Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kerstens over het bericht ‘Fataal defect crash Mali niet door ontwerp maar verbogen onderdeel’

Antwoord van Minister Bijleveld-Schouten (Defensie) mede namens de Staatssecretaris
van Defensie (ontvangen 2 januari 2019).

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van het bericht «Fataal defect crash Mali niet door ontwerp maar
verbogen onderdeel»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe lang bent u al bekend met het gegeven dat de oorzaak niet een ontwerpfout was,
maar een onderdeel dat verbogen is geraakt bij onderhoud door een externe partij in
de Verenigde Staten (VS)?

Antwoord 2

Na het ongeluk is, in overeenstemming met de geldende procedure, een Commissie van
Onderzoek (CvO) ingesteld door de Koninklijke Luchtmacht. De CvO heeft vastgesteld
dat het ongeval is veroorzaakt door het technisch falen van een component in het besturingssysteem
van de helikopter. De Kamer is destijds op de gebruikelijke wijze over de uitkomst
van het CvO-rapport geïnformeerd (Kamerstuk 29 521, nr. 332).

Het falende onderdeel betrof een gebroken probe van de Linear Variable Differential Transducer (LVDT) in de servo actuator. De CvO concludeerde dat de probe was verbogen en als
gevolg van metaalmoeheid was gebroken. Het is niet vastgesteld waarom de probe was
verbogen. Onderzoek heeft uitgewezen dat de initiële kromming waarschijnlijk niet
door operationeel gebruik van de helikopter is ontstaan (door trillingen). De CvO
heeft niet kunnen uitsluiten dat het onderdeel tijdens onderhoud door een externe
partij verbogen is geraakt.

Ten tijde van het ongeval werd gebruik gemaakt van twee typen LVDT-probes in de servo
actuators van de Nederlandse Apachevloot. Bij tests is gebleken dat het type probe
in de verongelukte Apache (de Q15) na verbuiging eerder breekt dan het andere type.
Tijdens het CvO-onderzoek is daarom in samenspraak met de Amerikaanse overheid en
de fabrikant besloten om dit type probe uit de Apachevloot te verbannen. Dit is gebeurd
bij alle Nederlandse en Amerikaanse Apaches.

Vraag 3

Waar vindt het onderhoud aan de helikopters op dit moment plaats? Kunt u zeggen of
de externe partij nog steeds is betrokken bij het onderhoud? Zo nee, waarom niet?
Zo ja, hoe denkt u over het onderhoud door deze externe partij?

Antwoord 3

Onderhoud aan de helikopters wordt grotendeels door de Koninklijke Luchtmacht zelf
gedaan. Het personeel van de Koninklijke Luchtmacht voert zelf geen onderhoud uit
op de servo actuator. De LVDT-probe is een inwendig onderdeel van de servo actuator.
De servo-actuator wordt in zijn geheel op de helikopter gemonteerd of gedemonteerd.
In geval van klachten wordt de servo actuator ook in zijn geheel verstuurd naar de
reparerende instantie. Dit is conform contractuele afspraken en wordt nog altijd zo
gedaan. Het is mogelijk dat de kromming in de probe gedurende het onderhoud in de
Verenigde Staten (VS) is ontstaan, maar dit kon niet door de CvO worden vastgesteld.

Vraag 4

Hebt u, of overweegt u, de externe partij die het onderhoud heeft gedaan, waarbij
het onderdeel is verbogen, aansprakelijk te stellen voor de schade? Zo nee, waarom
niet? Zo ja, in welke fase bevindt zich dit proces?

Antwoord 4

Dit is overwogen. Echter, dit onderhoud vindt plaats onder dezelfde Foreign Military Sales (FMS) condities die van toepassing zijn bij aanschaf, waarin deze aansprakelijkheid
wordt uitgesloten. Daarnaast valt niet eenduidig vast te stellen waar en wanneer de
kromming is ontstaan.

Vraag 5

Was u bekend met het feit dat het onderhoud door een externe partij uitgevoerd zou
worden? Zo nee, waarom niet en heeft u contact gehad met de verantwoordelijke in de
VS voor het inhuren c.q. uitbesteden van het onderhoud aan de externe partij?

Antwoord 5

Ja, Defensie was op de hoogte van het feit dat deze specifieke component, conform
afspraken met de fabrikant, door een externe partij zou worden onderhouden. Dit onderhoud
wordt nog altijd gedaan door externe partijen.

Vraag 6, 8

Waarom is de uitgebreide versie van het rapport over het ongeluk met de helikopter
in Mali niet met de Kamer gedeeld? Waarom is dit rapport vertrouwelijk? Kunt u dit
toelichten, in het kader van het nastreven van meer openheid omtrent incidenten (van
welke aard dan ook) bij Defensie en het doorbreken van de gesloten cultuur?

Bent u bereid de uitgebreide versie van het rapport met de Kamer te delen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 6, 8

De Kamer is destijds op de gebruikelijke wijze over de uitkomst van het CvO-rapport
geïnformeerd. De belangrijkste conclusies zijn met de Kamer gedeeld. Het rapport heeft
een vertrouwelijk karakter, omdat het rapport onder andere technische gegevens bevat
die vallen onder International Traffic in Arms Regulations (ITAR)-regelgeving voor exportcontrole. Daarnaast bevat het rapport persoonsvertrouwelijke
gegevens, waaronder verklaringen die in vertrouwen zijn gegeven. Het uitgebreide CvO-rapport
is binnen het Commando Luchtstrijdkrachten gedeeld met als doel er zelf lering uit
te trekken. Sinds 11 juni 2018 wordt de samenvatting en de geleerde lessen van een
door de CvO onderzocht ernstig ongeval (ernstcategorie 4) aan de Kamer gestuurd (11 juni
2018, Kamerstuk 34 919, nr. 21). Het CvO-rapport staat, uitgezonderd de vertrouwelijke passages, sinds 26 juni 2018
op de website van de rijksoverheid.

Vraag 7

Wat is op dit moment de status van de beschikbare onderdelen, gereedschap en ander
materiaal voor het eigen onderhoudspersoneel?

Antwoord 7

De status van gereedschap en materiaal is zo dat alleen gebruik gemaakt wordt van
goedgekeurd materiaal en gereedschap volgens het kwaliteitssysteem van de Militaire
Luchtvaartautoriteit (MLA).

Vraag 9

Kunt u deze vragen voor het algemeen overleg integrale aanpak veiligheid en integriteit
beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.