothuizen en Den Boer over ‘Amper beleid bij forse groei buurtpreventie door burgers'

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming), mede namens de Minister van Justitie
en Veiligheid (ontvangen 4 september 2019). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2018–2019, nr. 2740.

Vraag 1

Kent u het bericht «Amper beleid bij forse groei buurtpreventie door burgers»?1

Antwoord op vraag 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat ongeveer 700 patrouillerende teams en 3.500 buurtapps actief zijn in
Nederland? Kunt u inzicht geven in de exacte aantallen van patrouillerende teams en
buurtapps in Nederland?2

Antwoord 2

Volgens het rapport « De burger kijkt mee» zijn er 653 actieve lopende teams geregistreerd
en 2.939 buurtapp-groepen.3 Andere bronnen noemen andere aantallen,4 die ik niet kan verifiëren. Ik heb geen aanvullende cijfers over aantallen buurtpreventiegroepen
dan wel buurtapp-groepen, omdat dit niet wordt geregistreerd van overheidswege.

Vraag 3

Hoe verklaart u de toename van de inzet van buurtpreventieapps en -teams? Wat vindt
u van deze toename? Acht u dit verantwoord? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Uit het in antwoord 2 genoemde onderzoek blijkt dat een deel van de gemeenten buurtpreventie
binnen hun grenzen volop stimuleren. Het rapport focust zich met name op de vraag
hoe gemeenten beleidsmatig omgaan met buurtpreventie. Ik heb kennis genomen van de
toename zoals geconstateerd in dit onderzoek. Burgerparticipatie is een positieve
ontwikkeling maar kent ook aandachtspunten zoals beschreven in het bovengenoemde rapport.

Vraag 4, 5 en 6

Wat vindt u ervan dat gemeenten buurtpreventieapps en -teams stimuleren, zonder dat
daarvoor een (wettelijk) kader wordt gebruikt en zonder dat in de gaten wordt gehouden
wat deze apps en teams precies doen? Welke mogelijkheden ziet u om dit te verbeteren?

Deelt u de mening dat ondanks dat het goed is dat burgers meer betrokken worden bij
de veiligheid in hun buurt, hiervoor wel bepaalde regels en randvoorwaarden of een
landelijke richtlijn ingesteld moeten worden, om te voorkomen dat burgers zelf gaan
bepalen wat wel en niet toelaatbaar is? Zo ja, welke mogelijkheden ziet u hiervoor
en wanneer gaat u dit oppakken? Zo nee, waarom niet?

Hoe staat het in dat licht met de uitvoering van de motie van de leden Van Dam en
Den Boer over landelijk beleid voor burgerinitiatieven op het vlak van handhaving
en opsporing?5

Antwoord 4, 5 en 6

Het eerder genoemde onderzoek, laat een divers beeld zien over verschillende gemeenten.
Sommige gemeenten stimuleren buurtpreventieapps en buurtpreventieteams, terwijl andere
hier minder actief op zijn. Hoe gemeenten hiermee omgaan behoort tot het domein van
het lokale veiligheidsbeleid, en zal doorgaans sterk samenhangen met lokale behoeften
en omstandigheden. In zijn algemeenheid worden burgerinitiatieven lokaal positief
gewaardeerd en ik deel deze positieve waardering. De opkomst van deze buurtpreventieapps
en buurtpreventieteams sluit ook aan bij de ambities van de gebiedsgebonden politieinzet.

Burgers zijn, binnen de grenzen van de wet, vrij om, al dan niet in collectief verband,
vorm te geven aan bescherming van hun directe leefomgeving. Zo kunnen zij behulpzaam
zijn bij het vroegtijdig signaleren van «verdachte gedragingen», die mogelijk duiden
op een misdrijf en bij het aandragen van bewijs. Hierbij spelen de sterk toegenomen
digitale mogelijkheden een belangrijke rol, zoals het maken van foto’s van verdachte
situaties met een mobiele telefoon. Ook kunnen zij als getuige van een strafbaar feit
optreden en bij ontdekking op heterdaad een verdachte aanhouden en overdragen aan
het bevoegd gezag. Daarbij geldt uiteraard dat burgers zich dienen te houden aan de
wettelijke grenzen en dient eigenrichting, uitlokking en mogelijke vooringenomenheid
te worden voorkomen. Op 4 juli jl. zond de Minister van Justitie en veiligheid u het
halfjaarbericht politie. In de bijlage voortgang Ontwikkelagenda opsporing is uitgebreid
ingegaan op de verdere uitvoering van de motie Van Dam en Den Boer. Daarbij is onderscheid
gemaakt tussen burgerhandhaving en burgeropsporing.

Vraag 7

Hoeveel incidenten zijn bij u bekend die gerelateerd zijn aan het optreden van buurtpreventieapps
en/of -teams? In hoeverre kunt u hier een trend signaleren?

Antwoord 7

Ik heb geen overzicht van het aantal incidenten dat gerelateerd is aan het optreden
van buurtpreventieteams. In het rapport worden enkele voorbeelden van incidenten genoemd.

Vraag 8

Hoe schat u het risico in dat door de inzet van buurtpreventieapps en -teams de kans
op etnisch profileren door burgers toeneemt? Welke maatregelen ziet u om dit zoveel
mogelijk te voorkomen en/of tegen te gaan?

Antwoord 8

Het onderzoek «De burger kijkt mee» doet geen harde uitspraken over de eventuele toename
van de risico's op etnisch profileren door burgers. Wel is dit iets om alert op te
zijn voor diegenen die op lokaal niveau samenwerken met deze teams. Ik zal dit punt
dan ook meenemen in mijn gesprek met onder andere de VNG en de Nationale Politie.

Vraag 9 en 10

Deelt u de mening van onderzoeker Vasco Lub van het Centrum voor Criminaliteitspreventie
en Veiligheid dat het goed zou zijn als gemeenten meer trainingen gaan geven over
dit onderwerp, en daarbij niet alleen aandacht schenken aan praktische zaken maar
ook aan thema’s zoals etnisch profileren? Zo ja, hoe gaat u dit doen? Zo nee, waarom
niet?6

In hoeverre ziet u een duidelijke scheiding waar buurtpreventieapps en -teams wel
en niet ingezet zouden mogen worden? Zo ja, acht u het – in samenspraak met de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – nodig hierover met gemeenten in gesprek
te gaan? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9 en 10

Ik zal deze punten in een bespreking met de VNG aan de orde stellen en hierbij ook
het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties betrekken.

Vraag 11

In hoeverre is in beeld wat het effect is van buurtpreventieapps en -teams op de vermindering
van criminaliteit? Heeft u hier cijfers van? Zo ja, bent u bereid deze met de Kamer
te delen?

Antwoord 11

Het onderzoek doet geen harde uitspraken over een verband tussen vermindering van
criminaliteit en buurtpreventie. De causaliteit hierbij is überhaupt lastig vast te
stellen. In eerder onderzoek is wel geconstateerd dat WhatsApp-projecten in Tilburg
hebben bijgedragen aan een significante afname van het aantal woninginbraken.7 Dit betreft onderzoek naar een specifiek delict, en doet geen uitspraken over vermindering
van criminaliteit in zijn algemeenheid.

Vraag 12

Hoe verhouden volgens u buurtpreventieapps en -teams zich tot de politie en buitengewoon
opsporingsambtenaren (boa’s) als het gaat om zorgdragen voor veiligheid in buurten?
Kunt u hierbij specifiek ingaan op het geweldsmonopolie van de politie en het risico
op eigenrichting waar onderzoeker Lub voor waarschuwt?

Antwoord 12

In het domein Openbare Ruimte, waar buurtpreventie de meeste raakvlakken mee heeft,
is het uitgangspunt dat de boa en politie complementair hun taak uitvoeren, waarbij
de boa zich richt op de aantasting van de leefbaarheid door overtredingen die overlast
veroorzaken en tot kleine ergernissen leiden. De boa treedt in principe op in situaties
zonder een te verwachten gevaarzetting. Bij geweld of dreigend geweld doet hij of
zij een beroep op de politie. Het lijdt daarmee geen twijfel dat het geweldsmonopolie
jegens burgers exclusief bij de politie ligt, onder gezag van de burgemeester of de
officier van justitie.

Buurtpreventieteams hebben primair een signalerende functie voor bedreigingen van
de veiligheid, en slechts in uitzonderlijke gevallen van het betrappen op heterdaad
kan de burger zelf optreden. De werkzaamheden van de politie en boa’s gaan hand-in-hand-
met de signalerende functie van buurtpreventieteams en liggen in elkaars verlengde.

Eigenrichting door burgers kan niet worden getolereerd. In het gesprek met de VNG
zal ik bovenstaande aan de orde stellen.