Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Den Boer over de registratie van stemgerechtigde EU-burgers in Nederland

Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
14 juni 2019).

Vraag 1

Kent u het artikel «60,000 EU nationals register to vote in NL but how many did not
know?»1 en het artikel «Just 12% of EU nationals in NL are registered to vote»?2

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Bent u het eens dat actief kiesrecht één van de belangrijkste rechten is die verbonden
is aan het EU-burgerschap? Bent u het aldus eens dat elke EU-burger via verkiezingen
invloed zou moeten hebben op de samenstelling van het Europees parlement?

Antwoord 2

Ik ben van mening dat waar mogelijk kiezers moeten kunnen stemmen bij de verkiezingen
voor het Europees parlement.

Vraag 3

Wat is uw reactie op het feit dat voor de aankomende Europese Parlementsverkiezingen
maar 12% van de stemgerechtigde niet-Nederlandse EU-burgers geregistreerd zijn om
te kunnen stemmen?

Antwoord 3

Anders dan bij de verkiezingen voor de gemeenteraden en voor de waterschapsbesturen
moet een niet-Nederlandse EU-burger zich bij de verkiezing voor het Europees parlement
registreren, en wel bij de gemeente waar hij/zij staat ingeschreven. Dat is een gevolg
van de Europese regelgeving die onderdanen van een EU-lidstaat de keuze geeft of zij
bij de verkiezing van leden van het Europees parlement stemmen in de EU-lidstaat van
verblijf of in de EU-lidstaat waarvan men de nationaliteit heeft. Dat 12% van de niet-Nederlandse
EU-burgers zich in Nederland hebben geregistreerd wil dus niet zeggen dat de resterende
88% niet (kunnen) stemmen. Deze personen kunnen zich hebben geregistreerd in de lidstaat
waarvan men de nationaliteit heeft om daar hun stem uit te brengen.

Vraag 4

Welke verantwoordelijkheid draagt u bij het op de hoogte stellen van niet-Nederlandse
EU-burgers over de noodzaak uiterlijk op de dag van kandidaatstelling, te weten 9 april
2019, een verzoek tot registratie in te dienen bij de gemeente, willen ze hun stemrecht
bij de EP-verkiezingen 2019 kunnen uitoefenen? Welke maatregelen heeft u genomen ervoor
te zorgen dat niet-Nederlandse EU-burgers over die noodzaak geïnformeerd zijn?

Antwoord 4

Ik ben verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving met betrekking tot de verkiezingen.
Gemeenten hebben de wettelijke verplichting om aan iedere niet-Nederlandse EU-burger
die zich van buiten Nederland in een gemeente vestigt, het formulier toe te sturen
waarmee betrokkene kan verzoeken om registratie van zijn kiesgerechtigdheid voor de
Europees Parlementsverkiezing.

Ook is er een wettelijke verplichting om ten minste zes weken voor de kandidaatstelling
de mogelijkheid van registratie onder de aandacht te brengen.

Gelet daarop heb ik op 6 december 2018 alle gemeenten een nieuwsbrief gezonden waarin
is gevraagd om niet-Nederlandse EU-burgers te informeren over de procedure om te kunnen
stemmen bij de verkiezing van de leden van het Europees parlement. Bij die nieuwsbrief
is aan de gemeenten ook het registratieformulier meegezonden en de tekst voor de aanschrijfbrief
(vertaald in het Engels, het Duits en het Frans). De nieuwsbrief met bijlagen treft
u bij deze antwoorden aan. Ik heb in nieuwsbrieven van 23 januari en 12 februari 2019
de gemeenten nogmaals op de inhoud van de nieuwsbrief van 6 december 2018 gewezen.

Vraag 5

Wat is uw reactie op de berichten dat in onder andere de gemeenten Haarlem, Gouda,
Heerlen, Roermond en Amersfoort niet-Nederlandse EU-burgers niet geïnformeerd zijn
over de noodzaak uiterlijk 9 april 2019 een verzoek tot registratie in te dienen bij
de gemeente? Ziet u een verband tussen dit nalaten van gemeenten en het lage percentage
geregistreerde niet-Nederlandse EU-burgers?

Antwoord 5

Aan de gemeenten Haarlem, Gouda, Heerlen, Roermond en Amersfoort is gevraagd of het
bericht juist is dat de gemeente niet-Nederlandse EU-burgers niet geïnformeerd zou
hebben.

De gemeente Haarlem heeft voorafgaand aan de EP-verkiezing niet-Nederlandse EU-burgers
geïnformeerd over de mogelijkheid tot registratie. Naast een informatieve brief is
het registratieformulier en een antwoordenvelop aan betrokkenen gezonden. Verder heeft
deze gemeente het registratieformulier met informatie daarbij op de website www.haarlem.nl/verkiezingen gezet.

Ook de gemeente Gouda heeft, in januari 2019, de niet-Nederlandse EU-burgers (die
nog niet geregistreerd waren) aangeschreven. Begin maart 2019 is volgens de gemeente
nog een aanschrijving verzonden aan niet-Nederlandse EU-burgers die zich na januari
in de gemeente hebben ingeschreven. Daarna heeft deze gemeente personen die zich in
de gemeente kwamen inschrijven, aan het loket gevraagd of men zich wilde registreren.
Dat heeft de gemeente gedaan tot de dag van kandidaatstelling, in casu 9 april 2019.

Van de gemeente Heerlen is vernomen dat in tegenstelling tot eerdere verkiezingen
de niet-Nederlandse EU-burgers kiezers niet persoonlijk door de gemeente zijn aangeschreven.
Het beleid van de gemeente is er op gericht burgers steeds meer via internet te informeren.
De informatie over de registratie is daarom nu alleen via het internet bekend gemaakt.
Het registratieformulier was te downloaden.

De gemeente Roermond heeft de niet-Nederlandse EU-burgers niet persoonlijk aangeschreven.
De belangrijkste redenen die de gemeente daarvoor noemt zijn de kosten van het aanschrijven
en het feit dat de meeste niet-Nederlandse EU-burgers die zich in Roermond vestigen,
afkomstig zijn uit Oostelijke EU-lidstaten en de Engelse, Duitse of Franse taal niet
machtig zijn.

De gemeente heeft op 29 januari 2019 alle relevante informatie met betrekking tot
de Europese Verkiezingen op de gemeentelijke website gepubliceerd, inclusief informatie
met betrekking tot de registratie van niet-Nederlandse EU-burgers. Het registratieformulier
was te downloaden van de website van de gemeente Roermond. Daarenboven is dezelfde
informatie in het (wekelijkse) huis-aan-huisblad «Via Roermond» geplaatst en via Facebook
en Twitter beschikbaar gesteld.

De gemeente Amersfoort heeft al zijn niet-Nederlandse EU-burgers, op 14 januari 2019,
aangeschreven en in de brief gewezen op het formulier dat gebruikt kon worden voor
registratie. Deze gemeente bericht verder dat bij elke vestiging van een EU-burger
in Amersfoort aan betrokkene wordt gevraagd of hij/zij zich wil registreren.

Vraag 6, 7 en 8

Heeft u goed zicht op de manier waarop niet-Nederlandse EU-burgers door gemeenten
geïnformeerd werden over de noodzaak voor 9 april een verzoek tot registratie in te
dienen? Zo nee, waarom niet?

Vindt u dat gemeenten zich voldoende hebben ingespannen niet-Nederlandse EU-burgers
op de hoogte te stellen van de noodzaak voor 9 april een verzoek tot registratie in
te dienen? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Gaat u zich in de toekomst inspannen zodat niet-Nederlandse EU-burgers bij lokale
en EP-verkiezingen beter op de hoogte zijn van de noodzaak uiterlijk op de dag van
de kandidaatstelling een verzoek tot registratie bij de gemeente in te dienen? Zo
ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6, 7 en 8

Het is staand kabinetsbeleid dat elke verkiezing wordt geëvalueerd. Ook ten behoeve
van de evaluatie van de verkiezing van de leden van het Europees parlement laat ik
een enquête houden onder de gemeenten. In deze enquête zijn ook vragen opgenomen over
het informeren van niet-Nederlandse EU-burgers. De gestelde vragen luiden als volgt:

– Wanneer zich een niet-Nederlandse EU-burger in uw gemeente vestigt en daarvoor buiten
Nederland woonachtig is geweest, stuurt uw gemeente hem dan een formulier waarmee
hij kan verzoeken om registratie van zijn kiesgerechtigdheid voor de Europees Parlementsverkiezing?

– Heeft uw gemeente ten minste zes weken voor de dag van kandidaatstelling niet-Nederlandse
EU-burgers actief gewezen op de mogelijkheid om zich uiterlijk op de dag van de kandidaatstelling
(9 april 2019) te registreren voor de Europees Parlementsverkiezing?

Ik zal de Tweede Kamer informeren over de antwoorden die de gemeenten op deze vragen
hebben gegeven en dan ook aangeven of ik reden zie voor nadere actie voor de volgende
verkiezing van de leden van het Europees parlement in 2024.