Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Jasper van Dijk en Van Nispen over de gebrekkige aanpak van mensenhandel en arbeidsuitbuiting

Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (ontvangen 12 juli 2019). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 2886.

Vraag 1

Kent u het bericht «Amper veroordelingen voor arbeids- en criminele uitbuiting»?1 Wat is uw oordeel hierover?

Antwoord 1

Ja, daar ben ik mee bekend. De dadermonitor Mensenhandel 2013–2017 van de Nationaal
Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen geeft een belangrijk inzicht
in de strafrechtelijke aanpak van mensenhandel. Het geeft inzicht in het aantal daders
van de verschillende mensenhandel vormen in iedere fase van de strafrechtketen. Dit
zorgt ervoor dat het Kabinet een goed beeld krijgt van de problematiek van mensenhandel,
om de aanpak te kunnen verbeteren.

Vraag 2

Betreurt u ook het feit dat het in de helft van de zaken niet tot een veroordeling
kwam, doordat vaak onduidelijk is of een gedraging kan worden gezien als mensenhandel?
Bent u bereid om veel duidelijker aan te geven wat wel en niet tot uitbuiting wordt
gerekend, zodat mensenhandel sneller en beter kan worden aangepakt?

Antwoord 2

Arbeidsuitbuiting is een onderdeel van mensenhandel. Er zijn echter veel zaken waarbij
er sprake is van onderbetaling, slechte arbeidsomstandigheden en lange werkdagen,
maar waarbij er geen (aantoonbaar) sprake is van dwang of een oogmerk van uitbuiting.
In deze gevallen spreekt de Inspectie SZW van «ernstige benadeling» en wordt er naar
een integrale aanpak gekeken in het bestuursrecht.

Ik ben op het moment met de Staatssecretaris van JenV aan het verkennen wat voor maatregelen
er kunnen worden genomen om het «grijze gebied» tussen slecht werkgeverschap en mensenhandel
beter te kunnen duiden en het daardoor beter aan te kunnen pakken.

Vraag 3

Deelt u de mening van de Nationaal Rapporteur dat meer zaken voor de rechter moeten
komen, zodat duidelijk wordt wat wel en niet kan?

Antwoord 3

Ik ben bekend met de aanbeveling van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel om meer
zaken en een grotere verscheidenheid aan zaken van uitbuiting buiten de seksindustrie
voor de rechter te brengen. Ik kijk gezamenlijk met het Ministerie van Justitie en
Veiligheid, het Openbaar Ministerie, de Inspectie SZW en de politie naar deze aanbeveling
en zal nog voor het najaar met een kabinetsreactie komen.

Vraag 4

Valt het achterhouden van een zorgverzekeringspas volgens u onder arbeidsuitbuiting
of onder criminele uitbuiting? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Iedereen die in Nederland voor een Nederlandse werkgever werkt, is verplicht een zorgverzekering
af te sluiten. Een werknemer kan als verzekeringnemer een schriftelijke volmacht aan
zijn werkgever verlenen om betalingen te verrichten aan de zorgverzekeraar. De werknemer
blijft echter wel de verzekeringsnemer, wat betekent dat hij zelf de macht moet hebben
over zijn zorgverzekering en dus ook de zorgverzekeringspas moet hebben. De werknemer
kan dan dus zelf bijvoorbeeld een opzegging of wijziging doen. Het achterhouden van
een zorgverzekeringspas mag dus niet, maar is op zichzelf geen vorm van uitbuiting.

De werkgever kan het bedrag van de zorgverzekering vervolgens inhouden op het wettelijk
minimumloon (WML). De inhouding van zorgverzekeringskosten op het WML is gemaximeerd
op de geraamde gemiddelde premie voor een verzekerde voor een zorgverzekering (zoals
jaarlijks vastgesteld door het Ministerie van VWS). De werkgever mag uiteraard alleen
de daadwerkelijke premie inhouden op het WML. Om die reden dient de werkgever afschriften
van de zorgpolis in zijn bezit te hebben, zodat op verzoek van de Inspectie SZW kan
worden aangetoond dat de betaling is gebaseerd op daadwerkelijke kosten.

Vraag 5

Acht u het verplicht betalen van een bemiddelaar om te kunnen werken in Nederland
aanvaardbaar of is dit eveneens een vorm van uitbuiting?

Antwoord 5

In de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) is opgenomen dat een
bemiddelaar geen geld of andere tegenprestatie mag ontvangen voor het bemiddelen naar
werk in Nederland. Ook mag voor het ter beschikking stellen van werk geen tegenprestatie
worden bedongen. Het betalen van een bemiddelaar voor werk is in Nederland dus verboden,
maar op zichzelf geen vorm van uitbuiting. Het kan wel een signaal van arbeidsuitbuiting
zijn.

Vraag 6

Kent u het bericht «Dodelijk ongeluk Roemenen: «Omdat hij moest werken én rijden was
de chauffeur moe»?2

Antwoord 6

Ja, ik ken dit bericht.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het zeer opmerkelijk is dat de aangifte van dit dodelijk ongeluk
niet door het openbaar ministerie voor de rechter werd gebracht, omdat er «te weinig»
was om dat te doen?

Antwoord 7

Ik begrijp de vragensteller zo dat het gaat om een vraag over een aangifte ter zake
van uitbuiting tegen het uitzendbureau en niet een aangifte van dit dodelijk ongeluk.
Ik ga niet in op individuele zaken. Het Openbaar Ministerie gaat over de vervolgingsbeslissing.

Vraag 8

Deelt u de mening dat dit een voorbeeld betreft van arbeidsuitbuiting, onder andere
vanwege de ongehoord lange werkdagen (van 03:30 uur tot 20:00 uur)? Hoe gaat u de
handhaving op arbeidstijden verbeteren?

Antwoord 8

Zoals bij de beantwoording van vraag 7 is aangegeven, ga ik niet in op individuele
zaken.

Het maken van lange werkdagen kan een element zijn van een situatie van arbeidsuitbuiting
of ernstige benadeling, maar er spelen meer factoren mee voordat er sprake is van
arbeidsuitbuiting.

De Inspectie SZW is verantwoordelijk voor de handhaving en het toezicht op de arbeidswetten
zoals de Arbeidstijdenwet. In het Regeerakkoord is -geleidelijk oplopend naar 2021–50
miljoen extra per jaar vrijgemaakt voor de handhavingsketen waarin de Inspectie SZW
opereert. Deze middelen stellen de Inspectie SZW in staat beter en intensiever toezicht
te houden op de verschillende arbeidswetten en intensiever schijnconstructies, onveilige
en ongezonde arbeidsomstandigheden en arbeidsuitbuiting tegen te gaan. Circa 50% van
deze middelen wordt vrijgemaakt voor het terrein van eerlijk werk, waar handhaving
op de Arbeidstijdenwet onder andere onder valt.

Vraag 9

Welke concrete verbeterstappen gaat u nemen naar aanleiding van dit rapport van de
Nationaal Rapporteur Mensenhandel? Kunt u de Kamer nauwgezet op de hoogte houden?

Antwoord 9

In de Dadermonitor Mensenhandel 2013–2017 zijn vijf aanbevelingen opgenomen. Momenteel
wordt met de betrokken organisaties onderzocht hoe het beste aan deze aanbevelingen
invulling kan worden gegeven. Uw Kamer ontvangt nog voor het najaar een kabinetsreactie
waarin de uitkomsten van dit overleg zijn weergegeven.