Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Becker over het afbreken van het overleg over een nieuwe inburgeringswet in de week dat het aantal statushouders in bijstand onverminderd groot blijkt

Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 5 juli 2019).

Vraag 1

Kent u het bericht «Overleg nieuwe wet inburgering afgebroken»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3, 6

Kunt u aangeven wat volgens u de aanleiding is van het afbreken van het overleg door
de VNG en wat dit betekent voor de voortgang van het wetstraject van de nieuwe Wet
inburgering?

Deelt u de mening dat het onwenselijk zou zijn als de beoogde inwerkingtreding van
de nieuwe Wet inburgering nogmaals zou opschuiven, zeker gezien het feit dat de integratie-opgave
in Nederland onverminderd groot is zoals ook het meest recente SER-rapport aangeeft?2 Kunt u aangeven welke stappen u gaat ondernemen om de gesprekken met de gemeenten
zo snel mogelijk te hervatten en te voorkomen dat er opnieuw vertraging optreedt?

Deelt de Minister de mening dat definitieve toezeggingen over financiën aan gemeenten
niet gedaan kunnen worden zolang er nog geen inhoudelijke overeenstemming is over
de opdrachten die vanuit de nieuwe Wet inburgering bij gemeenten worden belegd?

Antwoord 2, 3, 6

Zoals ik uw Kamer tijdens het AO Veranderopgave Inburgering van 27 juni jl. al mondeling
heb toegelicht (Kamerstuk 32 824, nr. 282), heeft de VNG zorgen over de financiële onderbouwing van het nieuwe inburgeringsstelsel.
Zowel gemeenten als ik hechten er aan dat gemeenten in het nieuwe stelsel voldoende
middelen krijgen om de nieuwe taken goed uit te kunnen voeren. Tijdens het bestuurlijk
overleg op 27 juni jl. heb ik met de VNG afgesproken om samen het CPB te vragen om
een onafhankelijke toets te doen, o.a. op basis van veldwerk, op de financiële gevolgen
van de taken van gemeenten in het nieuwe inburgeringsstelsel en de invoering daarvan.
We streven ernaar om de uitkomsten half oktober te bespreken in een nieuw bestuurlijk
overleg, indien nodig gekoppeld aan een gesprek over de ambities voor het nieuwe stelsel.
Intussen werk ik o.a. samen met de VNG verder aan de inhoudelijke vormgeving van het
stelsel.

Bovenstaande ontwikkelingen hebben vooralsnog geen invloed op de beoogde datum van
inwerkingtreding van het nieuwe stelsel. Gezien de constructieve wijze waarop ik het
afgelopen anderhalf jaar met de VNG heb samengewerkt, zie ik de verdere samenwerking
met vertrouwen tegemoet.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u de recente cijfers uit het SER-rapport over het grote aantal statushouders
in de bijstand en kunt u aangeven of u bijvoorbeeld het uit het rapport gestelde feit
dat gemeenten onvoldoende van elkaars ervaringen leren, meeneemt in de gesprekken
met gemeenten om dit te voorkomen in het huidige- en straks in het nieuwe inburgeringsstelsel?

Antwoord 4

De Staatssecretaris en ik hebben kennisgenomen van de aanbevelingen uit het SER-rapport.
Uit cijfers blijkt dat 42 maanden na verkrijging van de vergunning nog 67% van de
statushouders een bijstandsuitkering heeft. Deze cijfers baren ons zorgen. Er is echter
een kanttekening te maken: uit dezelfde CBS cijfers blijkt dat het aandeel dat bijstand
als voornaamste inkomensbron heeft, lager ligt. Op het meest actuele moment waarover gegevens beschikbaar
zijn – namelijk 36 maanden na verkrijging vergunning – gaat het om iets meer dan de
helft. Het verschil heeft ermee te maken dat statushouders vaak een deeltijdbaan hebben.

Om de zorgen uit het rapport aan te pakken en de doelen van het nieuwe stelsel, een
hoger taalniveau, meer en snellere (arbeids)participatie, te bereiken is het belangrijk
dat de Inburgeringswet en de Participatiewet goed op elkaar afgestemd zijn en elkaar
versterken. Zolang er een bijstandsrecht is, kunnen gemeenten alle instrumenten uit
de participatiewet inzetten en gelden ook de verplichtingen uit de participatiewet.
Wanneer gemeenten straks ook kunnen sturen op het inburgeringsaanbod kunnen inburgering
en re-integratie tegelijkertijd en in samenhang plaatsvinden. Goede uitvoering van
de participatiewet door gemeenten is dan ook belangrijk. Juist ook voor degenen die
de inburgering zonder diploma afronden. De Staatssecretaris van SZW is met gemeenten
in gesprek over de uitvoering van de taaleis en de tegenprestatie die deel uitmaken
van de Participatiewet. Toegezegd is dat de Tweede Kamer voor de begrotingsbehandeling
geïnformeerd wordt over deze gesprekken, de nu lopende evaluatie van de taaleis en
de eventuele vervolgstappen die hieruit voortkomen. Gemeenten zijn erop gewezen dat
het niet slagen voor het inburgeringsexamen geen standaard vrijstelling voor de verplichting
van de taaleis inhoudt.

Binnen het evidence-based programma Verdere Integratie op de Arbeidsmarkt (VIA) worden
een aantal aanbevelingen van het SER-rapport (ten aanzien van onder meer maatwerk
door gemeenten op regionaal niveau) meegenomen in een kleinschalig opgezette aanpak
van leren en werken met statushouders, zodat het in 2020 mogelijk wordt om over deze
ervaringen te rapporteren.

Voor de nieuwe Wet Inburgering geldt dat vanaf de fase van gedachtevorming een zeer
brede groep stakeholders en experts betrokken is geweest om van elkaars ervaringen
te leren. Daarnaast werken we aan een adaptief stelsel waarin er mogelijkheden bestaan
om ook na invoering van de wet aanpassingen door te voeren naar aanleiding van ervaringen
uit de praktijk. Het opgezette pilotprogramma is een van de manieren om ervaring op
te doen met de nieuwe instrumenten en werkwijzen die het nieuwe stelsel zal gaan omvatten.
In aanvulling hierop stel ik in 2019 € 4,5 mln. beschikbaar voor ondersteuning van
gemeenten door regiocoördinatoren van Divosa. Zij zullen gemeenten mede door middel
van kennisuitwisseling op een zo goed mogelijke manier ondersteunen en faciliteren
in aanloop naar de implementatie van de nieuwe Wet inburgering.

Vraag 5

Kunt u aangeven of er over de kaders die de Kamer aan u heeft meegegeven in de onderhandeling
met gemeenten over de nieuwe Wet inburgering, bijvoorbeeld over de niet-vrijblijvende
afspraken met gemeenten over de prestatiebekostiging en de mogelijke consequenties
bij verwijtbaar niet inburgeren zoals besproken in de motie-Becker/Heerma3, inhoudelijk overeenstemming is bereikt met gemeenten om uiteindelijk te komen tot
een concept wetstekst? Zo nee, kunt u aangeven over welke onderdelen nog discussie
bestaat? Kunt u de Kamer hierover informeren voor het algemeen overleg Veranderopgave
Inburgering op 27 juni 2019? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Over het uitgangspunt dat verwijtbaar niet inburgeren moet leiden tot een sanctie
bestaat inhoudelijk overeenstemming met gemeenten. In de VOI-brief heb ik aangegeven
dat ik momenteel nog met DUO, de VNG, DIVOSA en diverse gemeenten in gesprek ben over
mijn voornemen dat DUO verantwoordelijk blijft voor het handhaven van de inburgeringsplicht.
Van gemeenten, de VNG en DIVOSA heb ik begrepen dat zij vinden dat deze voorgestelde
wijze van handhaving zich moeilijk verhoudt tot de regierol van gemeenten in het nieuwe
stelsel. In het afgelopen AO VOI (27 juni) ben ik uitgebreid ingegaan op prestatiebekostiging.
Tijdens de consultatieperiode verwacht ik hierop een inhoudelijke reactie van de VNG.

Zoals u in mijn antwoord op vraag 4 heeft kunnen lezen is de Staatssecretaris met
de gemeenten in gesprek over de uitvoering van de taaleis en de tegenprestatie in
de participatiewet. Uw Kamer wordt voor de begrotingsbehandeling geïnformeerd over
de uitkomst van de gesprekken, de evaluatie van de taaleis en de mogelijke vervolgstappen.