Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Nijboer over de libra

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) (ontvangen 27 augustus 2019).

Vraag 1

Bent u bekend met de aankondiging van de digitale munt «Libra» door Facebook?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is de Libra? Kunt u een beschrijving geven van de werking en de techniek erachter?
Kunt u zoveel mogelijk details van de «munt» achterhalen en de Kamer daarover informeren?

Antwoord 2

Op dit moment is weinig informatie bekend over de Libra en hoe deze in de praktijk
zal gaan werken. Voor zover duidelijk is uit de informatie die beschikbaar is, gaat
het om een transactiesysteem, gebaseerd op een aantal onderliggende technologieën
van een blockchain, waarop bepaalde eenheden worden uitgeven (de Libra). Het systeem
wordt beheerd door de Libra Association, waarin momenteel 28 entiteiten, waaronder
Facebook, zijn aangesloten. In eerste instantie is het Libra-systeem een gesloten
systeem, waarbij alleen de leden van de Libra Association een zogenaamde node krijgen
toegewezen om transacties te kunnen verwerken. Op termijn zou worden overgaan naar
een open systeem, vergelijkbaar met hoe bijvoorbeeld bitcoin werkt, waar eenieder
als zogenaamde node kan fungeren. Op het Libra-systeem kunnen partijen bepaalde diensten
gaan aanbieden. Zo heeft Facebook een dochteronderneming, Calibra, opgericht, dat
zal fungeren als een bewaarportemonnee (wallet) voor de Libra.1

Volgens het white paper2 wordt de Libra gedekt door een reservefonds dat bestaat uit activa met een lage volatiliteit,
zoals bankdeposito’s en overheidsobligaties in munteenheden van stabiele en betrouwbare
centrale banken. Dit reservefonds wordt beheerd door de Libra Association. Het reservefonds
zou de intrinsieke waarde van de Libra moeten bepalen. Het is op dit moment onbekend
wat de compositie van dit fonds zal zijn. Voor elke Libra die wordt gecreëerd, moeten
activa ingebracht worden in het reservefonds. Gebruikers van Libra kunnen hun lokale
valuta omwisselen voor Libra bij geselecteerde wisseldienst-verleners. Deze wisseldienstverleners
kunnen op hun beurt activa inwisselen voor Libra’s bij de Libra Association. De Libra
Association zal deze activa gebruiken om het reservefonds in omvang te laten toenemen
zodat de uitstaande Libra’s zouden worden gedekt door reële activa. Het is nog onduidelijk
of, en zo ja hoe, Libra’s weer ingewisseld kunnen worden voor de activa in het reservefonds
en vernietigd kunnen worden. Het onderhoud van het netwerk moet betaald worden met
de renteopbrengsten op de activa in het reservefonds. Daarnaast worden er uit de renteopbrengsten
dividenden uitbetaald aan de leden van de Libra Association.

Vraag 3, 4

Onder welk toezichtsregime valt de Libra? Welke toezichthouder is bevoegd? Hoe is
geborgd dat Nederlandse en Europese toezichthouders volledige bevoegdheden hebben?

Kan de munt al meteen komend jaar, wanneer Facebook van plan is deze te lanceren,
op de Europese en Nederlandse markt ingevoerd worden?

Antwoord 3, 4

Ik verwijs hierbij naar mijn antwoord op vraag 2 van het lid Alkaya.

Vraag 5, 6

Welke data wordt door Facebook en andere partijen bewaard bij het gebruik van de Libra?

Worden transactiegegevens en betaalgegevens van gebruikers voor commerciële doeleinden
gebruikt? Hoe kan dit worden voorkomen?

Antwoord 5, 6

Dat is op dit moment onduidelijk. Libra heeft een statement over privacy gepubliceerd.3 Hieruit is echter niet op te maken welke data wel en niet gedeeld worden met externe
partijen.

De AVG is van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens (ook die in transactiegegevens
en betaalgegevens) in het kader van de activiteiten van een vestiging van een verwerkingsverantwoordelijke
of een verwerker in de Unie, ongeacht of de verwerking al dan niet in de Unie plaatsvindt.
De AVG is daarnaast ook van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens van betrokkenen
die zich in de Europese Unie bevinden, door een niet in de Unie gevestigde verwerkingsverantwoordelijke
of verwerker, wanneer de verwerking verband houdt met het aanbieden van goederen of
diensten aan deze betrokkenen in de Unie, ongeacht of een betaling door de betrokkenen
is vereist. Hetzelfde geldt wanneer de verwerking van persoonsgegevens van betrokkenen
die zich in de Europese Unie bevinden, door een niet in de Unie gevestigde verwerkingsverantwoordelijke
of verwerker, verband houdt met het monitoren van hun gedrag, voor zover dit gedrag
in de Unie plaatsvindt.

Vraag 7

Op welke manier wordt ervoor gezorgd dat gebruikers precies weten waar zij aan toe
zijn als zij zich inlaten met Libra? Hoe weten zij welke partijen zich achter Libra
bevinden en aan wie zij hun geld in vertrouwen geven?

Antwoord 7

Op de website van Libra staat informatie over hoe het Libra-systeem werkt en welke
partijen betrokken zijn.4 Zoals eerder aangegeven, is het momenteel nog onduidelijk of de Libra en/of aanverwante
diensten vergunningplichtig zijn. Als dit het geval is, is het hen verboden de diensten
aan te bieden in Nederland als zij niet beschikken over de juiste vergunningen. Als
de aanbieders van de Libra en/of aanverwante diensten niet vergunningplichtig zijn,
is het aan gebruikers zelf om te bepalen of zij deze diensten willen gebruiken. Ik
het laatste geval herhaal ik mijn eerdere waarschuwingen over crypto’s. In algemene
zin heb ik uw Kamer eerder aangegeven dat crypto’s risico’s met zich brengen.5 Consumenten zijn vaak niet beschermd. Zo vallen crypto’s niet onder het depositogarantiestelsel
en zijn ze kwetsbaar voor misleiding, oplichting en koersmanipulatie. Daarnaast worden
crypto’s vaak gebruikt bij het witwassen van crimineel geld en om criminele activiteiten
te financieren.

Vraag 8

Wat gebeurt er met het geld van consumenten indien Libra of de achterliggende bedrijven
omvallen? In hoeverre zijn consumenten beschermd tegen digitale diefstal, zoals met
Bitcoin is voorgekomen?

Antwoord 8

Dit hangt af in hoeverre Libra en de achterliggende bedrijven vergunningplichtig zijn.
Alleen banken, met een bankvergunning, vallen onder het depositogarantiestelsel. Het
depositogarantiestelsel geldt voorts alleen voor tegoeden tot € 100.000 op betaalrekeningen,
spaarrekeningen en termijndeposito’s. Als tegoeden niet onder het depositogarantiestelsel
vallen worden deze niet vergoed door de overheid in het geval van een faillissement.

Indien het Libra-systeem vergunningplichtig is, moet zij zich houden aan regels, inclusief
cyberveiligheidvereisten, om de bedrijfsvoering op orde te hebben, zoals bijvoorbeeld
vastgelegd in de Regeling Oversight goede werking betalingsverkeer van DNB. Als het
Libra-systeem en de op Libra gebaseerde diensten niet vergunningsplichtig zijn, zijn
gebruikers niet beschermd onder financiële regelgeving.

Vraag 9

Hoe wordt gecontroleerd of er voldoende dekking aanwezig is voor uitstaande Libra’s?

Antwoord 9

Het is momenteel onduidelijk hoe de Libra Association dit wil laten controleren.

Vraag 10

In hoeverre leidt het gebruik van (decentrale) blockchain tot nieuwe systeemrisico’s?
Hoe kan met een decentraal stelsel alsnog worden ingegrepen in het systeem in het
geval van problemen?

Antwoord 10

DNB experimenteert al langere tijd met het gebruik van blockchain in het betalingsverkeer.6 DNB gaf hierbij aan dat, hoewel blockchaintechnologie de weerbaarheid tegen aanvallen
van buitenaf kan verhogen, er tekortkomingen zijn ten aanzien van de juridische zekerheid
van de finaliteit van betalingen, efficiëntie en capaciteit. Daarnaast kan het bij
een open blockchain onduidelijk zijn wie de eindverantwoordelijke is, wat tot complicaties
kan leiden in het toezicht, maar ook in het geval van aansprakelijkheidstelling door
gebruikers in het geval van misstanden.

Vraag 11

Vindt u het wenselijk dat socialemediabedrijven zich inlaten met het scheppen van
een munt en betalingsplatformen? Bent u bereid na te denken over mogelijkheden om
deze concentratie te verbieden en/of bedrijven op te knippen zodat er geen monopolie
ontstaat met betrekking tot gebruikersgegevens, persoonsgegevens, betaalgegevens,
etc?

Antwoord 11

Voor het eerste gedeelte van uw vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 3 van
het lid Alkaya.

Ten aanzien van concentratie is het kabinet, zoals aangegeven in antwoord op vraag
12 van het lid Alkaya, niet blind voor het risico op blijvende machtsposities van
een aantal platforms, onder andere door het ter beschikking hebben van grote hoeveelheden
data. De Staatssecretaris van EZK heeft in dat kader in een brief die recent naar
uw Kamer is verzonden7 drie maatregelen op EU-niveau voorgesteld om met dit risico om te gaan. Eén van deze
maatregelen behelst dat een EU-toezichthouder vooraf kan ingrijpen bij platforms met
een poortwachterspositie, waar gebruikers niet of nauwelijks meer omheen kunnen. Bijvoorbeeld
omdat het platform als enige toegang heeft tot essentiële data. De toezichthouder
kan dan per geval bepalen wat er voor nodig is om te zorgen dat een platform met een
poortwachterspositie daar verantwoordelijk mee omgaat. Zo kunnen de concurrentiemogelijkheden
in stand worden gehouden of zelfs toenemen zonder dat dit nadelige effecten voor kleinere
bedrijven of consumenten meebrengt.

Vraag 12

In hoeverre vertrouwt u Facebook, dat allerlei beloftes doet over privacy, maar in
het verleden bijvoorbeeld met Whatsapp vaak heeft aangetoond beloftes te breken voor
commercieel gewin, een digitale munt als Libra toe?

Antwoord 12

Ongeacht welk bedrijf het initiatief neemt moet er goed gekeken worden naar de risico’s
die deze innovaties meebrengen. Zo is het belangrijk dat het publieke belang van de
continuïteit en stabiliteit van het betalingsverkeer blijvend goed verankerd is.8 Het is uiteindelijk aan gebruikers zelf om te besluiten of zij een aanbieder van
dergelijke diensten vertrouwen.

Vraag 13, 14

Acht u de huidige wetgeving geschikt en voorbereid op een digitale munt als Libra?
Bent u bereid onderzoek te doen naar de toekomstbestendigheid van het digitale geldstelsel
en daarover nog dit jaar aan de Kamer verslag te doen?

Bent u bereid om voor september 2019 samen met onder andere De Nederlandsche Bank
(DNB), de Autoriteit Consument & Markt (ACM), de Autoriteit Financiële Markten (AFM)
en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) een uitgebreide analyse van de Libra naar de
Kamer te sturen, met daarin in ieder geval aandacht voor de systeemrisico’s, privacyaspecten,
consumentenbescherming, risico’s op crimineel of terroristisch gebruik en fiscale
aspecten?

Antwoord 13, 14

Zoals in de kabinetsreactie op het WRR-rapport «Geld en Schuld» en de initiatiefnota
van het lid Alkaya heb aangegeven, heb ik DNB gevraagd om onderzoek te doen naar digitaal
centralebankgeld. Het kabinet kijkt uit naar de uitkomsten van dit onderzoek en hoopt
deze begin 2020 tegemoet te kunnen zien. Daarnaast ga ik de komende tijd in gesprek
met de toezichthouders over de Libra, en om te onderzoeken welke vergunningen van
toepassing zijn en wat de gevolgen kunnen zijn voor het financiële stelsel en consumentenbescherming.
Hierbij wordt ook bekeken of de huidige wetgeving en bevoegdheden van de toezichthouders
toereikend zijn. Er is op dit moment echter te weinig informatie bekend over de werking
van de Libra om hier conclusies uit te trekken. Ik kan u daarom niet toezeggen om
voor september de Kamer verder te informeren over de Libra. Wel zal ik uw Kamer informeren,
zodra ik met de toezichthouders conclusies heb kunnen trekken.