Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Lee over Pallas en het Lighthouse project

Antwoord van Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat), mede namens
de Minister voor Medische Zorg (ontvangen 22 maart 2019).

Vraag 1

Klopt het dat in Cadarache in Frankrijk de Jules Horowitz-reactor bijna klaar is en
dat met deze reactor tot 50% van de Europese markt van medische isotopen kan worden
bediend?

Klopt het dat in München de FRM-II op dit moment wordt aangepast voor de productie
van molybdeen, waarmee ook 50% van de Europese markt kan worden bediend?

Antwoord 1

De Jules Horowitz-reactor (JHR) is inderdaad in een vergevorderd stadium. Het klopt
dat JHR aangeeft te kunnen voorzien in 25% van de Europese vraag naar molybdeen-99m
en indien gewenst in 50% van de Europese vraag. De OECD Nuclear Energy Agency (NEA)
heeft in 2018 het rapport «The supply of Medical radioisotopes» uitgebracht.1 Hierin wordt rekening gehouden met een jaarlijkse productie door de JHR van 115.200
Ci, waarbij de verwachting is dat 2023 het eerste jaar van volledige productie is.

De Duitse FRM-II geeft aan in 50% van de Europese vraag naar molybdeen-99m te kunnen
gaan voorzien. In het rapport van de OECD NEA wordt voorzien dat de FRM-II vanaf 2020
molybdeen-99m kan gaan leveren met een bijdrage van 67.200 Ci.

Ter vergelijking, de Belgische BR2-reactor kan 136.500 Ci leveren, de Nederlandse
HFR maximaal 241.800 Ci. De nieuwe capaciteit die de JHR en FRM-II kunnen gaan leveren,
is dus aanzienlijk lager dan de capaciteit van de BR2 en de HFR, die beiden op gevorderde
leeftijd zijn. Hoewel de JHR en FRM-II dus een belangrijke bijdrage kunnen leveren
aan de Europese vraag, ligt de focus van deze reactoren op het doen van onderzoek,
en niet op de productie van medische isotopen. In het dit jaar verschenen rapport
«European Study on Medical, Industrial and Research Applications of Nuclear and Radiation
Technology», gedaan in opdracht van de Europese Commissie, wordt geconcludeerd dat een bevoorradingssituatie
zonder een nieuwe onderzoeksreactor in Europa niet zal leiden tot Europese zelfvoorziening
en op wereldschaal tekorten zouden kunnen ontstaan tot 2030.2

Ook moet opgemerkt worden dat de voorspellingen over de bijdrage die geleverd kan
worden aan de Europese markt alleen betrekking hebben op molybdeen-99m, het meest
gebruikte diagnostische isotoop. Welke bijdrage de JHR en FRM-II kunnen leveren aan
de productie van therapeutische isotopen is onzeker. De verwachting is dat de vraag
naar therapeutische isotopen verder zal toenemen.

Vraag 2

Klopt het dat Pallas nog niet voldoende financiers heeft gevonden en niet eerder dan
2025 medische isotopen kan produceren?

Antwoord 2

De gesprekken tussen Pallas en de potentiële financiers van Pallas verlopen constructief.
Dit jaar moet duidelijk worden of private financiers zullen instappen. De huidige
planning is onveranderd en daarmee is de verwachting inderdaad dat Pallas niet eerder
dan 2025 medische isotopen zal produceren.

Vraag 3

Klopt de bewering van ASML-topman Wennink dat Lighthouse, het project om medische
isotopen te produceren zonder kernafval en wat is uitgeroepen tot Nationaal Icoon,
niet geholpen is door de Nederlandse overheid terwijl de bouw van een nieuwe kerncentrale
voor medische isotopen wel financieel wordt ondersteund?3

Antwoord 3

Het reguliere EZK-instrumentarium is gericht op (innovatieve) projecten die niet geheel
uit eigen middelen of door de markt gefinancierd kunnen worden. Daarbij is voor een
project van dergelijke omvang waarvan de technische haalbaarheid nog niet was aangetoond,
een aanzienlijke bijdrage van een private investeerder vereist. De Nederlandse overheid
heeft Lighthouse daarom actief gesteund bij het zoeken naar investeerders of samenwerkingspartners
en heeft daarin een bemiddelende rol gespeeld. Daarbij is met diverse partijen gesproken
over een mogelijke investering in het project. Ondanks dat er veel belangstelling
was voor deze vernieuwende technologie en de toepassingsmogelijkheden daarvan, vonden
deze partijen de risico’s van de benodigde investering te hoog, vanwege de genoemde
onzekerheden ten aanzien van de technische haalbaarheid.

De financiering aan Pallas bestaat uit een lening uit 2012 van € 80 miljoen van het
Rijk en de provincie Noord-Holland voor de voorbereidingsfase (bedoeld voor het ontwerp,
de aanbesteding en de vergunningprocedure) van de Pallas-reactor. Bij Pallas gaat
het daarbij, in tegenstelling tot Lighthouse, om een bestaande technologie gericht
op de productie van zowel diagnostische als therapeutische isotopen. Het technische
risico is hierdoor beperkter en beter in te schatten.

Vraag 4

Klopt het dat Lighthouse nu wordt gerealiseerd in België met behulp van isotopenleverancier
Nationaal Instituut voor Radio Elementen (IRE), een van de grootste klanten van de
huidige kernreactor in Petten? Welke gevolgen heeft het voor de financierbaarheid
van Pallas wanneer IRE geen molybdeen meer zal afnemen van Pallas omdat Lighthouse
dit kernafvalvrij kan produceren?

Antwoord 4

Het Belgische IRE zal de komende tijd samen met andere partijen inzetten op een verdere
ontwikkeling van Lighthouse met als doel een eerste productielijn in België te realiseren.
Zoals in de brief over de vervolgonderzoeken van de hoogambtelijke werkgroep nucleair
landschap (Kamerstuk 25 422, nr. 251) is aangegeven is de verwachting dat indien beide initiatieven uiteindelijk op de
markt komen dit de komende 20 jaar leidt tot overcapaciteit op de wereldwijde markt
voor Molybdeen-99. Het effect hiervan op de financierbaarheid van Pallas is daarbij
onzeker, maar naar verwachting beperkt. Dit komt met name doordat Pallas in de businesscase
rekening houdt met het op de markt komen van alternatieve productiemethode voor molybdeen-99,
zoals Lighthouse. De businesscase van Pallas hangt daarnaast af van de ontwikkeling
van de vraag naar therapeutische isotopen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het gezien de Europese ontwikkelingen rondom concurrerende isotopenproducten,
de kosten van kernafval, de andere bezwaren tegen kernafval en het belang van innovatie
op het gebied van medische isotopen, het Lighthouse-project beter ondersteund had
kunnen worden ten faveure van het Pallas-project? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Ik ben van mening dat het op dat moment niet verstandig was om een keuze te maken
tussen beide initiatieven. Zoals in de brief over de vervolgonderzoeken van de hoogambtelijke
werkgroep nucleair landschap (Kamerstukken 25 422 en 30 196, nr. 220) is aangegeven was het van belang dat er voortgang werd gemaakt met zowel Pallas
als Lighthouse om de risico’s op tekorten aan medische radioisotopen te beperken.
Beide projecten zijn vervolgens op hun eigen merites beoordeeld, waarbij er bij Pallas
sprake was van een reeds eerder toegekende lening. Voor Lighthouse is, zoals in het
antwoord op vraag 3 aangegeven, gekeken naar de inzet van het EZK-instrumentarium,
als co-financiering naast private investeringen. Echter ondanks dat er veel belangstelling
was vonden deze partijen het risico van de investering in die fase te hoog.