Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ploumen over het bericht ‘U.S. sanctions Congo election officials, says they obstructed vote’

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister van Financiën
(ontvangen 1 juli 2019).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «U.S. sanctions Congo election officials, says
they obstructed vote» van 21 maart 2019?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Heeft u contact gehad met uw Amerikaanse ambtsgenoot over corruptie en corruptiebestrijding
in Congo? zo nee, waarom niet? Zo ja, heeft u zicht op de op de omvang van de corruptie
in Congo?

Antwoord 2

Nederland is met de Verenigde Staten in contact over de situatie in Oost-Congo, zowel
in de Democratische Republiek Congo (DRC) als elders. De onderwerpen corruptie en
corruptiebestrijding staan tijdens deze overleggen regelmatig op de agenda. Nederland
probeert via verschillende kanalen en contacten een zo volledig mogelijk beeld te
hebben van de corruptie in de DRC. Het is een uitdaging om zicht te krijgen op de
totale omvang van corruptie in de DRC. Corruptie is een complex en vaak verborgen
fenomeen dat zich in alle lagen van de maatschappij voordoet.

Vraag 3

Welke gevolgen hebben de sancties gehad die de Europese Unie en de Verenigde Staten
hebben genomen naar aanleiding van de verkiezingen eind vorig jaar?

Antwoord 3

De EU heeft op 12 december 2016 sancties ingesteld tegen individuen uit de DRC. Deze
sancties zijn in 2017 en 2018, vóór de verkiezingen van 30 december 2018, verlengd.
Ze zijn ingesteld omdat deze individuen het verkiezingsproces in de DRC belemmerden
en, hieraan gerelateerd, mensenrechten hebben geschonden. Deze sancties omvatten voor
14 personen de bevriezing van tegoeden binnen de EU en een visumverbod voor de EU
en gelden momenteel tot 12 december 2019.

De EU-sancties waren een duidelijk signaal naar de Congolese autoriteiten dat er een
einde moest komen aan de vele mensenrechtenschendingen gelieerd aan de verkiezingen
en de beperking van democratische ruimte. Daarnaast maakten ze onderdeel uit van de
bredere internationale druk op de DRC om daadwerkelijk verkiezingen te houden en aan
oud-president Kabila om zich niet opnieuw kandidaat te stellen. De verkiezingen hebben
uiteindelijk in relatieve kalmte plaatsgevonden en oud-president Kabila was geen kandidaat.
De sancties hebben invloed gehad op de relatie tussen de EU en de DRC. Zo hebben de
Congolese autoriteiten de verlenging van de EU-sancties afgelopen december aangegrepen
om de EU te verzoeken om het hoofd van de delegatie van de Europese Unie in Kinshasa
terug te roepen.

De Verenigde Staten hebben door de jaren heen meermaals sancties getroffen tegen Congolese
personen, onder andere op grond van mensenrechtenschendingen, corruptie en obstructie
van het democratisch proces. De meest recente VS-sancties, aangenomen op 22 februari
en 21 maart 2019, waren een reactie op «aanhoudende corruptie door hoge functionarissen
van de Nationale onafhankelijke verkiezingscommissie van de DRC (CENI) en de voormalige
regering van Kabila om de voorbereidingen voor geloofwaardige en inclusieve verkiezingen
te belemmeren en uit te stellen». Deze sancties houden in dat de gesanctioneerde individuen
geen (financiële) transacties uit kunnen voeren met Amerikaanse bedrijven en individuen
en dat zij een inreisverbod hebben voor de VS.

Vraag 4

Is bij het toepassen van sancties overwogen om naar het gehele netwerk van de corruptie
te kijken? Zo ja, zou een netwerkbenadering effectiever kunnen zijn dan een individuele
benadering om corruptie tegen te gaan? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Bij het instellen van de EU-sancties in 2016 zijn corruptie of het onderdeel zijn
van een corruptienetwerk niet opgenomen als criteria voor plaatsing op de sanctielijst.
Deze sancties werden ingesteld als reactie op de opgeworpen belemmeringen in het verkiezingsproces
en hieraan gerelateerde schendingen van mensenrechten.

Enkele van de recent opgelegde sancties door de Verenigde Staten hebben betrekking
op personen verdacht van (betrokkenheid bij) corruptie. Zoals onder vraag 3 vermeld
staat ging het hier nadrukkelijk om corruptie gerelateerd aan het verkiezingsproces.

Eerder hebben de VS onder de Global Magnitsky Act sancties ingesteld op grond van
corruptie, onder andere tegen Dan Gertler en een aantal van zijn bedrijven, waaronder
Fleurette Holdings Netherlands. Deze sancties waren daarmee gericht tegen een corruptienetwerk.
Zie ook het antwoord op de vragen van de leden Ploumen, Van Ojik en Karabulut over
«De onderkoning van Congo» van 8 maart 2018 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2017–2018, nr. 1542).2

Vraag 5

Kunt u aangeven of er zicht is op de criminele geldstromen binnen Congo? Zo ja, biedt
dit mogelijkheden om het netwerk in kaart te brengen? Zo nee, zou het nuttig kunnen
zijn de criminele geldstromen in kaart te brengen om gericht sancties te kunnen toepassen?

Antwoord 5

Er is momenteel beperkt zicht op criminele geldstromen binnen DRC. In DRC zijn enkele
instanties, zoals de nationale financiële inlichtingendienst, Interpol en een aantal
NGOs actief in het achterhalen van criminele geldstromen.

Het is gewenst om een beter inzicht te krijgen in de criminele geldstromen binnen
de DRC. Dit kan bijdragen aan de internationale bestrijding van corruptie. Niet alleen
de criminele geldstromen binnen DRC, maar vooral ook het wegsluizen van crimineel
geld naar het buitenland is volgens het kabinet een groot probleem voor goed bestuur
en accountability in de DRC. Er is onderzoek gedaan naar deze illegale financiële
stromen door bijvoorbeeld Bloomberg journalist Michael Kavanagh en de Amerikaanse
NGO The Sentry.

Nederland zet zich op verschillende fronten in voor goed bestuur en accountability
in DRC, onder andere op het vlak van validatie als conflict-vrij van mijnen in Oost-Congo.
Daarnaast gaat Nederland een samenwerking aan met The Sentry. The Sentry richt zich
op het inzichtelijk maken van criminele geldstromen vanuit conflictgebieden in Centraal
Afrika. Door het werk van organisaties als The Sentry kan Nederland inzicht verkrijgen
in de wijze waarop illegaal verkregen vermogens het land uitvloeien. Daardoor kan
Nederland eventueel voorkomen dat dergelijke geldstromen via Nederland lopen en toezichthouders
in de financiële sector alerteren op de risico’s van dergelijke geldstromen.