Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kerstens over het bericht ‘Inspectie: Lentis-kliniek voldoet niet aan voorwaarden voor goede zorg’

Antwoord van Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
3 september 2019). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3210.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Inspectie: Lentis-kliniek voldoet niet aan
voorwaarden voor goede zorg»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat feitelijk het personeelstekort in de zorg en ook bij de zorgaanbieder
in kwestie (Lentis) (mede) leidt tot «ernstige risico’s... voor de continuïteit en
de veiligheid van zorg»?

Antwoord 2

Uiteraard is het zorgelijk als door een personeelstekort risico’s zouden ontstaan
voor de kwaliteit van zorg. Zorgaanbieders zijn verantwoordelijk voor goede en veilige
zorg en moeten maatregelen nemen om te voorkomen dat de kwaliteit van zorg in het
geding komt (zie ook mijn antwoord op vraag 4).

Het is dus goed dat Lentis bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) aan de
bel heeft getrokken naar aanleiding van de zorgen die er waren als gevolg van onder
meer – maar niet uitsluitend – een tekort aan personeel. Voor de IGJ vormde dit aanleiding
hierop te interveniëren in de vorm van nader onderzoek van de situatie. Ik vertrouw
erop dat het verbeterplan dat is opgesteld door de zorgaanbieder snel leidt tot het
verminderen van de zorgen en eventuele risico’s. De IGJ zal hier op toezien.

Vraag 3

Hoe garandeert u dat bedoeld personeelstekort niet tot «ernstige ongelukken» gaat
leiden? In hoeverre bent u, en zijn uw collega-bewindspersonen, daarop aanspreekbaar?

Antwoord 3

Zoals eerder aangegeven in mijn brief van 6 maart 2019 over de mediaberichten omtrent
personeelstekorten in de ggz2 is de zorgaanbieder verantwoordelijk voor het leveren van goede en veilige zorg.
De zorgaanbieder moet daarom – vooraf – maatregelen nemen om te voorkomen dat de kwaliteit
van zorg in het geding dreigt te komen als gevolg van bijvoorbeeld personeelstekorten.
De IGJ kijkt in haar reguliere toezicht wat instellingen preventief doen door bij
(ggz-) instellingen te toetsen of hun beleid op het gebied van kwaliteit, veiligheid
en personele inzet op orde is.

Wanneer de kwaliteit en veiligheid niet geborgd zijn, moet de zorgaanbieder maatregelen
nemen.

Samen met de ministers van VWS en MZS zet ik breed in op de beschikbaarheid van voldoende,
goed toegerust en tevreden personeel via het programma Werken in de Zorg. De partijen
in de ggz hebben in het hoofdlijnenakkoord ggz bevestigd zich te committeren aan de
doelstellingen en ambities van het actieprogramma inclusief aan de uitwerking ervan
in regionale actieplannen.

VWS ondersteunt de beschikbaarheid van voldoende personeel door het, gebaseerd op
de ramingen van het Capaciteitsorgaan, bekostigen van opleidingsplaatsen voor ggz-beroepen.

Met haar arbeidsmarktagenda zet GGZ Nederland in op investeringen in strategische
personeelsplanning, aantrekkelijk werkgeverschap en behoud van personeel.

Vraag 4

Op welk moment trekt u dan wel trekt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in individuele
gevallen de conclusie dat een zorgaanbieder als gevolg van dat personeelstekort niet
meer in staat is goede en veilige zorg te verlenen en dus bijvoorbeeld sluiting aan
de orde is?

Antwoord 4

De IGJ houdt toezicht op risico’s die betrekking hebben op de kwaliteit en veiligheid
van zorg en jeugdhulp. De IGJ ziet dat er in verschillende sectoren zorgaanbieders
zijn die moeite hebben om voldoende, gekwalificeerde, medewerkers te vinden.

Personeelstekort kan een risico zijn voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg.
De IGJ ziet dan ook dat de krapte op de arbeidsmarkt zorgaanbieders soms voor uitdagingen
stelt. Zo kiezen sommige zorginstellingen voor het (tijdelijk) sluiten van afdelingen.

Voor de IGJ staat de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van patiënten voorop.
De IGJ vindt het daarom belangrijk dat dergelijke maatregelen tijdig, maar niet overhaast
worden getroffen. De IGJ heeft in de komende periode meer aandacht voor personeelstekorten
in haar reguliere toezicht, zie onder andere ook mijn brief van 6 maart 20193.

Zorgaanbieders zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid
van de zorg. Indien de IGJ signalen krijgt dat het niet goed gaat dan toetst zij of
er risico's zijn voor de kwaliteit en veiligheid. Als een van deze zaken in gevaar
is, spreekt de IGJ de bestuurder en zo nodig de interne toezichthouder hierop aan.
In de praktijk blijkt het onvoldoende acteren van een zorginstelling op een vooraanstaand
personeelstekort vaak slechts één onderdeel van bredere problematiek dat ingrijpen
van de IGJ nodig maakt.

Vraag 5

Kunt u garanderen dat in geval van sluiting de zorg voor cliënten en patiënten tijdig
kan worden overgedragen aan andere zorgaanbieders, die immers veelal zelf ook met
personeelstekorten kampen?

Antwoord 5

Zie mijn antwoord op vraag 3. De zorgaanbieder is en blijft ook bij personeelstekorten
verantwoordelijk voor kwaliteit van de geleverde zorg. Zo kan een bestuurder ook kiezen
om minder cliënten op te nemen als er te weinig gekwalificeerde medewerkers beschikbaar
zijn. De zorgaanbieder is tevens verantwoordelijk voor een zorgvuldige en veilige
overdracht, in samenspraak met de zorgverzekeraar en/of zorgkantoor. De IGJ houdt
hier toezicht op.

Vraag 6

Zijn u gevallen bekend dat die overdracht niet (tijdig) heeft kunnen plaatsvinden?

Antwoord 6

In verreweg de meeste gevallen nemen partijen hun verantwoordelijkheid voor een zorgvuldige
en tijdige overdracht. Bij personeelstekorten gaat het meestal niet om acute situaties,
maar is er voor de zorgaanbieder vaak tijd om een plan te maken en hier tijdig op
te acteren. Het kan echter voorkomen dat zorgaanbieders te laat (h)erkennen dat bepaalde
zorg niet meer veilig geleverd kan worden. Als de IGJ constateert dat het leveren
van veilige en goede zorg in het geding is, zal zij ingrijpen. Bijvoorbeeld door de
zorgorganisatie te verplichten tot een patiëntenstop of tot overdracht van de patiënten.
In de praktijk is tot nu, in samenwerking met zorgverzekeraar/zorgkantoor, altijd
een oplossing gevonden voor de overdracht van patiënten.

Vraag 7

Heeft u inzicht in hoeveel gevallen de Inspectie tot vergelijkbare conclusies als
in dit geval komt («het personeelstekort leidt mede tot ernstige risico’s voor de
continuïteit en de veiligheid van zorg») als ook of hier een toename in te zien is?
Zo ja, in welke mate?

Antwoord 7

Zie ook mijn antwoord op vraag 4. De IGJ heeft in haar toezicht op zorgaanbieders
specifieke aandacht voor de aanwezigheid van voldoende gekwalificeerd personeel, afgestemd
op de aanwezige cliënten en actuele zorgvragen. De IGJ ziet daarbij dat risico’s door
personeelstekort in een instelling meestal niet op zichzelf staan, maar vaak onderdeel
zijn van bredere problemen bij een zorgaanbieder die tot risico’s leiden voor de patiëntveiligheid
en de continuïteit van zorg.

Specifiek voor de ggz kijkt de IGJ dus ook nadrukkelijk naar voldoende beschikbaarheid
van deskundige medewerkers. Zoals ik ook in mijn brief van 6 maart 20194 heb laten weten, inventariseert de IGJ dit jaar per afgesloten melding van een calamiteit
binnen de ggz of personeelstekorten een rol hebben gespeeld in de verblijfssituatie
van de patiënt ten tijde van de calamiteit. Hiermee ontstaat over 2019 een representatief
beeld van het aantal bij de IGJ gemelde calamiteiten waarbij personeelstekorten als
één van de factoren hebben meegespeeld. Ik verwacht de resultaten van deze inventarisatie
begin 2020, en ik zal deze zo spoedig mogelijk met uw Kamer delen. De IGJ zal de resultaten
openbaar maken op haar website.

In het reguliere risico gestuurde toezicht van de IGJ binnen de ggz is altijd aandacht
voor de beschikbaarheid van voldoende medewerkers. De rapporten die uitkomen naar
aanleiding van deze bezoeken met eventueel gevraagde verbetermaatregelen worden standaard
openbaar gemaakt.

Vraag 8

Bent u bereid, indien u het hiervoor gevraagde inzicht niet heeft, daar nader onderzoek
naar te laten plaatsvinden?

Antwoord 8

Ja, de IGJ zal dit jaar per afgesloten melding van een calamiteit in de ggz inventariseren
of personeelstekorten een rol hebben gespeeld in de verblijfssituatie van de patiënt
ten tijde van de calamiteit. Ik verwacht de resultaten van deze inventarisatie begin
2020, en ik zal deze zo spoedig mogelijk met uw Kamer delen.